Nepal: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Metehan2 (mesaj | katkılar)
{{dipnotsuz}} ve {{ek kaynak gerekli}} etiketi eklendi article (TW)
Gogolplex (mesaj | katkılar)
dış bağlantı temizliği, genel bilgiler kısmının uygun başlıklara dapıtılması, başlık bölme
135. satır:
|bayrak_genişliği=60px|millî_marş_dosyası=Sayaun Thunga Phool Ka (instrumental).ogg|millî_marş=[[Sayaun Thunga Phulka]]}}
 
'''Nepal''' ([[Nepalce]]: नेपाल) ya da resmî adıyla '''Nepal Federal Demokratik Cumhuriyeti''', [[Güney Asya]]'da [[Çin]] ile [[Hindistan]] arasında yer alan bağımsız bir [[ülke]]dir. Devletin resmi dili [[Nepali|Nepalce]]<nowiki/>dir. Yönetim biçimi cumhuriyettir. Başkenti [[Katmandu]] olup en gelişmiş ve büyük şehridir. Ülkenin sınırları içinde dünyanın en yüksek noktası olan [[Everest]] tepesi (8848 metre) yer alır. Başkenti [[Katmandu]]'dur.
 
== Genel bilgiler ==
Nepal, coğrafi konum olarak [[Güney Asya]]'da yer alır. Kuzeyde [[Çin]] ve güneyde de [[Hindistan]]’ın arasında kalan 147.181 kilometre kare alana sahip bir kara ülkesidir. Kuzeyinde [[Himalayalar]] ve güneyinde de ormanlık Terrai bölgesi ile çevrelenmiştir. Yaklaşık olarak 29 milyon nüfusa sahip olan Nepal’de, halkın büyük bölümü tarımla uğraşmaktadır. Nepal halkını [[Hindistan]]'dan gelen [[Racputana]] asıllı [[Gurkal]]larla Güney Hindistan'dan gelen [[Bhutia]]lar ve [[Nevar]]lar oluşturur. Ülke halkının %80'i [[Hindu]]'dur. Nepal kendisini dünyanın tek Hindu devleti olarak tanıtmaktadır. Nepal’de çok sayıda etnik grup bulunmakta ve çok sayıda dil konuşulmaktadır. Devletin resmi dili [[Nepali]]'dir. Yönetim biçimi cumhuriyettir. Başkenti [[Katmandu]] olup en gelişmiş ve büyük şehridir. Kişi başına düşen ulusal geliri 240 dolar olan Nepal, dünyanın en yoksul ülkeleri arasında gösterilmektedir. 1990’lı yıllardan başlayarak ekonomisinde bir takım olumlu gelişmeler yaşanmaya başlamış olmasına rağmen henüz yoksulluğun giderilmesine yönelik yeterli bir gelişme sağlanamamıştır.
 
== Tarihçe ==
 
=== Erken tarih ===
[[Dosya:Patan temples.jpg|200px|thumb|sağ|Patan'daki Hindu tapınakları ilk krallıkların da merkezi olmuştur]]
 
Yapılan araştırmalara göre, Nepal’in bilinen ilk tarihi, M.S. 4. yüzyılda, küçük Hint prensliklerinin kurulmasıyla başlamıştır. Nepal topraklarında yer alan bu küçük prenslikler 18. yüzyılın ortalarına kadar varlıklarını sürdürmüşlerdir.
 
=== Nepal Krallığı ===
1769 yılında ilk kez bu prensliklerden biri olan [[Gurkalar]], Nepal topraklarını denetim altına almışlardır. İlk Gurka kralı [[Pritvi Narayan]], Katmandu bölgesini ele geçirdikten sonra Nepal’de Gurkaların altın dönemi yaşanmıştır. Narayan’dan sonra yerine geçen çocukları, Nepal topraklarını, batıda Sutley Nehri'ne, güneyde [[Ganj Nehri|Ganj]] Ovası'na ve kuzeyde [[Tibet]]’e kadar genişletmişlerdir.
 
