Frédéric Chopin: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
LuCKY (mesaj | katkılar)
k →‎top: Yazım hatası düzeltildi: halen → hâlen AWB ile
yazım ve noktalalama hatalarını düzeltme
15. satır:
'''Frédéric François Chopin''', (d. 22. Şubat veya 1. Mart 1810, [[Zelazowa-Wola]], Polonya - ö. 17. Ekim 1849, [[Paris]], Fransa), (doğum adı '''Fryderyk Franciszek Chopin Szopen, ''Szopę'' ya da Choppen''' şeklinde de yazılır.) [[Polonya]]lı [[piyanist]] ve [[besteci]].
 
[[Romantik Dönem|Romantik]] dönemde yaşamış olup, genellikle piyano için eserler yazmıştır. Çağdaşlarına göre "oldukça farklı bir profesyonel teknikle ve şiirsel zeka gerektiren çalışmalar" yaptığı için dünya çapında ün kazanmıştır.<ref>Rosen (1995), p. 284.</ref> Chopin o zamanlar [[Varşova Dükalığı]]'na bağlı olan [[Varşova]]'da doğdu, ve büyüdü. Doğumundan 5 yıl sonra yani 1815'te, Varşova, [[Polonya Birliği]]'ne bağlandı. Bir [[harika çocuk]] olarak müzik eğitimini Varşova'da tamamladı, ve yine ilk bestelerini de bu şehirde vermiştir. [[Kasım 1830 İsyanı]]'ndan önce Polonya'dan ayrıldı.
 
21 yaşında Paris'e yerleşti. Burada yaşadığı 19 yıl boyunca sadece 30 açık hava konseri vermiş olup, daha çok kapalı mekanlarda ve az sayıda seyirci önünde performansını sergilemeyi tercih etti. Geçimini kendi yaptığı besteleri satarak, ve özel piyano dersleri vererek kazanmıştır. Onun piyano dersi oldukça rağbet gören bir uğraştı.
 
Chopin, kendisi gibi besteci olan [[Franz Liszt]] ile tanıştı ve ardından Liszt'in çağdaşlarından etkilenmiştiretkilendi. 1835 yılında Fransız vatandaşlığını aldı. Polonyalı sanatçı [[Maria Wodzińska]] ile 1836 - 1837 yılları arasında geçen bir nişanın ardından, Fransız yazar [[George Sand]] ile sıkıntılı bir ilişki sürdürmüştür. 1838'de Sand ile birlikte [[Mayorka]]'ya yaptığı kısa ziyareti, onun müzik açısından en verimli dönemlerinden biri olmuştur. Son yıllarında bir hayranı olan [[Jane Stirling]] tarafından parasal destek almıştır. Stirling onu daha sonra 1848 yılında [[İskoçya]]'ya götürmüştür. Hayatı boyunca çeşitli sağlık sorunlarından müzdariptimuzdaripti. 39 yaşına girdiği 1849 yılında Paris'te hayatını kaybetti. Ölüm nedeni kesin olarak bilinmemekle beraber, [[verem]] üstünde durulmaktadır.
 
Chopin'in bütün besteleri piyano içermektedir. Büyük bölümü solo piyano olmakla beraber, iki [[Konçerto|piyano konçertosu]], birkaç [[oda müziği]], ve [[Lehçe]] şarkılar yazmıştır. Tuş takımı kendine özgü olmakla birlikte, teknik açıdan zahmetli bulunur. Kendi performansları oldukça nüans ve dokunaklı olarak kayıtlara geçmiştir. [[Enstrümental ballad]] konsepti Chopin tarafından icat edilmiştir. Önemli piyano çalışmaları arasında [[mazurkalar]], [[vals]]ler, [[nocturnelar]], [[polonez]]ler, etütler, impromptular, [[prelüd]]ler, [[sonat]]lar vardır. Bazıları ancak Chopin öldükten sonra yayınlanmıştır. Besteleme stilinde [[Polonya halk müziği]], [[Johann Sebastian Bach|Bach]], [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]] ve [[Franz Schubert|Schubert'in]] klasik etkileri ile birlikte etkisini gösterir. Tarz, müzikal form ve armonideki yenilikler ile [[milliyetçilik]]le olan ilişkisi hem [[Romantizm|Romantik]] dönem boyunca, hem de sonrasında etkisini göstermiştir.
 
