Mahatma Gandi: Revizyonlar arasındaki fark

'''Mohandas Karamçand Gandi''' ([[Guceratça]]: મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી; 2 Ekim 1869 – 30 Ocak 1948), [[Hindistan]]'ın ve [[Hindistan Bağımsızlık Hareketi]]'nin siyasi ve ruhani lideri. Görüşleri [[Gandizm]] olarak anılır. Gerçek ve kötülüğeKötülüğe karşı aktif ama şiddetşiddetsiz unsurudireniş içermeyenve direnişgerçek ile ilgili olan [[Satyagraha]] felsefesinin öncüsüdür. Bu felsefe Hindistan'ı bağımsızlığına kavuşturmuş ve dünya üzerinde vatandaşlık hakları ve özgürlük savunucularına ilham kaynağı olmuştur. Gandi, Hindistan'da ve dünyada, [[Tagore]] tarafından verilen ve ''yüce ruh'' anlamına gelen '''mahatma''' ([[Sanskritçe]]: महात्मा ) ve ''baba'' anlamına gelen ''bapu'' (Guceratça: બાપુ ) adlarıyla anılır. Hindistan'da resmî olarak Ulus'un"Ulusun Babası" ilan edilmiştir ve doğum günü olan 2 Ekim ''Gandhi Jayanti'' adıyla ulusal tatil olarak kutlanır. 15 Haziran 2007'de [[Birleşmiş Milletler Genel Kurulu]] oybirliği ile 2 Ekim gününü "Dünya Şiddete HayırŞiddetsizlik Günü" olarak ilan etmiştir.<ref>{{Haber kaynağı| ilk=Nilova| son=Chaudhury| url=http://www.hindustantimes.com/storypage/storypage.aspx?id=54580f5e-15a0-4aaf-baa3-8f403b5688fa&&Headline=October+2+is+Int'l+Non-Violence+Day| başlık=October 2 is global non-violence day| eser=hindustantimes.com|yayımcı=Hindustan Times| tarih=15 Haziran 2007| erişimtarihi=15 Haziran 2007}}</ref><ref>{{Haber kaynağı| url=http://www.un.org/News/Press/docs/2007/ga10601.doc.htm| başlık=General Assembly adopts texts on day of non-violence,...| eser=un.org|yayımcı=United Nations| tarih=15 Haziran 2007| erişimtarihi=1 Temmuz 2007}}</ref> Gandi, hakkında en fazla eser yazılan kişiler listesinde 8. sırada yer almıştır. (bkz. [[Hakkında en çok eser yazılan ilk 100 kişi]]).

Gandi ilk olarak [[Güney Afrika]]'da Hint topluluğunun vatandaşlık hakları için barışçıbarışçıl başkaldırı uyguladıgerçekleştirdi. Afrika'dan Hindistan'a döndükten sonra yoksul çiftçi ve emekçileri baskıcı vergilendirme politikasına ve yaygın ayrımcılığa karşı protesto etmeleri için örgütledi. [[Hindistan Ulusal Kongresi]]'nin liderliğini üstlenerek ülke çapında yoksulluğun azaltılması, kadınların serbestisi, farklı din ve etnik gruplar arasında kardeşlik, [[kast]] ve dokunulmazlık ayrımcılığına son verilmesi, ülkenin ekonomik yeterliliğine kavuşması ve en önemlisi olan ''Swaraj'', yani Hindistan'ın yabancı hâkimiyetinden kurtulması konularında ülke çapında kampanyalar yürüttü. Gandi, Hindistan'da alınan Britanya tuz vergisine karşı 1930'da yaptığı 400 kilometrelik Gandi Tuz Yürüyüşü ile ülkesinin Britanya'ya karşı başkaldırmasına öncülük etti. 1942'de Britanyalılara açık çağrıda bulunarak Hindistan'ı terketmeleriniterk etmelerini istedi. Hem Güney Afrika hem de Hindistan'da birçok kerekez hapsedildi.