1814 - 1816 yılları arasında İngilizlerle yapılan savaşlar, Gurkaların mağlubiyetiyle sonuçlanmış ve bundan sonra 1846’ya kadar ülke, soylu ailelerin mücadele alanı durumuna gelmiştir. Bu tarihte Rana ailesi, diğerlerine karşı üstünlük kurmuştur. Nepal, 1951 yılına kadar bu ailenin denetiminde kalmıştır. Aynı

=== yıl1950'ler-1990'lar===
1951'de Şah ailesinin üyesi olan Kral Tribhubana, ülke yönetimini ele geçirmiş ve ülke, kabineli hükûmet düzenine geçmiştir. Sonra da meşrutiyet yönetimi duyurulmuştur. Ölümünden sonra yerine geçen oğlu Mahendra, ülkede büyük değişiklikler yapmış ve onun yönetimindeki 1962 yılında yeni anayasa yürürlüğe girmiştir.
 
1972'de Mahendra’nın ölümüyle yerine oğlu Birendra kral olmuştur. Kral Birendra, partisiz bir anayasal yönetim düzeyi olan Panchayat düzenini yürürlüğe koymuştur. Bu yönetim biçimine karşı 1979'da çıkan halk hareketler ve öğrenci ayaklanmalarından sonra Birendra, 1980'de yönetim biçimini halk oylamasına götürmüştür. Bu halk oylaması sonucu Birendra'nın Panchayat yönetim biçimi ayakta kalmıştır. 10 yıl sonra, 1990'da Birendra iktidar tekelini gevşeterek meclis düzenine geçilmessini kabul etmiştir. Böylece Nepal, çok partili yaşama geçmiştir. Bu düzene geçildikten sonra Mayıs 1991'deki seçimlerde [[Nepal Kongre Partisi]] 205 sandalyeden 110'unu kazanarak iktidara gelmiştir.
 
=== İç savaş ===
Şubat 1996'da Maocu partilerden biri, yeni bir "Demokratik Halk Cumurhiyeti" kurmak için Maocu devrim stratejisi olan [[gerilla savaşı]]nı başlatmış ve [[Nepal İç Savaşı]]'nı ateşlemiştir. [[Prachanda]] olarak bilinen [[Pushpa Kamal Dahal]] isimli ayaklanma önderi Ropla, Rukum, Jajarkot, Gorkha ve Sindhuli bölgelerinde kalkışmayı başlatmış; Maocular birçok bölgede geçici halk hükûmeti kurmuştur.
 
Satır 158 ⟶ 161:
Düzen tutturamayan hükûmetler ve Maocuların [[Katmandu]]’yu kuşatması yüzünden, krallığa yönelik destek azalmıştır. 1 Şubat 2005’te Gyanendra, hükûmeti düşürmüş, tüm güçleri elinde toplamış ve olağanüstü durum duyurmuştur. Siyasetçilere ev hapsi cezası verilmiş, telefon ve internet bağlantıları kesilmiş ve basın özgürlüğü ortadan kaldırılmıştır. Kral, yeni yönetim biçiminin ayaklanmacıların bastırılması amacında olduğunu ileri sürmüştür.
 
Şubat 2006’da yerel seçimler yapılmış fakat büyük partiler seçime katılmamışlardır. Nisan 2006’da grevler ve sokak gösterileri kralın meclisi yeniden kurmasına yönelik başkent [[Katmandu]]'da baş göstermiş ve kral bunun üzerine yönetimi siyasi partilere geri vermeye söz vermiştir. 28 Nisan’da meclis yeniden toplanmış ve başbakan atanmıştır. 10 Haziran 2006’da meclis, kralın yetkilerini sınırlayarak yasaları onama yetkisini elinden almıştır. Bu sıralarda Maocularla hükûmet arasında barış görüşmeleri de başlamış ve 12 Haziran’da Nepal’in oldukça sert olan terörle mücadele yasası kaldırılarak, birçok Maocu gerillanın serbest bırakılması sağlanmıştır. 18 Haziran’da Maocu hareketin lideri [[Prachanda]] [[Katmandu]]'da hükûmetle görüşerek yakın zamanda kurulacak olan geçici hükûmette kendilerine yer verilmesi yönünde söz almıştır. Kasım 2006’daki antlaşmayla 1996’dan beri süregelen ve 13.000 insanın ölümüne neden olan iç savaşın bittiği açıklanmış ve sonrasında Ocak 2007’de yeni meclis kurulmuştur. Bu seçimte Maocular sandalyelerin 4’te 1’ini alarak mecliste temsil hakkı kazanmışlardır. Bundan sonra hükûmet, krallığın yetkilerini sınırlamak yoluyla demokratikleşme sürecini başlatmış fakat Eylül ayında Maocular, hükûmetin krallığa karşı demokratikleşme sürecinde elini ağırdan aldığı gerekçesiyle hükûmetten çekildiklerini açıklamışlardır.
 