Chopin'in müziği, müzik piyasasındaki konumu, politik ayaklanmalarla olan ilişkisi, hayat aşkı ve erken ölümü, onu Romantik çağın önde gelen figürlerinden biribirisi yapmıştır. Besteleri hâlenhâlâ popüler olarak kullanılmakla beraber, birçok film ve biyografinin de konusu olmuştur.
 
== Yaşamı ==
29. satır:
 
=== Çocukluk ===
Fryderyk Chopin, Varşova'dan 46 kilometre uzaklıktaki  [[Żelazowa Wola]] köyünde doğmuştur. Chopin, kuruluşu [[Napolyon Bonapart|Napoleon]] tarafından yapılan Varşova Dükalığı yönetimi altında doğmuştur. Kilise vaftiz kayıtları, doğum gününü 22. Şubat 1810 olarak gösterirken, ismini Latin formda ''Fridericus Franciscus'' şeklinde vemiştir.(Lehçe: ''Fryderyk Franciszek)'' <ref name=":0">Zamoyski (2010), pp. 4–5 (locs. 115–130).</ref> Fakat Chopin'in kendisi ve ailesi doğum gününü "1. Mart" olarak kullanmışlardır.<ref>Paristeki [[wikipedia:Polish Library in Paris|Polonya Edebiyat Topluluğu]] başkanının 16 Ocak 1833 tarihli mektubuna göre; Chopin 1 Mart 1810 tarihinde ''Mazowsze'' iline bağlı ''Żelazowa Wola'' köyünde doğmuştur.</ref> "1. Mart" tarihi artık doğru tarih olarak kabul edilmektedir.<ref>Rose Cholmondeley, [http://www.chopin-society.org.uk/articles/chopin-birthday.htm][http://www.chopin-society.org.uk/articles/chopin-birthday.htm "The Mystery of Chopin's Birthday"], Chopin Society UK website, accessed 21 December 2013.</ref>
 
Fryderyk'in babası, [[Nicholas Chopin|Nicolas Chopin]], 1787 yılında henüz 16 yaşındayken Polonya'ya göç eden [[Lorraine]] bölgesinden bir Fransızdı.<ref>Zamoyski (2010), p. 3 (loc. 100).</ref> Nicolas Polonya aristokrasisinin çocuklarına öğretmenlik yaptı ve 1806'da Justyna Krzyżanowska ile evlendi.<ref>Chisholm, Hugh, ed. (1911). "[[wikisource:1911 Encyclopædia Britannica/Chopin, Frederic François|Chopin, Frederic François]]". ''[[Encyclopædia Britannica Eleventh Edition|Encyclopædia Britannica]]''. '''6''' (11th ed.). Cambridge University Press. p. 268.</ref> Justyna çalıştığı Skarbeks ailesinin fakir bir akrabası idi.<ref>Michałowski and Samson (n.d), §1, para. 1.</ref> Fryderyk 23 Nisan 1810 gününe denk gelen [[Paskalya]] bayramı'nda vaftiz edildi. [[Brochow]]'daki bu kilise aynı zamanda annesi ve babasının da evlendiği yerdi.<ref name=":0" /> Adını alan 18 yaşındaki [[vaftiz baba]]sı [[Fryderyk Skarbek]], Nicolas Chopin'in de öğrencisiydi.<ref name=":0" /> Fryderyk çiftin ikinci çocuğu ve tek oğlu idi. Chopin'in Ludwika (1807–55) isminde bir ablası,  Izabela (1811–81) ve  [[Emilia Chopin|Emilia]] (1812–27) adında iki küçük kız kardeşi vardı.<ref>Zamoyski (2010) p. 7 (loc. 158).</ref> Nicolas kendini vatanına adamış bir insandı, ve ev içerisinde [[Lehçe]] konuşulmasına özen gösteriyordu.<ref name=":0" />
[[Dosya:Mikołaj Chopin.jpg|sol|küçükresim|Chopin'in babası, Nicolas Chopin. (1829)]]
Fryderyk doğduktan 6 ay sonra, Ekim 1810'da aile Varşova'ya taşınır, ve baba Nicolas Chopin [[Varşova Lisesi]]'nde [[Fransızca]] öğretmenliğine başlar. Fryderyk ailesi ile birlikte Varşova Lisesi'nin binasının bulunduğu [[Sakson Sarayı]]'nda ailesi ile birlikte yaşamaya başlar. Baba flüt ve keman çalarken<ref>Zamoyski (2010), pp. 5–6 (locs. 130–144).</ref>, annesi piyano çalardı ve Chopin'in daha sonra kalacağı evde öğrencilerine ders verirdi.<ref>Szulc (1998), pp. 41–42.</ref> Chopin'in narin bir yapısı vardı, hatta çocuklukta çeşitli hastalıklara karşı çok hassastı.<ref>Zamoyski (2010), 6 (loc. 144).</ref>
 
