İsa: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Ufak düzenleme yapıldı
Ufak düzenleme yapıldı
24. satır:
| ebeveynleri = {{hlist|[[Meryem]] |[[Marangoz Yusuf|Yusuf]]{{efn|Geleneksel olarak Hristiyanlar, Meryem’in Kutsal Ruh aracılığıyla mucizevi bir şekilde gebe kaldığına inanırken Müslümanlar ise onun Allah’ın emriyle gebe kaldığına inanır. Bu bakış açılarında Yusuf, İsa’nın üvey babasıdır.}}}}
}}
'''İsa<ref group="not">{{dil|ar|عِيسَى ٱبْنُ مَرْيَمَ|çeviri=ʿĪsā bin Maryam}} veya '''Yeşuah''' ({{dil|he|ישוע|çeviri=Yēšū́aʿ}}; {{dil|arc|ܝܫܘܥ}}, {{IPA|arc|jeʃuʕ}}), '''Yesus''' ({{dil|grc|Ἰησοῦς|çeviri=Yēsoûs}}) olarak da bilinir.</ref>''' ({{c.|[[MÖ]] 4|[[MS]] 30/33}}), birinci yüzyılda yaşamış [[Yahudiler|Yahudi]] [[vaiz]], dini lider ve din büyüğü. [[Hristiyanlık|Hristiyanlığın]] merkezindeki kişidir.<ref>''Oxford English Dictionary''; 2nd Edition; bkz. "Jesus"; "...İsa, Hristiyanlığın kurucusunun ismi olmasından dolayı, Yunanca ve Latince aracılığıyla Hristiyanlık âleminde kullanılan pek çok dile yerleşmiş olan bir isimdir"</ref> Hristiyanlığa göre İsa [[Tanrı'nın oğlu|Tanrı'nın Oğlu]]<ref>[http://www.bible.com/tr/bible/170/MAT.16.13-19 Matta 16:13-19], « İsa, Filipus Sezariyesi bölgesine geldiğinde öğrencilerine şunu sordu: “Halk, İnsanoğlu'nun kim olduğunu söylüyor?” Öğrencileri şu karşılığı verdiler: “Kimi Vaftizci Yahya, kimi İlyas, kimi de Yeremya ya da peygamberlerden biridir diyor.” İsa onlara, “Siz ne dersiniz” dedi, “Sizce ben kimim?” Simun Petrus, “Sen, yaşayan Tanrı'nın Oğlu Mesih'sin” yanıtını verdi. İsa ona, “Ne mutlu sana, Yunus oğlu Simun!” dedi. “Bu sırrı sana açan insan değil, göklerdeki Babam'dır. Ben de sana şunu söyleyeyim, sen Petrus'sun ve ben kilisemi bu kayanın üzerine kuracağım. Ölüler diyarının kapıları ona karşı direnemeyecek. Göklerin Egemenliği'nin anahtarlarını sana vereceğim. Yeryüzünde bağlayacağın her şey göklerde de bağlanmış olacak; yeryüzünde çözeceğin her şey göklerde de çözülmüş olacak.” »</ref> ve beklenen [[Mesih]]'tir.<ref>[http://www.bible.com/tr/bible/170/JHN.4.25-26.TCL02 Yuhanna 4:25-26], « Kadın İsa'ya, “Mesih denilen meshedilmiş Olan'ın geleceğini biliyorum” dedi, “O gelince bize her şeyi bildirecek.” İsa, “Seninle konuşan ben, O'yum” dedi. »</ref> Hristiyanlar, ölümünün hemen ardından İsa'nın dirildiğine ve kurduğu topluluğun [[Kilise (örgüt)|Hristiyan Kilisesi]]'ne dönüştüğüne inanır.<ref>{{harvnb|Sanders|1993|s=11, 14}}</ref> Hristiyan doktrinlerine göre İsa [[Kutsal Ruh]] tarafından hamile bırakılan [[Meryem]] adında bir [[İsa'nın bir bakireden doğumu|bakire]]den dünyaya gelmiş, birçok [[İsa'nın mucizeleri|mucize]] gerçekleştirmiş, Hristiyan Kilisesi'ni kurmuş, insanlığın günahlarının [[Hristiyanlıkta kefaret|kefaret]]i için [[çarmıh]]a gerilerek ölmüş, üç gün sonra [[İsa'nın dirilişi|dirilmiş]] ve [[Mesih'in ikinci gelişi|tekrar geleceği tarih]]e kadar [[Cennet#Hristiyanlıkta cennet|cennet]]e [[İsa'nın göğe yükselişi|yükselmiştir]].<ref>{{harvnb|Grudem|1994|s=568–603}}</ref><ref group="Notnot">Dolayısıyla Hristiyanlığa göre İsa bir peygamber değildir.</ref>
 