=== 2006 sonrası ===
Uzun tartışmaların ardından Nepal'de geçici anayasa üzerinden bir anlaşma sağlanmış ve 10 Nisan 2008'de Anayasa Meclisi seçimleri tamamlanmıştır. Anayasa Meclisi seçimlerinde ezici biçimde üstün gelen Maocular, Nepal Kongre Partisi ve NKP(BML) ile Anayasa Meclisini oluşturmuştur. 28 Mayıs 2008'de düzenlenen ilk Anayasa Meclisi toplantısında daha önce geçici anayasada kararlaştırıldığı üzere monarşi yıkılmış ve Federal Demokratik Nepal Cumhuriyeti kurulmuştur.
Kasım 2006’daki antlaşmayla 1996’dan beri süregelen ve 13.000 insanın ölümüne neden olan iç savaşın bittiği açıklanmış ve sonrasında Ocak 2007’de yeni meclis kurulmuştur. Bu seçimte Maocular sandalyelerin 4’te 1’ini alarak mecliste temsil hakkı kazanmışlardır. Bundan sonra hükûmet, krallığın yetkilerini sınırlamak yoluyla demokratikleşme sürecini başlatmış fakat Eylül ayında Maocular, hükûmetin krallığa karşı demokratikleşme sürecinde elini ağırdan aldığı gerekçesiyle hükûmetten çekildiklerini açıklamışlardır.
 
Uzun tartışmaların ardından Nepal'de geçici anayasa üzerinden bir anlaşma sağlanmış ve 10 Nisan 2008'de Anayasa Meclisi seçimleri tamamlanmıştır. Anayasa Meclisi seçimlerinde ezici biçimde üstün gelen Maocular, Nepal Kongre Partisi ve NKP (BML) ile Anayasa Meclisini oluşturmuştur. 28 Mayıs 2008'de düzenlenen ilk Anayasa Meclisi toplantısında daha önce geçici anayasada kararlaştırıldığı üzere monarşi yıkılmış ve Federal Demokratik Nepal Cumhuriyeti kurulmuştur.
 
== Coğrafya ==
[[Dosya:Nepal topo en.jpg|200px|thumb|sağsol|Nepal topoğrafya haritası]]
 
[[Dosya:Everest kalapatthar crop.jpg|150px|thumb|sağ|[[Everest]]]]
Nepal, coğrafi konum olarak [[Güney Asya]]'da yer alır. Kuzeyde [[Çin]] ve güneyde de [[Hindistan]]’ın arasında kalan 147.181 kilometre kare alana sahip bir kara ülkesidir. Kuzeyinde [[Himalayalar]] ve güneyinde de ormanlık Terrai bölgesi ile çevrelenmiştir. Dünyanın en yüksek dağı olan [[Everest]], [[Çin]] ile birlikte Nepal sınırları içerisinde bulunmaktadır.
 
== Demografi ==
Ülke yaklaşık olarak 29 milyon nüfusa sahiptir. Nepal’de çok sayıda etnik grup bulunmakta ve çok sayıda dil konuşulmaktadır. Devletin resmi dili [[Nepali]]'dir. Nepal halkını [[Hindistan]]'dan gelen [[Racputana]] asıllı [[Gurkal]]larla Güney Hindistan'dan gelen [[Bhutia]]lar ve [[Nevar]]lar oluşturur. Ülke halkının %80'i [[Hindu]]'dur. Nepal kendisini dünyanın tek Hindu devleti olarak tanıtmaktadır.
 
