Müzik tarihi: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
43. satır:
== Batı sanat müziği ==
=== Orta çağ müziği (ca. 450-1450) ===
Erken Orta çağ'da müzikal yaşam kuşkusuz zengin olmasına rağmen, sanatsal tasvirleriyle, müzikle ilgili yazılarla ve diğer kayıtlarla kanıtlandığı gibi MS. 800 öncesinden günümüze kalabilen ve en büyük kısmı olan [[Gregoryen İlahi|Gregoryan ilahisi]] denilen, Roma Katolik Kilisesinin yalın ezgileri olan dinsel ayin müziğidir. [[I. Gregorius|Papa I. Gregory]]'nin, adını müzik repertuvarına verdiği ve kendisi de bir besteci olduğu, genellikle ayininin müzikal bölümünün şu anki haliyle yaratıcısı olduğu iddia edilir, ancak katkıları hakkında ayrıntılar veren kaynaklar ölümünden sonra yüz yıldan fazla bir tarihe aittir. Birçok müzik bilgini, bu şöhretin bir efsanenin abartılmasından kaynaklandığına inanmaktadır. Ayin repertuvarının çoğu Gregory ve [[Şarlman|Charlemagne]] arasındaki yüzyıllarda anonim olarak oluşturulmuştur.
52. satır:
Geç 13. yüzyıl boyunca geliştirilmiş dinsel müzik biçimleri ''motet'', ''conductus'', ''discant'' ve ''clausulae''<nowiki/>'dir. Alışılmadık bir gelişme ''Geisslerlieder'dir'', 13. yüzyılın ortalarında (Kilise tarafından bastırılana kadar) ve [[Kara Ölüm|Kara Veba]] sırasında ve hemen sonrasında, toplu histerinin iki dönemi boyunca faaliyetlerinin kaydedildiği ve müziğin notaya alınarak belgelendirildiği 1350 civarında iki dönem boyunca kamçılı gezgin grupların müziğidir. Müzikleri, halk müziği veya kıyamet metinleri şarkılarıyla karışmıştır. Avrupa müzik tarihindeki 14. yüzyılda, erken Rönesans idealleri ve [[Estetik|estetiği]] ile çok ortak olmasına rağmen, konvansiyonda müzikte orta çağ dönemi ile gruplanan ''ars nova'' tarzı hakimdir. Zamanın hayatta kalan müziğinin çoğu din dışıdır ve balad, rondo gibi ''düzenlenmiş form'' kullanma eğilimindedir. Bu biçimlerdeki çoğu parça, muhtemelen çalgı eşliği ile bir-üç ses içindir: ünlü bestecileri Guillaume de Machaut ve Francesco Landini'dir .
=== Rönesans müziği (1450-1600) ===
[[Dosya:Giovanni_Pierluigi_da_Palestrina.jpg|sağ|küçükresim|258x258pik| Giovanni Pierluigi da Palestrina (c. 1525-1594) ]]
Müzikte Rönesans'ın başlangıcı, diğer sanatlarda Rönesans'ın başlangıcı kadar açık bir şekilde belirlenememektedir ve diğer sanatlardan farklı olarak, [[İtalya|İtalya'da]] değil, kuzey Avrupa'da, özellikle bugünkü orta ve kuzey [[Fransa]], [[Hollanda]] ve [[Belçika]]'da başlamıştır. Franko-Flaman okulu olarak bilinen [[Burgonya]]'lı bestecilerin stili, 14. yüzyıl sonlarında ''ars subtilior'' stilinin ritmik ve notasyon karmaşıklığına karşı ilk tepkiydi, ve açık, söylenebilir ezgisellik ve dengeli çok seslilik içermekteydi. 15. yüzyılın ortalarında Burgonya okulunun en ünlü bestecileri Guillaume Dufay, Gilles Binchois ve Antoine Busnois idi.
68. satır:
1600 öncesi müzik tonal sistemden ziyade [[Mod (müzik)|modal]]<nowiki/>dı. 16. yüzyılın sonlarında Gioseffo Zarlino ve Franchinus Gaffurius'un modların dizileri üzerine yazıları gibi çeşitli teorik gelişmeler doğrudan ortak uygulanan tonalitenin gelişmesine yol açtı. Majör ve minör diziler eski kilise modları üzerinde baskın gelmeye başladı, bu özellik ilk başta eserlerdeki ''kadans'' noktalarında en belirgin olan, ancak yavaş yavaş yaygınlaşan bir özellikti. Barok döneminin tonal müziğiyle başlayan 1600 sonrası müzik, genellikle ortak-uygulama dönemi ''(Orta barok dönemden 1900'lere uzanan, müzikte tonal sistemin kullanıldığı dönem)'' olarak adlandırılır.
