Vikipedi

Nitrik asit: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Khutuck Bot (mesaj | katkılar)
Botlar
1.111.605 değişiklik
k Bot: Kaynak ve içerik düzenleme (hata bildir)
Khutuck Bot (mesaj | katkılar)
Botlar
1.111.605 değişiklik
k Bot: Kaynak ve içerik düzenleme (hata bildir)
118. satır:
===Yapı ve bağlanma===
[[Dosya:Nitric-acid-resonance-A.png|thumb|256px|left|HNO<sub>3</sub> in iki önemli rezonans gösterimi]]
N–O bağlarından ikisi eşdeğer olup nispeten kısadır (bu rezonans teorileri ile açıklanabilir; doğal biçimler bu iki bağda çift bağ karakteri gösterir, bu da tipik N–O bağlarından daha kısa olmalarına neden olur). O atomu da bir protona bağlandığı için üçüncü N–O bağı uzamaktadır.<ref>{{Akademik dergi kaynağı |ad=V. |soyadı=Luzzati |başlık=Structure cristalline de l'acide nitrique anhydre |çeviribaşlık= |dil=fr |journaldergi=Acta Crystallographica |yıl=1951 |cilt=4 |sayı= 2|sayfalar=120–131 |doi=10.1107/S0365110X51000404}}</ref><ref name=Allan>{{Akademik dergi kaynağı |ad1=D. R. |soyadı1=Allan |ad2=W. G. |soyadı2=Marshall |ad3=D. J. |soyadı3=Francis |ad4=I. D. H. |soyadı4=Oswald |ad5=C. R. |soyadı5=Pulham |ad6=C. |soyadı6=Spanswick |başlık=The crystal structures of the low-temperature and high-pressure polymorphs of nitric acid |journaldergi=Dalton Trans. |yıl=2010 |cilt=39 |sayı=15 |sayfalar=3736–3743 |doi=10.1039/B923975H |pmid=20354626 |url=https://strathprints.strath.ac.uk/26164/1/The_crystal_structures_of_the_low-temperature_and_high-pressure_polymorphs.pdf |tip=Submitted manuscript }}</ref>
 
==Reaksiyonları==
160. satır:
:3 C<sub>grafit</sub> + 4 HNO<sub>3</sub> → 3 CO<sub>2</sub> + 4 NO + 2 H<sub>2</sub>O
 
Derişik nitrik asit I<sub>2</sub>, P<sub>4</sub> ve S<sub>8</sub>’I sırasıyla [[İyodik asit|HIO<sub>3</sub>]], [[Fosforik asit|H<sub>3</sub>PO<sub>4</sub>]] ve [[Sülfürik asit|H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>]]’e yükseltger.<ref name="InorgChem" /> Grafit ve amorf karbon ile reaksiyona girmesine rağmen, elmas ile reaksiyona girmez; elması oksitlediği grafitten ayırabilir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı |soyadı1=Ōsawa |ad1=Eiji |başlık=Recent progress and perspectives in single-digit nanodiamond |journaldergi=Diamond and Related Materials |tarih=Aralık 2007 |cilt=16 |sayı=12 |sayfalar=2018–2022 |doi=10.1016/j.diamond.2007.08.008 |bibcode=2007DRM....16.2018O }}</ref>
 
===Ksantoproteik test===
272. satır:
Bir nitrik asit, su ve alkol çözeltisi [[Nital]], mikroyapıyı ortaya çıkarmak için metallerin aşındırmak için kullanılır. ISO 14104, bu iyi bilinen işlemi, detaylandıran standartlardan biridir.
 
Nitrik asit, hidroklorik asit ile birlikte veya tek başına, üst düzey mikroskopi uygulamaları için lam ve lamelleri temizlemek için kullanılır.<ref>{{Akademik dergi kaynağı |soyadı1=Fischer |ad1=A. H. |soyadı2=Jacobson |ad2=K. A. |soyadı3=Rose |ad3=J. |soyadı4=Zeller |ad4=R. |başlık=Preparation of Slides and Coverslips for Microscopy |journaldergi=Cold Spring Harbor Protocols |tarih=1 Mayıs 2008 |cilt=2008 |sayı=6 |sayfalar=pdb.prot4988 |doi=10.1101/pdb.prot4988 |pmid=21356831 }}</ref> Gümüş aynalar yaparken gümüş kaplamadan önce camı temizlemek için de kullanılır.<ref>{{Akademik dergi kaynağı |soyadı1=Curtis |ad1=Heber D. |başlık=Methods of Silvering Mirrors |journaldergi=Publications of the Astronomical Society of the Pacific |tarih=Şubat 1911 |cilt=23 |sayı=135 |sayfalar=13 |doi=10.1086/122040 |bibcode=1911PASP...23...13C }}</ref>
 
Ticari olarak temin edilebilen %5–30 nitrik asit ve %15–40 [[fosforik asit]] sulu karışımları, genellikle çökelmiş kalsiyum ve magnezyum bileşiklerini uzaklaştırmak için gıda ve mandıra ekipmanlarını temizlemek için yaygın olarak kullanılır (işlem akışından biriken veya üretim ve temizlik sırasında sert su kullanımından kaynaklanan). Fosforik asit içeriği, [[demir alaşımı|demir alaşımları]]nı seyreltik nitrik asit tarafından korozyona karşı pasifleştirmeye yardımcı olur.
 