== Ekonomi ==
[[Dosya:NamcheBazar1.jpg|200px|thumb|sağ|Namçe Pazarı]]
 
Nüfusunun üçte biri yoksulluk sınırının altında yaşamaktadır. Kişi başına düşen ulusal geliri 240 dolar olan Nepal, dünyanın en az gelişmiş ve en yoksul ülkeleri arasında gösterilmektedir. 1990’lı yıllardan başlayarak ekonomisinde bir takım olumlu gelişmeler yaşanmaya başlamış olmasına rağmen henüz yoksulluğun giderilmesine yönelik yeterli bir gelişme sağlanamamıştır.
Nüfusunun üçte biri yoksulluk sınırının altında yaşayan Nepal, dünyanın en az gelişmiş ve en yoksul ülkeleri arasında gösterilmektedir. Ekonominin ana dayanak noktası tarımdır. Halkın %76’sı tarımla uğraşmaktadır. %18'i hizmet alanında ve %6’sı da sanayi alanında çalışmaktadır. Endüstriyel üretimi tarımsal ürünlere yöneliktir. Bu ürünler süt, şeker kamışı ve tütündür. Maocularla olan çatışmalar nedeniyle oluşan güvenlik kaygıları turizmi olumsuz etkilemiştir. Yine de Nepal özellikle hidroelektirik potansiyeli ve turizm konusunda dış yatırımcıların ilgisini çekmektedir. Bunların dışındaki alanlarda ise ekonominin düşük düzeyi, teknolojik olanaksızlıklar, bir kara ülkesi olması, sivil çekişmeler ve doğal afetlerin yaşanma olasılığının çokluğu gibi nedenlerle yatırım beklenmemektedir.
 
Nüfusunun üçte biri yoksulluk sınırının altında yaşayan Nepal, dünyanın en az gelişmiş ve en yoksul ülkeleri arasında gösterilmektedir. Ekonominin ana dayanak noktası tarımdır. Halkın %76’sı tarımla uğraşmaktadır. %18'i hizmet alanında ve %6’sı da sanayi alanında çalışmaktadır. Endüstriyel üretimi tarımsal ürünlere yöneliktir. Bu ürünler süt, şeker kamışı ve tütündür. Maocularla olan çatışmalar nedeniyle oluşan güvenlik kaygıları turizmi olumsuz etkilemiştir. Yine de Nepal özellikle hidroelektirik potansiyeli ve turizm konusunda dış yatırımcıların ilgisini çekmektedir. Bunların dışındaki alanlarda ise ekonominin düşük düzeyi, teknolojik olanaksızlıklar, bir kara ülkesi olması, sivil çekişmeler ve doğal afetlerin yaşanma olasılığının çokluğu gibi nedenlerle yatırım beklenmemektedir.
== Hükûmet ve politika ==
<!--
-->
* 1990 kadar: [[mutlak monarşi]]
* 1990: yenilikler → [[parlamenter monarşi]]<!--
==Siyasi Durum==
[[Dosya:Nepal topo en.jpg|200px|thumb|sağ|Nepal topoğrafya haritası]]
 
== Siyaset ve yönetim ==
1990 yılına kadar Nepal, Kral'ın yönetiminde, [[mutlak monarşi]]yle yönetilen bir devletti. 1990'da mutlak monarşiye karşı ayaklanan halk hareketiyle karşılaşan Kral Birendra, geniş ölçüde siyasi reformlar yaparak, kralın [[devlet başkanı]], başbakanın ise [[hükûmet başkanı]] olduğu [[parlamenter monarşi]] sistemini hayata geçirmek zorunda kaldı.
 
Satır 184 ⟶ 194:
2006 yılındaki hareket ulusa yenilik getirmiştir. Diktatör Kralyönetimi bırakmaya zorlanmıştır. Dağıtılan Temsilciler Meclisi tekrar kurulmuştur. Temsilciler Meclisi hükûmet kurmuş, bu Hükûmet Maocu isyancılarla başarılı barış görüşmeleri yapmıştır. Bir Geçici Anayasa yürürlüğe konmuş ve Maocu üyelerle birlikte yeni bir Temsilciler Meclisi kurulmuştur. Ayrıca, Meclis'teki sandalye sayısı da 330'a çıkarılmıştır. Nepal'de yaşanan bu barış süreci Nisan 2007'de [[Nepal Komünist Partisi(Maocu)]]nin Nepal Geçici Hükûmeti'ne girmesiyle büyük bir atılım yapmıştır.
 
