Vikipedi

Çandarlı Kara Halil Hayreddin Paşa: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Madrox (mesaj | katkılar)
Devriyeler
66.243 değişiklik
Yeni Üye (mesaj | katkılar)
Beyaz liste
4.945 değişiklik
Değişiklik özeti yok
21. satır:
[[Dosya:Çandarlılar2.JPG|thumb|sağ|frame| [[Çandarlı Ali Paşa]](solda), ve Çandarlı Halil Paşa (sağda) kabirleri, İznik, Bursa]]
 
Çandarlı Kara Halil Hayreddin Paşa Karamanoğulları devletine bağlı olan [[Sivrihisar]] kazasının Çendere köyünde doğmuştur. Babasının adının Ali olduğunu tesislerinin kitabelerinde görmekteyiz. Asıl adı Halil'dir ve lakabının gençken Kara veya Karaca olduğu belirtilmektedir. Hayreddin lakabını Osmanlı Beyliği veziri olmasıyla almıştır. Medrese tahsili aldığı ilmiye sınıfına katılmsındankatılmasından anlaşılmaktadır. Fakat hangi medresede, hangi kişilerden eğitim aldığı hakkında elimizde belge yoktur. Çandarlı ailesinden ilk tanınan şahsiyet, ilmiye sınıfına katılmak için iyi yetişmiş olduğu kabul edilmektedir. İznik Medresesi müderrislerinden Tâceddin Kurdî’nin kızı ile evlenmiştir. Bu evlilik ile ahî teşkilâti liderlerinden olan Şeyh Edebâli ile bacanak olmuş ve aynı ilişki ile de Osmanlı Beyliği'nin ilk beyi [[Osman Gazi]]’ye akraba olmuştur.<ref name="TDV">Aktepe, Münir (1993) " Çandarlı Kara Halil Hayreddin Paşa" ''Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Cilt:8 Sayfa:214-215'', Ankara:TDV Online:[http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c08/c080153.pdf]</ref>
 
[[14. yüzyıl]]da Anadolu'da yer yer geniş teşkilata sahip olan [[Ahi]] teşkilâti ile ilişkisi nedeni ile ilmiye sınıfı içinde hızla yükselmiştir. Kara Halil Efendi Osmanlı Beyliği ilk beyi Osman Gazi’nin son yıllarında Orhan Bey’in babasına vekâlet ettiği tarihlerde, belki de Şeyh Edebâli’nin tavsiyesiyle, bu beylik içinde önemli bir kent olan [[Bilecik]]'e kadı olmuştur.<ref name="TDV"/> Daha sonra [[İznik]]'te kadılık etmiş ve oradan da Osmanlı beyliğinin merkezi [[Bursa]]'nın kadılığına atanmıştır.
[[I. Murad]]'ın [1362]'de padişah olması üzerine Kara Halil Efendi, Osmanlılarda ilk defa oluşturulan kazaskerlik makamına getirilmiş ve bu ilmiye mesleği en yüksek kadılık sayılmıştır<ref name="yasamyapit"/>
 
[[Osmanlı vekayii]] kısmında görüldüğü üzere Orhan Bey beylik donemindedöneminde Kazasker Kara Halil Efendi bu hizmette bulunduğu sırada beyliğin ilk askeri teşkilatı olan yaya ve müsellim teşkilatını kurmuş ve bu suretle aşiret kuvvetlerinden muntazam askeri teşkilata doğru bir adım atılmıştır. Bu yeni asker ilk Osmanlı fetihlerinde önemli bir etken olmuştur.<ref name="yasamyapit"/>
 
Çandarlı Kara Halil Hayrettin Paşa 1372'de [[Sinanüddin Fakih Yusuf Paşa]]'dan sonra vezir olmuştur.
Oğlu Çandarlı Ali Paşa'nin vezirlik/başvezirlik zamanına kadar Osmanlı Devleti'nde tek bir vezir bulunmakla beraber; Çandarlı Kara Halil Hayreddin Paşa tüm [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]] devletinin yaklaşık 600 yillikyıllık tarihinde en uzun süre vezirlik/başvezirlik yapan kişi olmuştur.<ref name="yasamyapit"/>
 
İlk Osmanlı vezirleri askeri işlerle pek meşgul olmamışlardı. Vezir oldugunda Çandarlı Kara Halil Hayrettin Paşa'nın tavsiyesiyle savaşta esir düşen genç hıristiyanlarınHristiyanların Türk köylüsünün yanına verilmek suretiyle İslam terbiyesi üzere yetiştirilip, Türkçeyi de öğrendikten sonra acemi ocağına verilmesi ve oradan da yeniçeri olmaları usulü kabul edilmiş ve bu suretle ilk düzenli Osmanlı yaya ocağı kurularak bu ocağa [[Yeniçeri Ocağı]] denilmiştir. Böylece Çandarlı Kara Halil Hayrettin Paşa Yeniçeri Ocağı'nın ve devşirme sisteminin kurucusu olmuştur.<ref name="yasamyapit"/>
 