[[Yahudilikte İsa|Yahudiler]], İsa'nın beklenen Mesih olduğu inancını reddeder ve İsa'nın [[Tanah]]'ta belirtilen [[Yahudilikte Mesih|Mesih kehanetleri]]ni karşılamadığını savunur. [[Maniheizm|Maniciler]], [[Gnostisizm|Gnostikler]], [[İslam|Müslümanlar]], [[Bahâîlik|Bahâîler]] ve diğerleri dinlerinde İsa'ya farklı yorumlarla yer vermiştir.<ref>{{Ansiklopedi kaynağı |editör-soyadı=Bockmuehl |editör-ad= Markus N. A. |başlık=The quest for the real Jesus |ad=Francis |soyadı= Watson|yıl=2001|encyclopedia= Cambridge companion to Jesus|yayıncı= Cambridge University Press |url=https://books.google.com/books?id=vSehrtQpcYcC&pg=PA156#v=onepage&q&f=false |isbn=978-0-521-79678-1|sayfalar=156–57}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|başlık=The historical Christ and the Jesus of faith|ad= C. Stephen|soyadı= Evans |yıl=1996|yayıncı= Oxford University Press| isbn= 978-0-19-152042-6 |sayfa= v}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|başlık=The Blackwell Companion to Jesus|soyadı= Delbert|ad= Burkett|yıl= 2010| isbn= 978-1-4443-5175-0 |sayfa= 1 |yayıncı=John Wiley & Sons}}</ref> [[İslam'da İsa|İslam]] inancına göre İsa [[İslam'da Tanrı|Tanrı]]'nın görevlendirdiği ''[[İslam'da peygamberler ve elçiler#Ulu'l azm peygamberler|ulu'l azm]]'' (eziyet çekmiş) [[İslam peygamberleri|peygamberler]]dendir ve [[Mesih]] olması nedeniyle [[Muhammed]]'den sonraki en önemli ikinci [[Peygamber (İslam)|peygamberdir]].<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.usc.edu/org/cmje/religious-texts/quran/verses/004-qmt.php#004.157 | başlık = Quran 3:46-158 | tarih = | erişimtarihi = | website = | yayıncı = | soyadı = | ad = | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160807053657/http://www.usc.edu/org/cmje/religious-texts/quran/verses/004-qmt.php#004.157 | arşivtarihi = 7 Ağustos 2016 | ölüurl = yes }}</ref><ref>Cyril, Glassé; ''[https://books.google.com.tr/books?id=D7tu12gt4JYC&pg=PA270&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false The New Encyclopedia of Islam]''; Rowman & Littlefield; 2008; s. 270-271; ISBN 978-0-7425-6296-7</ref> [[Müslüman]]lara göre İsa bakire bir anadan doğmuşsa da Tanrı'nın Oğlu değildir ve kendisine bir kutsal kitap indirilmiştir. [[Kur'an]]'a göre İsa [[İslam'a göre İsa'nın ölümü|çarmıha gerilmemiş]] ancak [[Tanrı]] tarafından fiziksel olarak [[Cismânî yükseliş|göğe yükseltilmiştir]], dolayısıyla hiç ölmemiştir. Bahâî öğretileri, İsa'yı "Tanrı'nın Tezahürleri"nden biri sayar.<ref name="stockman">{{Dergi kaynağı | başlık = Jesus Christ in the Bahá'í Writings | ad = Robert | soyadı = Stockman | dergi = Bahá'í Studies Review | cilt = 2 | sayı = 1 | yıl = 1992 | url = http://bahai-library.com/stockman_jesus_bahai_writings}}</ref> Bazı [[Hinduizm|Hindular]], İsa'yı bir [[avatar]] veya [[sadu]] olarak görür.