Gandi her durumda [[pasifizm|pasifizmi]] ve gerçeği savunarak bu görüşlerini uyguladıhayata geçirdi. Kendi kendine yeterli olan bir [[aşram]] kurarak basit bir yaşamhayat geçirdiyaşadı. [[Çıkrık]] ile örülen geleneksel ''dhoti'' ve örtü gibi giysilerini kendisi yaptı. Önceleri [[vejetaryen]] iken sonraları yalnızca meyve ile beslenmeye başladı. Hem kişisel arınma, hem de protesto amacıyla bazen bir ayı aşan oruçlar tuttu.

Mohandas Karamçand Gandi<ref>Gandhi, Gucerati dilinde "bakkal" (''L. R. Gala, Popular Combined Dictionary, English-English-Gujarati & Gujarati-Gujarati-English, Navneet''), Hintçede ise "parfüm satıcısı" demektir. (''Bhargava's Standard Illustrated Dictionary Hindi-English'').</ref> 2 Ekim 1869 günü Porbandar'da bir [[Hindu]] Modh ailesinin oğlu olarak dünyaya gelmiştir. Babası Karamçand Gandi, Porbandar'ın ''diwan''ı, yani başveziriydi. Annesi Putlibai, babasının dördüncü eşi ve Pranami Vaişnava mezhebinden bir HinduyduHindu idi. Karamçand'ın ilk iki eşi birer kız çocuk doğurduktan sonra bilinmeyen bir nedenle ölmüşlerdir. Dindar bir anne ile geçirdiği çocukluk döneminde çevresinde Gucerat'ın [[Caynizm|Caynu]] etkileriyle Gandi, canlılara zarar vermeme, [[etyemezlik]], kişisel arınma için oruç tutma ve farklı inanç ve kast üyeleri arasında karşılıklı tolerans gibi öğretileri öğrenmiştir. Doğuştan ''vaişya'', ya dayani çalışanlar [[Kast sistemi|kastına]] mensuptur.

Mayıs 1883'te, 13 yaşındayken, ailesinin isteğiyle yine 13 yaşındaki Kasturba Makhanji ile evlendi. İlki bebekken ölen beş çocukları oldu; Harilal 1888'de, Manilal 1892'de, Ramdas 1897'de ve Devdas 1900'de doğdu. Gandi, gençliğinde Porbandar ve Rajkot'ta ortalama bir öğrenciydi. Bhavnagar'da bulunan Samaldas KolejineKoleji'ne giriş sınavını kıl payı kazandı. Ailesi avukat olmasını istediği için kolejde de mutsuzdu.

18 yaşında 4 Eylül 1888'de Gandi avukat olmak için [[hukuk]] okumak üzere [[University College London]]'a girdi. İmparatorluk başkenti [[Londra]]'da geçirdiği zaman içinde, etten, alkolden ve seksten uzak durmadurmak gibi Hindu kurallarına uyacağına dair, CaynuCaynist keşiş Becharji'nin önünde annesine verdiği sözün etkisinde kalmıştır. Her ne kadar, örneğin dans dersleri alarak, İngiliz geleneklerini denemeye çalıştıysa da ev sahibinin koyun etinden yaptığı yemekleri yiyemiyor, yine ev sahibinin gösterdiği Londra'nın birkaç etyemez lokantasından birinde yemek yiyordu. Yalnızca annesinin isteklerine körükörüne uymak yerine, [[etyemezlik]] üzerine yazılar okuyarak, entelektüel olarak da bu felsefeyi benimsedi. Etyemezler Derneği'ne katıldı, yönetim kuruluna seçildi ve bir şubesini kurdu. Daha sonra, dernek örgütleme deneyimini burada kazandığını söylemiştir. Karşılaştığı etyemezlerin bazıları, 1875 yılında evrensel kardeşliğin tesisi için kurulmuş olan ve kendilerini [[Budizm|Budist]] ve [[Hindu]] edebiyatını araştırmaya adamış olan [[Teosofi Derneği]]'ne üyeydi. Bunlar Gandi'yi ''[[Bhagavadgita]]'' <nowiki/>'yı okuması için teşvik ettiettiler. Daha önce din konularına özel bir ilgi göstermemiş olan Gandi [[Hinduizm]], [[Hristiyanlık]], [[Budizm]], [[İslam]] ve diğer dinlerin kutsal metinleriylemetinlerini ve bunlar hakkında yazılan eserleri okudu. İngiltere ve Galler [[baro]]suna girdikten sonra Hindistan'a döndü ama [[Bombay]]'da avukatlık yaparken çok başarılı olamadı. Daha sonra lise öğretmeni olarak işe başvurup başarılı olamayınca Rajkot'a geri döndü ve arzuhalcilik yapmaya başladı ancakfakat bir Britanya subayı ile düştüğü anlaşmazlık sonucu bu işi de kapatmakbırakmak zorunda kaldı. Otobiyografisinde bu olaydan ağabeyinin yararına yaptığı başarısız bir lobicilik girişimi olarak sözedersöz eder. O1893'te bu şartlar altındayken o zamanlar Britanya İmparatorluğu'nun bir parçası olan [[Güney Afrika]]'da Natal eyaletinde bir Hindistan firmasının önerdiği bir yıllık işi 1893'te bu şartlar altındayken kabul etti.