Aynı dönemde alim [[Karamanlı Kara Rüstem]]'in ikazı ve Çandarlı Kara Halil Hayrettin Paşa'nın padişaha arz etmesi üzerine maliye teşkilatı kurulmuş, ve yeni kurulan Yeniçeri Ocağına harpte esir edilerek olanlardan beşte birinin devlet hesabına alınması ve esire ihtiyaç olmadığı zamanlarda ise beşte bir esir akçesi alınması kanun olmuştur.<ref name="yasamyapit"/>
37. satır:
Vezir olarak Çandarlı Kara Halil Hayrettin Paşa'nın askeri alanlarda da, Batı Trakya fütuhatı sırasında, vezirlikle birlikte ordu komutanlığı görevini de yüklenmiştir. Bu kendisinden sonra gelen Osmanlı başvezirlerinin hem idari ve hem askeri işlerle sorumlu olmaları sonucunu doğurmuştur.<ref name="yasamyapit"/>
 
Kara Halil Hayreddin Paşa [[Gümülcine]], [[İskeçe]], [[Zihne]], [[Kavala]], [[Drama]] ve [[Serez]] şehirlerinin Osmanlı Devleti tarafından ele geçirilmesinde ordu komutanı rolü oynamıştır. 1374’te Bizans İmparatoru [[Ioannes]]’in oğlu Selânik Valisi Manuel üzerine gönderilmiştir. Daha sonra [[Selanik]]'i, [[Kuzey Makedonya|Makedonya]]'da [[Manastır]] ve [[Ohri]] şehirlerini Osmanlı Devleti adına zaptetmiştir. Arnavut prensleri arasındaki mücadeleler sırasında Osmanlı ordusu ile 1386’da [[Kroya]] ve [[İşkodra]]’ya kadar ilerlemiştir. Fakat Sultan [[I. Murad]] Anadolu'ya gecipgeçip Karamanoğlu Alâeddin Bey üzerine sefere çıkmaya karar verince Arnavutluk'ta ilerleme sona erdirildi.<ref name="TDV"/>
 
Çandarlı Kara Halil Hayrettin Paşa'ın I. Murat'ın seferi sırasında Rumeli sınırlarını koruma görevi ile Rumeli'de bırakılmasına karar verildi. Vezir Arnavutluk'tan dönmekte iken 1387'de [[Vardar Yenicesi]] ordugahında hastalanarak Serez'e getirilip orada ölmüştür. Karamanoğulları üzerine sefer hazırlığı içindeki Osmanlı Devleti'nin vezirliğine büyük oğlu [[Çandarlı Ali Paşa]] getirilmiştir.<ref name="yasamyapit"/>
47. satır:
==Eserleri==
 
[[Çandarlı Kara Halil Hayrettin Paşa]] birçok hayır eseri de yaptırmıştiryaptırmıştır:
* 1378-79'de İznik'te bir külliye yapılmasına başlanmıştır ve bu ölümünden sonra 1391-92de oğlu Çandarlı Ali Paşa tarafından tamamlanmıştır. Günümüzde bu külliyeden sadece Yeşilcami bulunmaktadır ve bu eser ilk devir Osmanlı mimarisinin ayakta duran tek örneğidir. Külliyeye dahil olan Dârülhadis adlı medrese ve imaret harap olmuştur.<ref name="TDV"/>
* 1385'te [[Serez]]’de Kurşunlu Camii'ni yaptırmıştır. Bu camii Serez kalesinin güneybatısında Aşağı Çarşı mahallesindedir. (1719-20)'de çıkan bir yangın bu caminin harap olmasına neden olmuştur. 20 yıl sonra [[II. Mahmud]] Kurşunlu Camii restore ettirip üzerine yeni bir kitâbe koydurmuştur. Yine Serez'de Kurşunlu Camii yakınlarındaki "Eskihamam" da Halil Hayreddin Paşa'nin eseridir. Bu cammiicami ve hamam için 19 köy vakfedilmiştir ve XVI. yüzyıl ortalarında bu vakfın yıllık geliri 197,676 akçeye ulaşmıştı.<ref name="TDV"/>
* 1385 adli kitabesine goregöre [[Gelibolu]]'da bulunan Eskicami veya Sultan Camii Halil Hayreddin Paşa tarafından yaptırılmıştır. Fakat bu camiinincaminin Orhan Gazi’nin oğlu Süleyman Paşa tarafından yaptirildigiyaptırıldığı iddiasiiddiası yaygindiryaygındır.<ref name="TDV"/>
 
Osmanlı Devleti'nin ilk devrinde yetişen tefsir, lugatlügat, edebiyat ve tıp âlimi Cemâleddin Aksarâyî (ölümü: 1388-89) kaleme aldığı "Zemahşerî’nin el-Keşşâf" adlı tefsiri üzerine olan hâşiyesini Çandarlı Kara Halil Hayreddin Paşa’ya ithaf etmiştir.<ref name="TDV"/>
 
== Kaynakça ==
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Çandarlı_Kara_Halil_Hayreddin_Paşa" sayfasından alınmıştır