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.bbc.co.uk/religion/religions/hinduism/beliefs/jesus_1.shtml | başlık = Jesus in Hinduism | yayıncı = BBC | tarih = 24 Mart 2009 | ad = Shaunaka | soyadı = Rishi Das | arşivurl = https://web.archive.org/web/20181125233747/http://www.bbc.co.uk/religion/religions/hinduism/beliefs/jesus_1.shtml | arşivtarihi = 25 Kasım 2018 | erişimtarihi = 3 Kasım 2019 | ölüurl = no }}</ref> [[Tenzin Gyatso]] (14. Dalay Lama) da dahil olmak üzere bazı [[Budizm|Budistler]], İsa'yı hayatını halkın refahına adamış bir [[bodhisattva]] olarak görür.<ref>{{Web kaynağı | soyadı = Beverley | ad = James A. | url = http://www.christianitytoday.com/ct/2001/june11/15.64.html?paging=off | başlık = Hollywood's Idol | yayıncı = Christianity Today | tarih = 11 Haziran 2011 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190329222548/https://www.christianitytoday.com/ct/2001/june11/15.64.html?paging=off | arşivtarihi = 29 Mart 2019 | erişimtarihi = 3 Kasım 2019 | ölüurl = no }}</ref>
37. satır:
Bazı araştırmacılara göre İsa, Roma İmparatoru [[Caesar Divi Filius Augustus|Augustus]] zamanında, o dönemde [[Roma İmparatorluğu]]'na bağlı olan [[Beytüllahim]]'de MÖ 4'te dünyaya gelmiştir. Kendisinin, soyunun ve müritlerinin [[Aramice]] konuştuğu, bunun yanında İbranice ve Yunancayı da anladığı ifade edilir.<ref>Barr, James (1970). "Which language did Jesus speak". Bulletin of the John Rylands University Library of Manchester 53 (1): 9–29.</ref><ref>Porter, Stanley E. (1997). Handbook to exegesis of the New Testament. Brill. pp. 110–112. ISBN 978-90-04-09921-0.</ref><ref>Hamp, Douglas (2005). Discovering the language of Jesus. Calvary Chapel Publishing. pp. 3–4. ISBN 978-1-59751-017-2.</ref><ref>Dunn, James D.G. (2003). Jesus Remembered. Wm. B. Eerdmans Publishing. ISBN 978-0-8028-3931-2.</ref> Bazı kaynaklara göre [[Beytüllahim]] yeradı değil, İsa'nın doğumu sırasında gökyüzünde görülen çok parlak yıldız gibi bir nesnedir. Bu iddiaya göre [[Beytüllahim]] tabiri İsa'nın nerede değil, ne zaman doğduğunu göstermektedir.
 
Doğum ve ölüm tarihleri ile ilgili olarak kimi tarihçiler ve araştırmacılar farklı görüşler belirtirler. [[Nasıra|Memleketine]] atfen<ref group=Notnot>[[Beytüllahim]]'de doğduğu, [[Nasıra]]'da büyüdüğü kabul edilir.</ref> '''Nasıralı İsa''' olarak da bilinir.
[[Dosya:Sainte-Sophie-mosaique1.jpg|thumb|220px|[[Ayasofya]]'da İsa ve annesi [[Meryem]] tasviri]]
 
72. satır:
===Hayatı===
====Doğumu====
İslâmiyetin ana metni Kurân'a göre Îsâ, biyolojik veyâ ruhsal bir babası olmayarak, mûcizevî bir sûrette, annesinin rahminde yaratılmıştır. Kurân'da buna bir misâl olarak, toprağa insan sûreti verilip can ilka edilmesi sonucu babasız yaratılan Âdem Peygamber örnek getirilir ve iki peygamberin yaratılışı aynı mucize kategorisinde vurgulanır.<ref>Kuran, [http://quran.com/3/59 3:59]</ref> [[Kur'an]]'da İsa'nın bir anne-baba ilişkisinden değil, sadece bir anneden meydâna geldiğini vurgulamak için birçok âyette, annesine izâfeten<ref group=Notnot>Arap dilinde ve kültüründe özellikle erkekler, babalarına "ibn" kelimesi ile izâfe edilirler. Örn; <big>خالد بن الوليد</big> Hâlid bin Velid (Velid oğlu Hâlid)</ref> "Meryem oğlu İsa" şeklinde zikredilir.