Gandi 1895 yılında Londra'ya döndüğünde radikal görüşlü Sömürgeler Bakanı [[Joseph Chamberlain]] ile tanıştı. Daha sonraları bu bakanın oğlu [[Neville Chamberlain]] 1930'larda Büyük Britanya Başbakanı olacak ve Gandi'yi durdurmaya çalışacaktı. Joseph Chamberlain, Hintlere barbarca yaklaşıldığını kabul etmesine rağmen bu durumu düzeltecek herhangi bir yasa değişikliğine gitmeye pek istekli değildi.

Gandi, [[Güney Afrika Cumhuriyeti|Güney Afrika]]'da Hintlere uygulanan ayrımcılığa maruz kaldı. İlk olarak elinde birinci mevki bileti olmasına rağmen üçüncü mevkiye geçmediği için [[Pietermaritzburg]]'da trenden atıldı. Daha sonra yoluna at arabası ile devam ederken, Avrupalı bir yolcuya yer açmak için arabanın dışında, basamak üzerinde yolculuk etmeyi reddettiği için sürücü tarafından dövüldü. Yolculuğu esnasında bazı otellere alınmamak gibi çeşitli zorluklarla karşı karşıya kaldı. Benzer diğer olaylardan birinde bir [[Durban]] mahkemesi yargıcı türbanını çıkarmasını emrettiğinde buna karşı çıktı. Sosyal haksızlıklar karşısında uyanmasına neden olan bu olaylar hayatında bir dönüm noktası olmuş ve daha sonraki sosyal eylemciliğine temel oluşturmuştur. Güney Afrika'da Hintlerin maruz kaldığıkaldıkları [[ırkçılık]], ön yargı ve haksızlıklara doğrudan tanık olmuş ve halkının Britanya İmparatorluğu içindeki yeri ile kendisinin topluluk içindeki yerini sorgulamaya başlamıştır.

Gandi, Hintlerin oy kullanmasını engelleyen bir yasa tasarısına Hintlerin karşı çıkmasına yardım etmek için buradaki kalış süresini uzattı. Yasanın çıkmasını engelleyemese de kampanyası Güney Afrika'da Hintlerin yaşadığı sorunlara dikkati çekme yönünden başarılı olmuştur. 1894'te Natal Hint Kongresi'ni kurdu ve bu örgütüörgüt kullanarakaracılığıyla Güney Afrika'da bulunan Hint topluluğunu ortak bir siyasi gücün arkasında toplayabildi. Ocak 1897'de Hindistan'a yaptığı kısa bir gezinin ardından Güney Afrika'ya dönen Gandi'ye saldıran bir grup beyaz onu linç etmek istedi. Daha sonraki kampanyalarını şekillendirecek olan kişisel değerlerinin ilk tezahürlerinden biri olan bu olayda şahsına karşı yapılan yanlışları mahkeme karşısına getirmeme ilkesini öne sürerek kendisine saldıranlar hakkında suç duyurusunda bulunmayı reddetti.