=== Barok dönem (1600-1750) ===
[[Dosya:Bernardo_Strozzi_-_Claudio_Monteverdi_(c.1630).jpg|küçükresim|275x275pik| İtalyan besteci portresi [[Claudio Monteverdi]] [[Venedik|Venedik'te.]] (Bernardo Strozzi, ca. 1630) ]]
Barok dönem ortalama 1600'den [[Johann Sebastian Bach]]'ın ölüm yılı olan 1750'ye kadar sürmüştür. Barok sanat tarzı Avrupa çapında gelişmiş ve bu süreçte müzik çeşitliliği ve karmaşıklığı artmıştır. Barok müzik, ilk operaların ''(orkestranın eşlik ettiği dramatik solo vokal müziği)'' yazıldığı zaman başladı. Barok dönemde, birden fazla, eş zamanlı bağımsız melodi çizgisinin kullanıldığı polifonik (''kontrapuantal)'' müzik önemini korumuştur (Orta çağ döneminin vokal müziğinde de kontrpuan önemliydi). Alman, İtalyan, Fransız Flaman, Polonyalı, İspanyol, Portekiz ve İngiliz besteciler, [[Yaylı çalgılar|yaylılar]], tahta ve bakır nefesliler, küçük topluluklar, [[koro]], org, [[klavsen]] ve [[klavikord]] gibi klavyeli çalgılar için müzik yazmışlardır. Bu dönemde [[prelüd]], [[füg]], envansiyon, [[sonat]] ve [[konçerto]] dahil olmak üzere daha da genişlettikleri ve geliştirdikleri sonraki dönemlere kadar devam eden bir kaç büyük müzik formu, belirgin biçimlere ulaşmıştır. Geç Barok üslup polifonik olarak karmaşık ve zengin bir şekilde süslenmiştir. Barok dönemin önemli bestecileri arasında [[Claudio Monteverdi]], [[Girolamo Frescobaldi]], [[Jean-Baptiste Lully]], [[Arcangelo Corelli]], François Couperin, [[Antonio Vivaldi]], [[Georg Philipp Telemann]], Johann Sebastian Bach ve [[George Frideric Handel|George Frideric Händel]] sayılabilir.[[Dosya:Bernardo_Strozzi_-_Claudio_Monteverdi_(c.1630).jpg|küçükresim|275x275pik| İtalyan besteci portresi [[Claudio Monteverdi]] [[Venedik|Venedik'te.]] (Bernardo Strozzi, ca. 1630) ]]▼
Barok dönem ortalama 1600'den [[Johann Sebastian Bach]]'ın ölüm yılı olan 1750'ye kadar sürmüştür. Barok sanat tarzı Avrupa çapında gelişmiş ve bu süreçte müzik çeşitliliği ve karmaşıklığı artmıştır. Barok müzik, ilk operaların ''(orkestranın eşlik ettiği dramatik solo vokal müziği)'' yazıldığı zaman başladı. Barok dönemde, birden fazla, eş zamanlı bağımsız melodi çizgisinin kullanıldığı polifonik (''kontrapuantal)'' müzik önemini korumuştur (Orta çağ döneminin vokal müziğinde de kontrpuan önemliydi).
▲
=== Klasik dönem ===▼
Klasik dönem müziği (1750-1820), ''homofonik'' doku ''(tek sesli)'' veya eşlik edilen bariz bir ezgi ile karakterize edilir . Bu yeni ezgiler neredeyse ses benzeri ve şarkı gibi söylenebilir olma eğilimindedir ve bestecilerin aslında müziğin odak noktası olarak şarkıcıların yerini almasını sağlamıştır. Bu yüzden çalgısal müzik, hızla dinleyicilerin favorisi olmuş ve büyük kompozisyon olarak opera ve diğer şarkı formlarının ''(oratorio gibi)'' yerini almıştır. Bununla birlikte, opera ortadan kalkmamış: Klasik dönemde, birkaç besteci kendi dillerinde halk için operalar üretmeye başlamıştır ''(önceki operalar genellikle İtalyanca idi)''. Bu dönemde gelişmiş olan burjuvazi, artık kendi sanat anlayışını da beraberinde getirmiş, aydınlanma düşünürlerinin de etkisiyle, müzik ve diğer tüm sanat dallarında daha açık, şeffaf, biçimsel olarak daha belirgin, akılcı ve anlaşılır bir dil arayışı ve beklentisi söz konusu olmuştur.▼
Barok dönem eserleri modern zamanlara kadar tüm dünyada müzik dinleyicisinin hafızasında yer eden eserlerin üretildiği dönemin başında gelir. Örnek olarak:
* Johann Sebastian Bach: Si minör 2. orkestra süitinden VII. Badineri, Re Majör 3. orkestra süitinden Air, Brandenburg konçertoları
* Georg Friedrich Händel: Re minör klavsen süitinden Sarabande, Mesih oratoryosundan Hallelujah bölümleri,
* Aantonio Vivaldi: Dört Mevsim keman konçertoları
* Arcangelo Corelli: La Folia çeşitlemeleri.