Nitrik asit, [[LSD]] gibi [[alkaloid]]ler için bir nokta testi olarak kullanılabilir ve alkaloide bağlı olarak çeşitli renkler verir.<ref name="validation paper">{{Akademik dergi kaynağı |soyadı1=O’Neal |ad1=Carol L |soyadı2=Crouch |ad2=Dennis J |soyadı3=Fatah |ad3=Alim A |başlık=Validation of twelve chemical spot tests for the detection of drugs of abuse |journaldergi=Forensic Science International |tarih=Nisan 2000 |cilt=109 |sayı=3 |sayfalar=189–201 |doi=10.1016/S0379-0738(99)00235-2 |pmid=10725655 }}</ref>
 
==Güvenlik==
293. satır:
Atmosferik havadan nitrik asitin endüstriyel üretimi, ark işlemi olarak da bilinen [[Birkeland–Eyde işlemi]] ile 1905'te başladı.<ref name="Mell1918">{{Kitap kaynağı |başlık=Modern Inorganic Chemistry |yazar=Mellor, J. W. |yayıncı=Longmans, Green and Co. |yıl=1918 |sayfa=[https://archive.org/details/cu31924055328623/page/n532 509] |url=https://archive.org/details/cu31924055328623}}</ref> Bu işlem, atmosferik azotun atmosferik oksijen tarafından çok yüksek sıcaklıkta bir elektrik arkı ile [[azot monoksit]]e yükseltgenmesine dayanır. 3000°C'de yaklaşık % 4-5'e kadar azot monoksit verimi, daha düşük sıcaklıklarda daha az verim elde edildi.<ref name="Mell1918" /><ref name="Geof1915">{{Kitap kaynağı |başlık=Industrial Nitrogen Compounds and Explosives |yazar1=Martin, Geoffrey |yazar2=Barbour, William |yayıncı=Crosby Lockwood and Son |yıl=1915 |sayfa=[https://archive.org/details/IndustrialNitrogenCompoundsAndExplosives/page/n24 21] |url=https://archive.org/details/IndustrialNitrogenCompoundsAndExplosives}}</ref> Azot monoksit soğutuldu ve geri kalan atmosferik oksijen tarafından azot dioksite yükseltgendi. Elde edilen azot dioksit seyreltik nitrik asit üretmek için bir seri [[Dolgulu kat#Dolgulu_kolon|dolgulu kolon]] veya [[plakalı kolon]] absorsorpsiyon kulesinde su içinde absorbe edildi. İlk kulelerde dolgu maddesi olarak reaktif olmayan kuvars parçaları dolu olup azot dioksit su ile birlikte bu kulelerde reaksiyona sokulmakta idi. Üretilen azot oksitlerin yaklaşık % 20'si reaksiyona girmediğinden dolayı son kuleler geri kalanını nötralize etmek için bir alkali çözeltisi içeriyordu.<ref name="Knox1914">{{Kitap kaynağı |soyadı=Knox |ad=Joseph |başlık=The Fixation of Atmospheric Nitrogen |yayıncı=D. Van Nostrand Company |yıl=1914 |sayfalar=[https://archive.org/details/fixationatmosph00knoxgoog/page/n56 45]–50 |url=https://archive.org/details/fixationatmosph00knoxgoog}}</ref>İşlem çok enerji harcıyordu ve ucuz amonyak elde edildikten sonra Ostwald işlemi tarafından hızla yer değiştirdi.
 
Başka bir erken üretim yöntemi 1913'te Fransız mühendis Albert Nodon tarafından icat edildi. Onun yönteminde, turba bataklıklarındaki azotlu maddeden bakteriler tarafından dönüştürülen kalsiyum nitratın elektrolizinden nitrik asit üretti. Kireçle çevrelenmiş toprak bir kap turbaya gömüldü ve nitrik asidin oluştuğu karbon anot için bir bölme yapmak için katranlı ağaç kazık ile bağlandı. Nitrik asit, kabın dibine batırılmış cam bir borudan<ref name="Dary1913">{{Akademik dergi kaynağı |başlık=The Production of Nitrates by the Direct Electrolysis of Peat Deposits |yazar=Dary, G. |journaldergi=London Electrical Review |yıl=1913 |cilt=73 |sayfalar=1020–1021 |url=https://archive.org/details/electricalreview73lond}}</ref> dışarıya pompalandı. Çıkarılan sıvıyı değiştirmek için başka bir cam borudan üstten temiz su pompalandı. İç kısmı [[kok kömürü]] ile dolduruldu. Döküm demir katotlar etrafındaki turbaya batırıldı. Direnç metreküp başına yaklaşık 3 ohm ve verilen güç yaklaşık 10 volt idi. Bir üretim hücresinden üretim, yılda 800 tondu.<ref name="Dary1913" /><ref name="Hale1919">{{Kitap kaynağı |soyadı=Hale |ad=Arthur |başlık=The Manufacture of Chemicals by Electrolysis |url=https://archive.org/details/manufacturechem00halegoog |erişimtarihi=15 Eylül 2019|yıl=1919 |yayıncı=D. Van Nostrand Co. |sayfalar=[https://archive.org/details/manufacturechem00halegoog/page/n46 30]–32}}</ref>
 
1913'te etkili amonyak üretimi için [[Haber işlemi]] tanıtıldıktan sonra, [[Ostwald işlemi] kullanılarak amonyaktan nitrik asit üretimi Birkeland-Eyde işlemini geride bırakarak hakim bir üretim yöntemi oldu. Üretimin bu yöntemi bugün hala kullanılmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Nitrik_asit" sayfasından alınmıştır