1906 yılında [[Transvaal]] hükûmeti sömürgenin Hint nüfusunu zorla kayıt altına almayı gerektiren bir yasayı kabul etti. AynıGandi aynı yıl 11 Eylül'de [[Johannesburg]]'da yapılan toplu gösteri sırasında hâlâ gelişmekte olan satyagraha (gerçeğe bağlılık) ya da pasif protesto yöntemini ilk defa olarakkez uygulamaya başladı ve Hint yandaşlarına şiddetşiddete ilebaşvurarak karşı çıkmak yerine yeni yasaya karşıuymayı çıkıpreddedip bunun sonuçlarına katlanmaları yönündeiçin çağrıda bulundu. Bu öneri kabul edildi ve yedi yıl süren mücadelede grev yapmak, kayıt olmayı reddetmek, kayıt kartlarını yakmak gibi çeşitli şiddet içermeyenşiddetsiz başkaldırılar nedeniyle aralarında Gandi'nin de bulunduğu binlerce Hint hapsedildi, kırbaçlandı ve hatta vuruldu. Her ne kadar hükûmet Hint protestocuları bastırmak konusundabastırmada başarılı olmuş olsaolmuşsa da barışçıl Hint protestoculara Güney Afrika hükûmetinin uyguladığı ağır yöntemlerin kamuoyunda oluşturduğuyarattığı itiraztepki sonucunda Güney Afrikalı general Jan Christiaan Smuts, Gandi ile bir uzlaşmaya gitmek zorunda kalmıştır. Bu mücadele sırasında Gandi'nin fikirleri şekillendi ve Satyagraha kavramı olgunlaştı.

1906 yılında Britanyalılar yeni bir vergi daha koyduktan sonra Güney Afrika'daki Zulular iki Britanya subayını öldürdü. Misilleme olarak Britanyalılar Zululara savaş ilan etti. Gandi, Britanyalıların Hintleri askere alması için çabaladı. Hintlerin tam yurttaşlık haklarına kavuşabilme iddialarını yasallaştırmak için savaşı desteklemeleri gerektiğini savundu. AncakFakat Britanyalılar Hintlere ordularında rütbe vermeyi reddetti. Yine de Gandi'nin önerisini kabul ederekedip bir grup gönüllü Hint'in sedye taşıyıcılığı yaparak yaralı [[Birleşik Krallık|Britanya]] askerlerini tedavi etmelerine izin verdiler. 21 Temmuz 1906'da, Gandi kendi kurduğu ''Indian Opinion'' gazetesinde -"Natal Hükûmeti tarafından Yerlilere karşı yapılan operasyonlarda kullanılmak üzere deneme maksatlı kurulan birlik yirmi üç Hint'ten oluşmaktadır" diye yazmıştır.<ref>Collected Works of Mahatma Gandhi Cilt 5 Dokuman#393, Gandhi: Behind the Mask of Divinity s106</ref> Gandi, ''Indian Opinion'' <nowiki/>'daki yazılarıyla Güney Afrika'daki Hintlerin savaşa katılmasını teşvik ediyordu: -“Eğer Hükûmet nasıl bir ihtiyat gücünün <!--?-->boşa gittiğini farkedersefark ederse bunu kullanmak isteyecek ve Hintleri gerçek savaş yöntemleri için tam bir eğitimden geçirecektir.”<ref name=GandhismDotNet>http://www.gandhism.net/sergeantmajorgandhi.php {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20080521075346/http://gandhism.net/sergeantmajorgandhi.php |tarih=21 Mayıs 2008 }} Başçavuş Gandi</ref>

Gandi'nin görüşüne göre 1906 yılı Askere Alma Yönetmeliği, Hintleri Yerlilerden daha alt seviyeye düşürüyordu. Dolayısıyla Hintleri, yerli siyahları örnek göstererek bu yönetmeliğe Satyagraha'ya uygun olarak karşı çıkmaya davet ediyor ve şöyle diyordu: "Bizden daha az gelişmiş olan melez kastlar ve kaffirler (yerli siyahlar) bile hükûmete karşı çıktı. Paso yasası onlara da uygulanıyor ama hiçbiri paso almıyor"."<ref>Collected Works of Mahatma Gandhi VOL 5 s 410</ref>

Gandi, 1915'te Güney Afrika'dan Hindistan'a geri döndü.

