Vikipedi

İran: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
→‎İran: Yazım hatası düzeltildi, Bağlantılar eklendi
Etiketler: Mobil değişiklik mobil uygulama değişikliği Android uygulaması değişikliği
Ottovondodo (mesaj | katkılar)
Devriyeler
3.501 değişiklik
orta doğu ayrı.
Etiketler: Görsel Düzenleyici Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği Gelişmiş mobil değişikliği
220. satır:
''Bu bizim için büyük bir korku kaynağı idi. Doğudaki lejyonlarımız için Sâsânî Krallığı o kadar ürkütücüydü ki çok azı onlarla savaşmak istiyor geri kalanlar ise savaşma konusunda tamamen isteksiz davranıyordu.''.<ref>Arthur Cotterell, ''From Aristotle to Zoroaster: An a to Z Companion to the Classical World''. 1998. ISBN 0-684-85596-8, p. 344–345, Free Press</ref>}}
 
Part ve daha sonra Sâsânî devrinde [[İpek Yolu]] üzerindeki ticaret [[Çin]], [[Mısır]], [[Mezopotamya]], İran, [[Hindistan]] ve [[Roma]] medeniyetlerinin gelişmesinde önemli rol oynamıştır ve modern Dünya'nın temellerinin atılmasına yardımcı olmuştur. Partlılardan geriye kalan kalıntılar bazı açılardan klasik Yunan etkileri taşır ve çoğunlukta kendi oryantal anlayışlarını sergiler; "Part sanat ve yaşamını ifade eden kültürel farklılığın" açık bir ifadesi olarak.<ref>''Persians: Masters of Empire'', 1995, ISBN 0-8094-9104-4, p. 134, Time-life Books</ref> Partlılar, Avrupa [[Romanesk mimari]]sini andıran ve muhtemelen bu mimariyi etkilemiş olduğu [[Tizpon]]'da örnekleri görülen Part stili mimari tasarımların yaratıcılarıydılar.<ref>''Persians: Masters of Empire'', 1995, ISBN 0-8094-9104-4, p. 138, Time-life Books</ref><ref>''"Even the architecture of the Christian church, with its hallowed chancel seems inspired by the designs of [[Mithra|Mithraic]]ic temples"''. [[Abbas Milani]]. ''Lost Wisdom''. 2004. Mage Publishers, p. 13. ISBN 0-934211-90-6</ref> Sâsânîlerin yönetiminde İran [[Çin]] ile ilişkilerini geliştirdi, Sâsânî [[sanat]]ı, [[müzik|müziği]] ve [[mimarlık|mimarisi]] büyük atılım gerçekleştirdi ve [[Nizip Okulu]] ve [[Gundeşapur Akademisi]] gibi dünya çapında tanınan bilim ve araştırma merkezleri oluşturuldu.
 
Bu dönemde batıda Hristiyanlığın, doğuda Budizm ve Manicilik gibi dinlerin yayılması sonucunda [[Zerdüştlük]] İran birliğinin sağlamlaştırılması için ulusal bir devlet dini olarak örgütlendi. Ayrıca yine bu dönemde yazılı kültüre geçilmiştir. Kutsal metinlerin derlenmesinden oluşan enderzler, Zerdüştlüğün kutsal kitabı olan [[Avesta]], dini ya da din dışı gelenekler ve İran'ın ulusal destanı sayılan Şehname bu dönemde kaleme alınmıştır. MS 630'larda başlayan Müslüman Arap akınları Sâsânî egemenliğine 651 yılında son vermiş ve İslâmiyet'i İran'da yaymıştır.
412. satır:
İslâm Cumhuriyetinin politik sistemi 1979 [[İran Anayasası]]'na dayanmaktadır.<ref>[http://www.servat.unibe.ch/icl/ir00000_.html "Constitution of Iran"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20180821093931/http://www.servat.unibe.ch/icl/ir00000_.html |tarih=21 Ağustos 2018 }}. Switzerland: [[Berlin Üniversitesi|University of Bern]].</ref> Sistem girift bir şekilde birbirine bağlı çeşitli yönetim yapılarını kapsamaktadır.
 
