Nitrik asit: Revizyonlar arasındaki fark

Düşük bir derişimde (yaklaşık %10), nitrik asit genellikle [[çam]] ve [[akçaağaç]]ın yapay olarak eskitilmesi için kullanılır. Üretilen renk, cilalı veya yağlı çok eski bir ağaç görünüşünde olup çok fazla grimsi altın rengindedir ([[ağaç yüzey işlemleri]]).<ref>{{CiteKitap bookkaynağı|lastsoyadı=Jewitt|firstad=Jeff|titlebaşlık=Hand-applied finishes|url=https://archive.org/details/handappliedfinis0000jewi|url-access=registration|accessdateerişimtarihi=2009-05-28 Mayıs 2009|yearyıl=1997|publisheryayıncı=Taunton Press|isbn=978-1-56158-154-2}}</ref>

Nitrik asit, hidroklorik asit ile birlikte veya tek başına, üst düzey mikroskopi uygulamaları için lam ve lamelleri temizlemek için kullanılır.<ref>{{citeAkademik journaldergi kaynağı |last1soyadı1=Fischer |first1ad1=A. H. |last2soyadı2=Jacobson |first2ad2=K. A. |last3soyadı3=Rose |first3ad3=J. |last4soyadı4=Zeller |first4ad4=R. |titlebaşlık=Preparation of Slides and Coverslips for Microscopy |journal=Cold Spring Harbor Protocols |datetarih=1 MayMayıs 2008 |volumecilt=2008 |issuesayı=6 |pagessayfalar=pdb.prot4988 |doi=10.1101/pdb.prot4988 |pmid=21356831 }}</ref> Gümüş aynalar yaparken gümüş kaplamadan önce camı temizlemek için de kullanılır.<ref>{{citeAkademik journaldergi kaynağı |last1soyadı1=Curtis |first1ad1=Heber D. |titlebaşlık=Methods of Silvering Mirrors |journal=Publications of the Astronomical Society of the Pacific |datetarih=FebruaryŞubat 1911 |volumecilt=23 |issuesayı=135 |pagessayfalar=13 |doi=10.1086/122040 |bibcode=1911PASP...23...13C }}</ref>

Nitrik asit, [[LSD]] gibi [[alkaloid]]ler için bir nokta testi olarak kullanılabilir ve alkaloide bağlı olarak çeşitli renkler verir.<ref name="validation paper">{{citeAkademik journaldergi kaynağı |last1soyadı1=O’Neal |first1ad1=Carol L |last2soyadı2=Crouch |first2ad2=Dennis J |last3soyadı3=Fatah |first3ad3=Alim A |titlebaşlık=Validation of twelve chemical spot tests for the detection of drugs of abuse |journal=Forensic Science International |datetarih=AprilNisan 2000 |volumecilt=109 |issuesayı=3 |pagessayfalar=189–201 |doi=10.1016/S0379-0738(99)00235-2 |pmid=10725655 }}</ref>

Nitrik asit [[aşındırıcı]] bir [[asit]] ve kuvvetli bir [[yükseltgen madde]]dir. Bunun çıkardığı en büyük tehlike [[kimyasal yanık]]lardır. Çünkü, nitrik asit [[protein]]ler ([[amit]]) ve yağlarla ([[ester]]) [[asit hidrolizi]] gerçekleştirir. Bu durum , [[doku (biyoloji)|canlı doku]]yu (örnk. [[deri]] ve vücut eti) ayrıştırır. Derişik nitrik asit, [[keratin]] ile reaksiyonu nedeniyle [[insan derisi]]nde sarı lekeler bırakır. Bu sarı lekeler nötrleştirildiğinde turuncuya döner.<ref>{{CiteWeb webkaynağı|titlebaşlık=Nitric acid |url=http://www.chm.bris.ac.uk/motm/nitric/nitrich.htm|firstad=Paul|lastsoyadı=May|accessdateerişimtarihi=2009-05-28 Mayıs 2009|datetarih=NovemberKasım 2007}}</ref> Bununla birlikte, sistemik etkiler olası değildir ve madde kanserojen veya mutajen olarak kabul edilmez.<ref>{{citeWeb webkaynağı | titlebaşlık = Nitric acid: Toxicological overview | url = http://www.hpa.org.uk/webc/HPAwebFile/HPAweb_C/1194947355794 | publisheryayıncı = [[Health Protection Agency]] | accessdateerişimtarihi =7 Aralık 2011-12-07}}</ref>

[[Johann Rudolf Glauber|Glauber]], potasyum nitratı sülfürik asit ile damıtarak nitrik asit elde etmek için bir işlem tasarladı. 1776’da [[Lavoisier]] [[oksijen]] içerdiğini gösterdi ve 1785'de [[Henry Cavendish]] kesin bileşimini belirledi ve nemli [[hava]dan bir [[elektrik arkı|elektrik kıvılcımı]] akışı geçirerek sentezlenebileceğini gösterdi.<ref name="Britannica1911"/> 1806’da, [[Humphry Davy]], anotta çözünmüş atmosferik azot gazından nitrik asidin üretildiğine dair kapsamlı damıtılmış su elektroliz deneylerinin sonuçlarını bildirdi. Yüksek voltajlı bir batarya ve reaktif olmayan elektrotlar ile nemli asbestle köprülenen kaplar olarak iki katına çıkan altından yapılmış elektrot konileri gibi kaplar kullandı.<ref name="Davy1839">{{citeKitap bookkaynağı |titlebaşlık=The Collected Works of Sir Humphry Davy |chapterbölüm=On Some Chemical Agencies of Electricity |editoreditör-lastsoyadı=Davy |editoreditör-firstad=John |yearyıl=1839 |volumecilt=5 |pagessayfalar=1–12 |chapterbölüm-url=https://archive.org/details/collectedworks05davy}}</ref>