23 Aralık 2007'de imzalanan bir anlaşmaya göre ise, 2008'in başlarında seçilecek olan Kurucu Meclis oy çokluğuyla monarşiyi lağvedecektir.--><ref>{{Web kaynağı | url = http://www.nytimes.com/2007/12/24/world/asia/24nepal.html?ref=world | başlık = Nepal İsyancılarla Anlaşıp Monarşiye Son Verdi | erişimtarihi = | tarih = 24 Aralık 2007 | iş = New York Times | arşivengelli = evet}}</ref>
 
=== Dış politika ===
Satır 199 ⟶ 209:
== Nepal bayrağı ==
[[Dosya:Nepal flag photo.jpg|150px|thumb|sağ|[[Nepal Bayrağı]]]]
[[Nepal bayrağı]] dünyada dikdörtgen olmayan birkaç sayılı bayraktan birisidir. Kırmızı bir renge sahip olan bayrağın kenarları mavidir. Kırmızı, savaştaki zaferlerini; mavi ise barışı simgeler. Nepal bayrağında hem [[Güneş]], hem de [[Ay]] vardır. Güneş sarayı, ay ise 1951 yılına kadar ülkeyi yöneten Rana ailesini temsil eder.
 
== Coğrafya ==
[[Dosya:Everest kalapatthar crop.jpg|150px|thumb|sağ|[[Everest]]]]
Dünyanın en yüksek dağı olan [[Everest]], [[Çin]] ile birlikte Nepal sınırları içerisinde bulunmaktadır.
 
== Kaynakça ==
Satır 210 ⟶ 216:
 
== Dış bağlantılar ==
* {{Resmî site|http://www.nepal.gov.np/}} - Nepal Hükûmeti
* [http://countrystudies.us / nepal / Andrea Matles at War , ed. Nepal : A Country Study . Washington : GPO for the Library of Congress , 1991 . ]
* [[BBC News]]'de [https://www.bbc.com/news/world-south-asia-12511455 Nepal ülke profili]
* [https://web.archive.org/web/20160815195702/http://www.hikingturkey.com/ and culture tours Trekking in Nepal ]
* {{wikiatlas|Nepal}}
* [http://fotografligezirehberi.com / v / nepal_hindistan / nepal / Nepal Travel Guide With Photos ]
* {{curlie|Regional/Asia/Nepal}}
* [https://web.archive.org/web/20190621111641/http://www.nepalgov.gov.np/ Government of Nepal ]
* {{CIA World Factbook link|np|Nepal}}
* [http://www.nepalmonitor.com Nepal Monitor Online Journal ]
* [http://dmoz.org / Regional / Asia / Nepal / Open Directory Project - Nepal ]
* [http://memory.loc.gov / frd / cs / nptoc.html Library of Congress - Nepali ]
* [http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/5283.htm the United States Department of State Profile of Nepal ]
* [https://cia.gov / library / publications / the -world - Factbook is / GEOS / np.html CIA World Factbook - Nepal ]
* [http://www.explorenepal.com Explore Nepal Nepal Search Engine ]
* [http://www.nepalz.com Nepal : Nepal www.nepalz.com Enchanting ]
* [http://www.nepalphotogallery.com Nepal Photo Gallery ]
 
( (ASIA )),
( (Nepal - stub ) )
(( Country- stub ))
{{Asya ülkeleri}}
{{Trafik Akışının Sol Olduğu Ülkeler}}
{{Nepal devlet başkanları}}
 
<!-- [[Category : Nepal | Nepal ]]
[[Kategori:South Asian countries]]
[[Kategori:South Asian Association for Regional Cooperation member states]]
[[Kategori:Landlocked countries]]
[[Kategori:Newar]]
[[Kategori:Least Developed Countries]]
[[Kategori:Federal countries]]
[[Kategori:Republics]]
[[Kategori:Former monarchies of Asia]]
[[Kategori:States and territories established in 1768]] -->
[[Kategori:Nepal| ]]
 
[[Kategori:SouthGüney AsianAsya countriesülkeleri]]
<!--Other languages-->
[[Kategori:Denize kıyısı olmayan ülkeler]]
[[Kategori:NewarFederasyonlar]]
[[Kategori:Federal countriesCumhuriyetler]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Nepal" sayfasından alınmıştır