Uluslararası raporlara göre İran'ın insan hakları sicili oldukça zayıftır. İran'ın siyasal rejimi antidemokratiktir.<ref>[http://pages.eiu.com/rs/753-RIQ-438/images/Democracy_Index_2017.pdf "Democracy Index 2017 : Free Speech Under Attack".] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20180218215442/http://pages.eiu.com/rs/753-RIQ-438/images/Democracy_Index_2017.pdf |tarih=18 Şubat 2018 }} ''www.eiu.com''. 30 Ocak 2018.</ref><ref>Totten, Michael J. (16 Şubat 2016). [https://web.archive.org/web/20180504005559/http://www.worldaffairsjournal.org/blog/michael-j-totten/no-iran-not-democracy "No, Iran is Not a Democracy"]. ''Dispatches''. World Affairs Institute. 4 Mayıs 2018'de kaynağından arşivlendi.</ref> Hükûmete veya [[İran dinî lideri|Dini lidere]] yönelik eleştirmenler sıklıkla tutuklanır ve siyasal aktivitenin diğer türlerinde olduğu gibi, adayların seçimlere katılması da ciddi şekilde kısıtlanmaktadır.<ref>Schmidt, Patrick. [https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/irans-election-procedures "Iran's Election Procedures"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20190419163841/https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/irans-election-procedures |tarih=19 Nisan 2019 }}. ''The Washington Institute''.</ref><ref>Bezhan, Frud. [https://www.rferl.org/a/explainer-iran-candidate-vetting-process/24992823.html "Explainer: Iran's Process For Vetting Presidential Candidates"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20190419163841/https://www.rferl.org/a/explainer-iran-candidate-vetting-process/24992823.html |tarih=19 Nisan 2019 }}. ''Radio Free Europe/Radio Liberty''.</ref> İran'da kadın hakları ciddi biçimde yetersiz olarak tanımlanmıştır<ref>[https://www.hrw.org/news/2018/02/24/iran-stop-prosecuting-women-over-dress-code "Iran: Stop Prosecuting Women Over Dress Code"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20180225071027/https://www.hrw.org/news/2018/02/24/iran-stop-prosecuting-women-over-dress-code |tarih=25 Şubat 2018 }}. Human Rights Watch. 2018.</ref> ve çocuk hakları ciddi şekilde ihlal edilmektedir, İran'da dünyadaki diğer tüm ülkelere göre daha fazla çocuk suçlu idam edilmektedir.<ref>[https://www.hrw.org/news/2018/02/07/iran-three-child-offenders-executed "Iran: Three Child Offenders Executed"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20190713074012/https://www.hrw.org/news/2018/02/07/iran-three-child-offenders-executed |tarih=13 Temmuz 2019 }}. Human Rights Watch. 2018.</ref><ref>Freedom House (2017). [https://freedomhouse.org/report/freedom-world/2017/iran "Iran"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20170517002547/https://freedomhouse.org/report/freedom-world/2017/iran |tarih=17 Mayıs 2017 }}. ''Freedom in the World 2017''. Freedom House. "The Islamic Republic of Iran holds elections regularly, but they fall short of democratic standards due to the role of the hard-line Guardian Council, which disqualifies all candidates deemed insufficiently loyal to the clerical establishment. Ultimate power rests in the hands of the country's supreme leader, Ayatollah Ali Khamenei, and the unelected institutions under his control. Human rights abuses continued unabated in 2016, with the authorities carrying out Iran's largest mass execution in years and launching a renewed crackdown on women's rights activists. The regime maintained restrictions on freedom of expression, both offline and online, and made further arrests of journalists, bloggers, labor union activists, and dual nationals visiting the country, with some facing heavy prison sentences. Hard-liners in control of powerful institutions, including the judiciary and the Islamic Revolutionary Guard Corps (IRGC), were behind many of the year's abuses. There were no indications that President Hassan Rouhani, a self-proclaimed moderate seeking reelection in 2017, was willing or able to push back against repressive forces and deliver the greater social freedoms he had promised. Opposition leaders Mir Hossein Mousavi, his wife Zahra Rahnavard, and reformist cleric Mehdi Karroubi remained under house arrest for a sixth year without being formally charged or put on trial. As in 2015, the media were barred from quoting or reporting on former president Mohammad Khatami, another important reformist figure."</ref> Aynı cinsiyetten olan kişilerin cinsel aktiviteleri yasa dışıdır ve ölüme varan cezalarla cezalandırılabilir.<ref>Avery, Daniel (4 Nisan 2019). [https://www.newsweek.com/73-countries-where-its-illegal-be-gay-1385974 "71 Countries Where Homosexuality is Illegal"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20191211204842/https://www.newsweek.com/73-countries-where-its-illegal-be-gay-1385974 |tarih=11 Aralık 2019 }}. ''Newsweek''.</ref><ref>[https://www.dw.com/en/iran-defends-execution-of-gay-people/a-49144899 "Iran defends execution of gay people"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20200109074057/https://www.dw.com/en/iran-defends-execution-of-gay-people/a-49144899 |tarih=9 Ocak 2020 }}. ''Deutsche Welle''. 12 Haziran 2019.</ref> 2000'li yıllardan bu yana, [[İran'ın nükleer programı|İran'ın tartışmalı nükleer program]]ı, ülkeye karşı uluslararası yaptırımların temelini oluşturan endişeleri gündeme getirmiştir. 14 Temmuz 2015 tarihinde başlatılan, İran ile [[Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi|BM Güvenlik Konseyi]]'nin beş daimi üyesi ve [[Almanya]] arasında varılan bir anlaşma olan [[Ortak Kapsamlı Eylem Planı]], İran'ın zenginleştirilmiş [[uranyum]] üretimini kısıtlaması karşılığında nükleer yaptırımları gevşetmeyi amaçlamaktadır.
 