Atmosferik havadan nitrik asitin endüstriyel üretimi, ark işlemi olarak da bilinen [[Birkeland–Eyde işlemi]] ile 1905'te başladı.<ref name="Mell1918">{{citeKitap bookkaynağı |titlebaşlık=Modern Inorganic Chemistry |authoryazar=Mellor, J. W. |publisheryayıncı=Longmans, Green and Co. |yıl=1918 |pagesayfa=[https://archive.org/details/cu31924055328623/page/n532 509] |url=https://archive.org/details/cu31924055328623}}</ref> Bu işlem, atmosferik azotun atmosferik oksijen tarafından çok yüksek sıcaklıkta bir elektrik arkı ile [[azot monoksit]]e yükseltgenmesine dayanır. 3000°C'de yaklaşık % 4-5'e kadar azot monoksit verimi, daha düşük sıcaklıklarda daha az verim elde edildi.<ref name="Mell1918" /><ref name="Geof1915">{{citeKitap bookkaynağı |titlebaşlık=Industrial Nitrogen Compounds and Explosives |author1yazar1=Martin, Geoffrey |author2yazar2=Barbour, William |publisheryayıncı=Crosby Lockwood and Son |yearyıl=1915 |pagesayfa=[https://archive.org/details/IndustrialNitrogenCompoundsAndExplosives/page/n24 21] |url=https://archive.org/details/IndustrialNitrogenCompoundsAndExplosives}}</ref> Azot monoksit soğutuldu ve geri kalan atmosferik oksijen tarafından azot dioksite yükseltgendi. Elde edilen azot dioksit seyreltik nitrik asit üretmek için bir seri [[Dolgulu kat#Dolgulu_kolon|dolgulu kolon]] veya [[plakalı kolon]] absorsorpsiyon kulesinde su içinde absorbe edildi. İlk kulelerde dolgu maddesi olarak reaktif olmayan kuvars parçaları dolu olup azot dioksit su ile birlikte bu kulelerde reaksiyona sokulmakta idi. Üretilen azot oksitlerin yaklaşık % 20'si reaksiyona girmediğinden dolayı son kuleler geri kalanını nötralize etmek için bir alkali çözeltisi içeriyordu.<ref name="Knox1914">{{citeKitap bookkaynağı |lastsoyadı=Knox |firstad=Joseph |titlebaşlık=The Fixation of Atmospheric Nitrogen |publisheryayıncı=D. Van Nostrand Company |yearyıl=1914 |pagessayfalar=[https://archive.org/details/fixationatmosph00knoxgoog/page/n56 45]–50 |url=https://archive.org/details/fixationatmosph00knoxgoog}}</ref>İşlem çok enerji harcıyordu ve ucuz amonyak elde edildikten sonra Ostwald işlemi tarafından hızla yer değiştirdi.

Başka bir erken üretim yöntemi 1913'te Fransız mühendis Albert Nodon tarafından icat edildi. Onun yönteminde, turba bataklıklarındaki azotlu maddeden bakteriler tarafından dönüştürülen kalsiyum nitratın elektrolizinden nitrik asit üretti. Kireçle çevrelenmiş toprak bir kap turbaya gömüldü ve nitrik asidin oluştuğu karbon anot için bir bölme yapmak için katranlı ağaç kazık ile bağlandı. Nitrik asit, kabın dibine batırılmış cam bir borudan<ref name="Dary1913">{{citeAkademik journaldergi kaynağı |titlebaşlık=The Production of Nitrates by the Direct Electrolysis of Peat Deposits |authoryazar=Dary, G. |journal=London Electrical Review |yearyıl=1913 |volumecilt=73 |pagessayfalar=1020–1021 |url=https://archive.org/details/electricalreview73lond}}</ref> dışarıya pompalandı. Çıkarılan sıvıyı değiştirmek için başka bir cam borudan üstten temiz su pompalandı. İç kısmı [[kok kömürü]] ile dolduruldu. Döküm demir katotlar etrafındaki turbaya batırıldı. Direnç metreküp başına yaklaşık 3 ohm ve verilen güç yaklaşık 10 volt idi. Bir üretim hücresinden üretim, yılda 800 tondu.<ref name="Dary1913" /><ref name="Hale1919">{{citeKitap bookkaynağı |lastsoyadı=Hale |firstad=Arthur |titlebaşlık=The Manufacture of Chemicals by Electrolysis |url=https://archive.org/details/manufacturechem00halegoog |accessdateerişimtarihi=2019-09-15 Eylül 2019|yearyıl=1919 |publisheryayıncı=D. Van Nostrand Co. |pagessayfalar=[https://archive.org/details/manufacturechem00halegoog/page/n46 30]–32}}</ref>