* Johann Pachelbel: Kanon ve Jig
▲=== Klasik dönem (1750-1810/20) ===
▲Klasik dönem müziği (1750-1820), ''homofonik'' doku ''(tek sesli)'' veya eşlik edilen bariz bir ezgi ile karakterize edilir . Bu yeni ezgiler neredeyse ses benzeri ve şarkı gibi söylenebilir olma eğilimindedir ve bestecilerin aslında müziğin odak noktası olarak şarkıcıların yerini almasını sağlamıştır. Bu yüzden çalgısal müzik, hızla dinleyicilerin favorisi olmuş ve büyük kompozisyon olarak opera ve diğer şarkı formlarının ''(oratorio gibi)'' yerini almıştır. Bununla birlikte, opera ortadan kalkmamış: Klasik dönemde, birkaç besteci kendi dillerinde halk için operalar üretmeye başlamıştır ''(önceki operalar genellikle İtalyanca idi)''. Bu dönemde gelişmiş olan burjuvazi, artık kendi sanat anlayışını da beraberinde getirmiş, aydınlanma düşünürlerinin de etkisiyle, müzik ve diğer tüm sanat dallarında daha açık, şeffaf, biçimsel olarak daha belirgin, akılcı ve anlaşılır bir dil arayışı ve beklentisi söz konusu olmuştur.
[[Dosya:Wolfgang-amadeus-mozart 1.jpg|küçükresim|282x282pik|Wolfgang Amadeus Mozart, ca. 1773, Barbara Krafft tarafından bestecinin ölümünden sonra yapılan bir portresi (ca. 1819)]]
Daha güçlü, daha net melodiler lehine sesin kademeli olarak yer değiştirmesi ile birlikte kontrpuan genellikle bir eserin sonunda veya tek bir bölümünde dekoratif bir süsleme gibi kullanılmıştır. Bunun yerine, arpejler ve piyano müziği gibi basit motifler, kafa karıştırıcı bir ek ses yaratmadan parçanın bölümünü canlandırmak için '<nowiki/>''Alberti bas''' tarzı ''(tipik olarak sol elde tekrarlanan arpej biçiminde eşlik etme tarzı)'' sıklıkla kullanılmıştır. Popüler çalgı müziğinde iyi tanımlanmış birkaç biçim hakim oldu: sonat , senfoni ve konçerto, ancak bunların hiçbiri şu anda müzik teorisinde olduğu gibi özel olarak tanımlanmadı veya öğretilmedi. Her üçü de hem bütün bir çalışmanın genelinde yer alan biçimi belirlemiş, hem de tek bir bölümün yapısı olan sonat formundan türemiştir . Sonat formu Klasik çağ boyunca olgunlaşmış ve 19. yüzyıl boyunca çalgı müziğinin ana kaynağı haline gelmiştir.
Erken Klasik dönem, Johann Stamitz, Franz Xaver Richter, [[Carl Stamitz]] ve Christian Cannabich gibi bestecileri içeren Mannheim Okulu tarafından başlamıştır. [[Joseph Haydn]] ve onun aracılığıyla sonraki tüm Avrupa müziği üzerinde derin bir etki yaratmış, [[Wolfgang Amadeus Mozart]], Klasik dönemin merkezi figürü olmuş ve tüm türlerdeki olağanüstü ve çeşitli eserleriyle dönem algımızı tanımlamaktadır.
Klasik dönem aynı zamanda toplumsal yaşantının ve hiyerarşinin daha önce olmadığı kadar sert bir şekilde alt üst olduğu, aydınlanma düşüncesinin özellikle Fransa'da toplumsallaştığı ve sonuçta aristokrasiye karşı burjuva sınıfının siyasi iktidarı ele geçirdiği bir yüzyıl sonu ile 19. yy'ın kapıları sonuna kadar aralanmıştır. [[Fransız Devrimi]] öncesinde ''Sturm und Drang (fırtına ve gerilim)'' akımı ön-romantik geçiş sürecidir, devrimin diğer ülkelere de sıçraması ve Avrupa'nın her yerine yayılmaya başlayan halk hareketlerinin neden olduğu toplumsal düzendeki alt üst oluşlar, besteciler ve müzisyenlerin de içinde olduğu bir dizi sosyal değişim-dönüşümleri de beraberinde getirmiştir. [[Ludwig van Beethoven]] ve [[Franz Schubert]] gibi besteciler düşünsel olarak her ne kadar klasik dönem bestecileri olsalar da, önceden biçimi belirgin olan türlerin işlevlerinin genişletmeleri ve yeni dünya düzeninin yarattığı birey ve toplum tartışmalarının ve siyasi gerilimlerin ortasında Romantik dönemi hazırlayan geçiş dönemi bestecileri olarak da kabul edilmektedirler. === Romantik dönem (1810-1850 & 1850-1900) ===
=== Modern dönem [Erken 20. yüzyıl] (1900-1960) ===
===
===
== Popüler müzik ==
| |||