Fryderyk bizzat annesinden piyano eğitimi almış olabilir, fakat onun profesyonel müzik hocası - 1816 - 1821 arasında - Çek piyanist [[Wojciech Żywny]]'ti.<ref name=":1">Michałowski and Samson (n.d), §1, para. 3.</ref> Ablası Ludwika da sıklıkla Żywny'den ders aldı ve kardeşi ile beraber birçok düet yaptılar.<ref>Samson (1996), p. 8.</ref> [[Harika çocuk]] olduğu o yıllarda anlaşılmaya başlandı. Henüz 7 yaşındayken açık hava konserleri vermeye başlayan Chopin, yine 1817 yılında biri [[sol minör]] diğeri [[Si bemol Majör|si bemol major]] olmak üzere iki polonez bestelemiştir.<ref>[http://chopin.wordpress.com/the-complete-solo-works/chopin-the-complete-keyboard-works/ "The Complete Keyboard Works"], Chopin Project website, Erişim tarihi: 14 Mayıs 2017.</ref> 1821'de yayınlanan sonraki A bemol major'den oluşan bir polonez, hocası Żywny'ye adanmış olmasının yanı sıra, Chopin'in günümüze ulaşabilen en eski el yazmasıdır.<ref name=":1" />
 
1817'de Sakson Sarayı'na Varşova'nın Rus valisi tarafından askeri amaçlar gerek gösterilerek el kondu, ve Varşova Lisesi bunun üzerine şu anda Varşova Üniversitesi'nin rektörlük binası olarak kullanılmakta olan [[Kazimiers Sarayı]]'na taşındı. Bunun üzerine Fryderyk ve ailesi de bu yeni binaya taşındılar. Bu süreçte, Fryderyk bazen [[Belvedere Sarayı|Belveder Sarayı']]nda oturan [[Büyük Dük Konstantin]]'in oğlu ile oyun arkadaşlığı yapmak için çağrılıyordu. Fryderyk Dük için piyano çalardı ve onun adına marş da yazmıştır. Polonyalı şair [[Julian Ursyn Niemcewicz]] "''Nasze Przebiegi''" ("Bizim Söylevlerimiz", 1818) adlı dramatik [[eglog]]'unda "küçük Chopin"in popülerliğini doğruluyordu.<ref>Zamoyski (2010), pp. 11–12 (locs. 231–248).</ref>
 
Babası [[Fransızlar|Fransız]], annesi Polonyalı olup ömrünün büyük kısmını şöhretini kazandığı Paris'te geçirmesine ve [[klasik müzik]] literatüründe Fransız ismiyle anılmasına rağmen gönlü her zaman o dönem [[Ruslar|Rus]] işgali altındaki vatanı Polonya'da olmuştur. Bu durumu ile Chopin devrinin önemli karakterlerindendir. Millî sınırların üzerinde bir [[müzisyen]]di denebilir. Zaten [[19. yüzyıl]]da ortaya çıkan yeni tip bir sanatkarın veya dahi virtüozların hali millî bir sanatkar olmaktan çok evrensel bir sanatkar olmaktır.
 
Chopin, tam anlamıyla romantik bir sanatkar, fakat yine yaratılış bakımından bambaşka bir şahsiyettiinsandı. Besteciliği bunu en açık şekilde gösterir. Pek az eseri istisna edilirse besteciliği tamamen [[piyano]]ya vurmuştur. Piyanodan kendini gösteren yeni tınlama imkânları çıkarmış, ayrıca devrinin henüz ulaşamadığı tınıları bile keşfetmiştir. Bununla birlikte [[armoni]]lerinin geniş ve zengin ifade sahası, çok farklı üstünlüğünü, bu [[melodi]]ler ve onların ortaya konuşunda beliren [[ritim]]lerin özel bir serbestlikle düzenlenişi ve sonunda [[lirik şiir]]e has bir tattan gelişerek yükselen ifade yeteneği gibi nitelikleriyle, Chopin’in Fransız müziğinin ancak çok daha sonra varabildiği özelliklerin ilk hatlarını tespit etmek mümkündür.
[[Dosya:Chopin concert.jpg|küçükresim|Chopin Polonyalı soylu ve aristokrat Radziwiłłs için çalarken, 1829 (resim [[Henryk Siemiradzki]], 1887)]]