<br />
600. satır:
 
%1,8’e yakın bir oranda istihdam sağlayan turizm sektörünün önümüzdeki beş yıl içinde istihdam açısından %10'luk bir oranı yakalaması bekleniyor.<ref>http://www.farsinet.com/travel2iran/ {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20080524105335/http://www.farsinet.com/travel2iran/ |tarih=24 Mayıs 2008 }} retrieved 23 January 2008</ref>
2004 yılında 1.659.000 yabancı turist İran'ı ziyaret etmiştir; turistlerin çoğunluğu [[Orta Asya]] cumhuriyetleri de dâhil olmak üzere [[Asya]] ülkelerinden gelirken çok küçük bir kısmı [[Avrupa Birliği]] ve [[Kuzey Amerika]] ülkelerinden gelmiştir. 2000’li yılların başında sanayi hâlâ [[altyapı]], [[iletişim]], denetleyici [[norm]]lar ve yetişmiş çalışan konularında ciddi sorunlar yaşamaktadır.<ref name="nuclear">http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Iran.pdf {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20120130153236/http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Iran.pdf |tarih=30 Ocak 2012 }} retrieved 23 January 2008</ref> İran [[turizm]] geliri açısından Dünya'da 89. sıradadır ancak aynı zamanda Dünya'daki en turistik ilk on ülke arasındadır.<ref name="Tourism">http://www.iran-daily.com/1384/2241/html/focus.htm {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20080513074502/http://www.iran-daily.com/1384/2241/html/focus.htm |tarih=13 Mayıs 2008 }} retrieved 15 Feb 2008</ref> Yetersiz tanıtım, dengesiz bölge şartları, Dünya'daki olumsuz imaj, turizm sektöründe etkili planlama yetersizliği turizmde büyümeyi engellemiştir.
[[Dosya:Runna.JPG|thumb|250px|sağ|İran'ın otomobil üretimi 2005'te 1.000.000'u aştı. [[İran Khodro]] OrtadoğuOrta Doğu'daki en büyük otomobil üreticisidir]]
 
1990'ların sonlarından itibaren İran; [[Suriye]], [[Hindistan]], [[Venezuela]] ve [[Güney Afrika Cumhuriyeti|Güney Afrika]] gibi gelişmekte olan ülkelerle ekonomik iş birliğini geliştirdi. İran, [[Türkiye]] ve [[Pakistan]] ile ticaret ilişkilerini de geliştirmekte ve [[Ekonomik İşbirliği Örgütü]] adı verilen kurum aracılığıyla Batı ve [[Orta Asya]]’da ortak bir pazar oluşturma hedefini diğer ülkelerle paylaşmaktadır. İran, ithalat üzerinde daha çok azaltılmış sınırlamalar/vergiler ve [[Çarbahar]], [[Keşm Adası|Keşm]] ve [[Kiş Adası|Kiş]] adaları serbest ticaret bölgeleri gibi yatırım için uygun bir iklim yaratarak milyarlarca dolar yabancı yatırım çekmeyi planlamaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/wiki/İran" sayfasından alınmıştır