<ref name= "Meryem"/> İnsanlar, doğduğunda, Şeytan tarafından dürtülüp rahatsız edilir ve ağlarlar.<ref name= DoğumdaŞeytan>''Buhârî'', "Enbiyâ": 44, "Bedü'l-Halk": 11, "Tefsir, Âl-i İmran": 2; ''Müslim'', "Fezâil": 147.<br>Hadis referansları için bkz. İbrahim Canan, ''Hadis Ansiklopedisi, Kütüb-i Sitte ve Tercümesi'', [https://archive.org/stream/IbrahimCananKutubuSitte12/Ibrahim%20Canan%20-%20Kutubu%20Sitte%20-%2012#page/n171/mode/1up c. 12, s. 175]</ref><ref name= Canan-12-175>{{harvnb|Cânan||s=[https://archive.org/stream/IbrahimCananKutubuSitte12/Ibrahim%20Canan%20-%20Kutubu%20Sitte%20-%2012#page/n171/mode/1up 175 (cilt 12)]}}</ref> Meryem oğlu İsa, Şeytan'ın dokunup rahatsız edemediği kişidir.<ref name= "DoğumdaŞeytan"/><ref name= "Canan-12-175"/>
 
==== Çarmıh'tan korunması ve göğe yükseltilişi====
125. satır:
 
====Yaşadığı dönem hakkındaki ihtilaflar====
Hristiyan geleneklerinin etkisiyle, İslâm bilginleri, Meryem oğlu İsa'nın, MS 1. yüzyılda risâlet görevini yerine getirdiğini zımnî olarak kabûl etmektedir veyâ İslâm'ın temel metni Kurân ile çatışma arzetmediği ve ayrıca akîde konusunda bir mesele olmadığı için bu konuda bir îtirazda bulunmamaktadırlar. Bununla birlikte, İslâm bilginlerinin târih boyunca yazmış oldukları eserlerde, Meryem oğlu İsa'nın ve en bilinen çağdaşları Zekeriya ve Yahya Peygamberlerin ve Meryem Ana'nın hakkında Hristiyan gelenekleriyle uyumsuzluk gösteren pek çok vakâ rivâyet edilmiştir. [[İsa'nın soyağacı (İslam)|Meryem Ana'nın şeceresi]] de bunlardan birisidir.<ref group=Notnot>[[Luka İncili]]’ndeki Yusuf şeceresinde Yusuf ile [[Davud]] arasındaki kuşak farkı 41'dir. İslâmî kaynaklarda geçen Meryem Ana şeceresinde ise -Meryem Ana ve Yusuf çağdaş olmalarına rağmen- Meryem Ana ile Davud arasındaki kuşak farkı 19'dur.</ref> Bu örneklerden bir diğeri [[Ashab-ı Karye]] vakâsıdır. Bâzı tefsir yazarları, Ashab-ı Karye vakâsının, İsa'nın yolladığı elçiler ile ilgili olduğunu ve bu olayın Antakya'yı yöneten Antihas oğlu Antihas (<big>انطيخس بن انطيخس</big>) adındaki bir hükümdar zamânında yaşandığını rivâyet etmektedirler.<ref>{{harvnb|İbn-i Kesîr|1996|s=[https://archive.org/stream/TefsirIbnKesir12_201501/tefsir%20ibn%20kesir%2012#page/n425/mode/1up 6726 (c. 12)]}}</ref><ref group=Notnot>Antakya'da hüküm süren Antiokhos oğlu Antiokhos adındaki ilk hükümdar MÖ 261-246'da hüküm süren [[II. Antiokhos Teos]], en son hükümdar, MÖ 69-64'te hüküm süren [[XIII. Antiokhos Asiatikos]]'tur. Ashab-ı Karye vakâsında adı geçen Antihas'ın [[Seleukos imparatorları listesi|Seleukos krallarından]] birisi olduğunu kabûl eden [[Mevdudi|Mevdûdî]] (Bkz. Mevdudi, ''Tefhimü'l-Kur'an'', Yasin Tefsiri, [https://archive.org/stream/001SurahAlFatihah_201508/036SurahYa-sin#page/n5/mode/1up s. 248]) tefsirinde bu rivâyetin imkânsız olduğunu şu argümanla savunmaktadır, "Antakya'ya azab