Gandi ilk önemli başarılarını 1918 yılında Çamparan karışıklığı ve ''Kheda Satyagraha'' sırasında elde etmiştir. Çoğunluğu Britanyalı olan toprak sahiplerinin milis kuvvetleri tarafından baskı altında tutulan köylüler aşırı yoksulluk içindeydi. Köyler son derece pisti ve hijyenik değildi. Alkolizm, kast sistemisisteminden nedeniyle yapılankaynaklanan ayrımcılık ve kadınlara karşı uygulanan ayrımcılık çok yaygındı. Yıkıcı bir [[kıtlık]] olmasına rağmen Britanyalılar giderek artan yeni vergiler koymakta ısrarcıydı. Durum ümitsizdi. Gucerat'ta Kheda'da sorun aynıydı. Gandi kendisini uzun zamandır destekleyenlerle ve bölgeden yeni gönüllülerle burada bir ''[[aşram]]'' kurdu. Kötü yaşam koşulları, çekilen acılar ve uygulanan vahşet köylerin detaylı olarak incelenmesiyle kayıt altına alındı. Köylülerin güvenini kazanarak buraların temizlenmesine, okullar ve hastaneler kurulmasına öncülük etti. Köy liderlerini yukarıda belirtilen toplumsal sorunlarısorunların ortadançözüme kaldırmalarıkavuşturulması için cesaretlendirdi.

Ama asıl etki,etkisi polis tarafından huzursuzluk yaratma nedeniyle tutuklanıp eyaleti terketmesi istendiğinde baş gösterdi. Yüzbinlerce insan hapishane, karakol ve mahkemelerin önünde protesto gösterilerinde bulunarak Gandi'nin salınmasınısalıverilmesini istedi. Mahkeme isteksizce Gandi'yi salmaksalıvermek zorunda kaldı. Gandi toprak sahiplerine karşı protestolar ve grevler düzenledi. Britanya hükûmetinin yönlendirmesiyle toprak sahipleri bölgenin yoksul köylülerine daha fazla yardım edeceklerine, ürettiklerini tüketebileceklerine ve kıtlık bitene kadar vergileri kaldıracaklarına dair bir antlaşma imzaladıimzaladılar. Bu karışıklık sırasında insanlar Gandi'ye ''Bapu'' (Baba) ve ''Mahatma'' (Yüce Ruh) demeye başladıbaşladılar. Kheda'da, Sardar Patel <!--??-->Britanyalılarla yapılan pazarlıklarda Gandi köylüleri temsil etti. Pazarlıklar sonrasındasonunda vergiler askıya alındı ve tüm tutuklular salıverildi. Bunun sonucunda Gandi'nin ünü tüm ülkeye yayıldı.

İş birliği yapmama ve barışçıl karşı koyma Gandi'nin haksızlığa karşı "silahlarıydısilahları" idi. [[Pencap]]'ta Britanya birliklerinin sivilleri öldürdüğü Jallianwala Bagh ya da [[Amritsar Katliamı|Amritsar katliamı]] ülkede giderek artan kızgınlığaöfkeye ve şiddet olaylarına neden olmuştu. Gandi hem [[Britanya Hindistanı|Britanyalıları]], hem de onlara karşı misilleme yapan Hintleri eleştirdi. Britanyalı sivil kurbanlara başsağlığı dileyen ve isyanları kınayan açıklamayıbir açıklama kaleme aldı. PartiBuna parti içinde önce karşı çıkılsa da Gandi'nin her türlü şiddetin kötü olduğu, dolayısıyla da haksız olduğunuolduğu ilkesini savunduğu duygusal konuşmasından sonra kabul edildi.<ref>R. Gandhi, ''Patel: A Life'', s. 82.</ref> AncakFakat katliamdan ve bunu izleyen şiddettenşiddet olaylarından sonra Gandi, Hindistan'ın kendi kendini yönetmeyönetmesi ve tüm Hindistan hükûmet kuruluşlarının yönetiminiyönetiminin eleelde geçirmeedilmesi fikri üzerinde yoğunlaştı. Bunun sonucunda tam kişisel, tinsel ve siyasal bağımsızlık anlamına gelen ''Swaraj'' kavramı olgunlaştı.

Aralık 1921'de Gandi [[Hindistan Ulusal Kongresi]]'nde yürütme yetkisine sahip oldu. Liderliği altında Kongre amacı ''Swaraj'' olan yeni bir anayasa altında örgütlendi. Giriş ücreti ödeyen herkes partiye kabul edilmeye başlandıbaşladı. Disiplini artırmak için bir dizi komite kurularak, parti, elit bir örgütten ulusal kitlenin ilgisini çeken bir örgüte dönüştü. Gandi şiddet karşıtışiddetsizlik hareketlerinin içine ''swadeshi'' ilkesini, yani yabancı ürünlerin, özellikle de Britanya ürünlerinin boykotunu da kattıekledi. Buna bağlı olarak tüm Hintlerin Britanya malı kumaşlar yerine elle dokunmuş ''khadi'' kumaşı kullanmasını savundu. Gandi yoksul zengin demeden tüm Hint erkek ve kadınların bağımsızlık hareketini desteklemeleridesteklemek için her gün ''khadi'' kumaşı dokumasınıdokumalarını tavsiye ettiönerdi.<ref>R. Gandhi, ''Patel: A Life'', s. 89.</ref> Bu, isteksizleri ve hırslıları hareketin dışında tutmak ve disiplin kurmak, ayrıca da o zamana kadar böyleböylesi etkinliklere katılmaları uygun görülmeyen kadınları harekete katabilmek için bir stratejiydiyöntemdi. Gandi, halkı Britanya ürünlerinin yanı sıra Gandi, halkı Britanya eğitim kurumlarını ve mahkemelerini de boykot etmeye, hükûmet işindenişlerinden istifaya ve Britanya unvanlarını kullanmamaya çağırdı.

Bu "İş birliği yapmama" politikası Hint toplumunun her katmanından çok geniş bir katılım sonucunda büyük başarı kazandı. AncakFakat harekethareketin doruk noktasına ulaştığındaulaştığı Şubat 1922'de, Uttar Pradeş'in Chauri Chaura şehrinde patlak veren şiddetli çatışma sonucu birdenbire sona erdi. Hareketin şiddete doğru yönelmesinden ve bunun bütün yapılanları yıkmasından korkan Gandi ulusal itaatsizlik kampanyasını sona erdirdi.<ref>R. Gandhi, ''Patel: A Life'', sf. 105.</ref> Gandi 10 Mart 1922'de tutuklandı, isyana teşvikten yargılanarak altı yıl hapis cezasına çarptırıldı. 18 Mart 1922'de başlayan cezası iki yıl sonra Şubat 1924'te [[apandisit]] ameliyatı nedeniyle salındıktansalıverildikten sonra bitti.

Gandi'nin birleştirici kişiliğinden hapiste kaldığı sürece yararlanamayan Hindistan Ulusal Kongresi bölündü ve iki hizip oluştu. Bunlardan biri, partinin seçimlere katılmasını isteyen Chitta Ranjan Das ve Motilal Nehru tarafından yönetiliyordu, diğer hizip seçimlere katılmaya karşı çıkıyordu ve Chakravarti Rajagopalachari ve Sardar Vallabhbhai Patel tarafından yönetiliyordu. Ayrıca "işbirliği yapmama" sırasında Hindu ve Müslümanlar arasındaki işbirliği parçalanmaya başlamıştı. Gandi bu farklılıklarıanlaşmazlıkları 1924 sonbaharında yaptığı üç aylık oruç gibi yöntemlerle ortadan kaldırmaya çalıştıçalıştıysa amada çok başarılı olamadı.<ref>R. Gandhi, ''Patel: A Life'', s. 131.</ref>