geldiğine dair bir kayıt yoktur. O halde Antakya halkının elçileri reddettiğini ve bu yüzden azaba uğradıklarını iddia etmek mümkün değildir". Bununla birlikte [[İoannis Malalas]], MÖ 148'de Antakya'nın büyük bir felâket ile harâb olduğunu yazmaktadır. Malalas, felâketi "Antakya, Tanrı'nın öfkesi ile harâb oldu" şeklinde anlatmaktadır. Bkz. Ioannes Malalas; ''[[Kronografya]]''; [http://www.attalus.org/translate/malalas.html#207 c. 8, s. 207-208]</ref>
 
MS 1. asra aykırı duran bu rivâyetlerin dışında, İsa'nın Hristiyan geleneğinde anlatılandan asırlar önce yaşadığını açıkça savunan rivâyetler de İslâm geleneğinde görülmektedir. [[Ahmed Sirhindî]] de mektuplarından ikisinde, onun [[Platon|Eflâtun]] (MÖ y. 427-347) zamanında yaşadığını ve tebliğinin Eflatun'a ulaştığını dile getirir.<ref>[[İmâm-ı Rabbânî]]; ''Mektûbât-ı Rabbânî''; c. 1; 266. Mektup; s. 632; çev. Abdulkadir Akçiçek; Çile Yayınları; İstanbul:1977</ref><ref>a.g.e.; 313. Mektup; s. 886</ref> Taberi'nin rivâyetlerinde, Makedonyalı İskender’in Babil’i ele geçirmesinin altmış beşinci senesinde (yaklaşık MÖ 266) İsa’nın doğduğunu kabûl eden Farslar; İskender’in Babil’i fethinin üç yüz üç sene sonrasında (y. MÖ 28) İsa’nın doğduğuna inanan Hristiyanlar,<ref>{{harvnb|Taberî|1991|s=[https://ia802709.us.archive.org/8/items/TaberiMilletlerVeHukumdarlarTarihiCiltIII/Taberi%20-%20Milletler%20Ve%20H%C3%BCk%C3%BCmdarlar%20Tarihi%20Cilt%20III.pdf 848 (c. III)]}}</ref>, Makedonyalı İskender’in hakimiyetiyle İsa'nın doğumu arasında elli bir sene geçtiğini (en geç MÖ 272) kabûl eden Zerdüştler vardı.<ref>{{harvnb|Taberî|1991|s=[https://ia802709.us.archive.org/8/items/TaberiMilletlerVeHukumdarlarTarihiCiltIII/Taberi%20-%20Milletler%20Ve%20H%C3%BCk%C3%BCmdarlar%20Tarihi%20Cilt%20III.pdf 856 (c. III)]}}</ref>
157. satır:
 
===Yaşadığı dönem hakkındaki ihtilaflar===
İsa'nın Yahudi toplumlarındaki hayat öyküsü ''Toledot Yeşu''’nun bir versiyonunda İsa’nın MÖ 90 civarında yaşadığı anlatılır.<ref group=Notnot>21. asır itibarıyla, Yahudi otoriteleri, Orta Çağ'da yayılmış olan ''Toledot Yeşu''’ları tarihsel bir veri olarak kabul etmezler. Hristiyanlar, İsa’yı, Yahudilerin çarmıhta öldürdüğüne inandıkları için Avrupa’da [[Orta Çağ]]’da Yahudiler Kilise’nin ve tebaasının büyük baskısına maruz kaldı. Orta Çağ Avrupası Yahudi toplumunda ortaya çıkan ''Toledot Yeşu'' (İsa’nın Hayatı) biyografileri, dönemin Yahudilerinin, yaşadıkları baskıların sebebi olarak gördükleri İsa hakkında, muhalif dille yazdıkları yaşam öyküleridir. ''Toledot Yeşu''’nun (İsa’nın Hayatı) Yahudi topluluklarında dolaşan versiyonlarından birisini, [[Johann Christian Wagenseil]], 1681 senesinde ''Tela Ignea Satanae'' (Şeytan’ın Alevli Oku) başlıklı bir kitapta yayımladı.</ref><ref>''Tela Ignea Satanae'' hakkında bkz. Carmilly-Weinberger, Moshe; ''Censorship and Freedom of Expression in Jewish History'' (1977, NY, Yeshiva Univ. Press); s. 185.</ref>
 
== Ayrıca bakınız ==
"https://tr.wikipedia.org/wiki/İsa" sayfasından alınmıştır