3 Mayıs 1808: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Teacher0691 (mesaj | katkılar) |
k Bot: Kozmetik değişiklikler |
||
12. satır:
|şehir= Madrid
}}
'''''3 Mayıs 1808'''''<ref>{{Kitap kaynağı |son= Peccatori |ilk = Stefano|yardımcıyazarlar= Zuffi, Stefano | editör= Fisun Demir | diğerleri = Çev. Aykut Hakverdi | başlık= Goya: Tutkulu Bir İroni Ustası | tarih = Eylül 2001 | yayımcı = Dost Kitabevi | dil = Türkçe | id = ISBN 975-8457-86-1 |sayfalar = 84}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı| son = Confidential Concepts | editör = Şeyma Öztürk | diğerleri = Çev. Begüm Kovulmaz | başlık = Goya | tarih = Nisan 2011 | yayımcı = Yapı Kredi Yayınları | yer = İstanbul | dil = Türkçe | id = ISBN 978-975-08-1928-5 | sayfalar = 190}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı| son = Charles |ilk=Victoria|yardımcıyazarlar= Manca Joseph; McShane Megan; Wigal Donald | editör = Mine Haydaroğlu | diğerleri = Çev. Nurettin Elhüseyni | başlık = 1000 Muhteşem Resim | tarih = Şubat 2012 | yayımcı = Yapı Kredi Yayınları | yer = İstanbul | dil = Türkçe | id = ISBN 978-975-08-2067-0 | sayfalar = 283}}</ref> ya da '''''Madrid'de 3 Mayıs 1808'''''<ref>{{Kitap kaynağı| son = de Magalhaes |ilk = Roberto Carvalho| diğerleri = Çev. Elif Baki | başlık = Mini Dev Sanat Kitabı | tarih = Ekim 2008 | yayımcı = Alfa | dil = Türkçe | id = ISBN 9789752979949 | sayfalar = 734}}</ref> ([[İspanyolca]]: {{Dil|es|''El tres de mayo de 1808 en Madrid''}}, diğer adlarıyla {{Dil|es|''Los fusilamientos de la montaña del Príncipe Pío''}},<ref>Prado, sayfa 141. "Madrid'de 3 Mayıs 1808; Prince Pio Tepesi'nde Ateşler".
{{Alıntı|… Avrupa'nın zorbalarına karşı giriştiğimiz şerefli ayaklanmanın en olağanüstü ve kahramanca hareketlerini fırça darbelerim ile ebedileştirmek.<ref>Cirlot, sayfa 86-87.</ref>}}
24. satır:
== Geçmiş ==
=== Tarihî durum ===
[[Dosya:Goya-Guerra (15).jpg|
[[Dosya:Francisco de Goya - Godoy como general - Google Art Project.jpg|
18 Şubat 1799 tarihinde [[Napolyon Bonapart]] kendini [[Fransa|Fransa Cumhuriyeti]]'nin [[Birinci Konsül]]'ü ilan etti. 1804'te ise imparatorluk tacını giydi. [[Akdeniz]]'e erişimin kontrolü [[İspanya]]'da olduğundan, bu ülke Fransızlar için stratejik olarak çok önemliydi. İspanya'nın 1788'den beri imparatoru olan [[IV. Carlos]], uluslararası arenada devlet yönetimi açısından başarısız sayılıyordu. Kendi maiyetinde dahi "avlanma keyfi yüzünden ülkesini düşünmeyi bir tarafa bırakan yarım akıllı bir kral ve karısı [[Parmalı Maria Luisa]]'yı kontrol edemeyen boynuzlu bir koca" olarak görülüyordu.<ref name="C1456">Connell, sayfa 145–146.</ref> Ülkeyi, eşi ve eşinin gözdesi olan başbakan [[Manuel de Godoy]] birlikte yönetiyorlardı. Napolyon, zayıf bir krala sahip olan İspanyollar'a, güçlerini birleştirerek [[Portekiz]]'e saldırmayı ve bu ülkenin topraklarını üçe bölmeyi teklif etti. Fransa ve İspanya ülkenin birer parçasını alacakken üçüncü parçayı da İspanya'nın başbakanı Manuel de Godoy'a vereceklerdi. Böylece Godoy, [[Algarve]] Prensi unvanını alacaktı.<ref name="C1456"/> "Barış Prensi" olarak tanınan Godoy bu teklifi çok beğendi ve kabul etti. Başbakan, Fransız ordusunun Portekiz'e ulaşmak için İspanyol topraklarından geçmesine de izin verdi. Fakat, Napolyon'un gerçek amacı hem Portekiz'i hem de İspanya'yı kontrolü altına alarak bu ülkelerin yönetimini erkek kardeşi [[Joseph Bonaparte]]'a vermekti. Bu amacına ulaşmak için IV. Carlos'un oğlu [[VII. Fernando]] ile gizli bir ittifak içine girerek Fernando'ya babasının tahtını vadetti.<ref name="Symmons">Symmons, sayfa 230</ref> Napolyon'un desteği ile veliaht prens, İspanya parlamentosu ve saltanatını ele geçirdi. Fernando, gücü tamamen elde etmek adına sadece Godoy'u değil, ebeveynlerini bile öldürmeye niyetliydi.<ref name="C1456"/>
32. satır:
İspanyol halkı, geçmişte, yabancı [[monarşi]]lerin kendilerini yönetmesini kabul etmiş olsa da, Fransa'nın üzerilerindeki hakimiyetine gücendiler ve çok kızdılar. 2 Mayıs 1808'de, İspanya kraliyet ailesinin son üyelerinin Fransa'ya gönderilerek orada hapsedileceği haberi yayıldığında, Madridliler ayaklandılar. Bu başkaldırı ileride [[Dos de Mayo Ayaklanması]] olarak anılacaktı. Mareşal Murat aynı gün askerlerine Napolyon'a da postaladığı bir bildiri okudu ve şunları söyledi: "Madrid halkı yoldan çıktı. Kendilerini isyana ve cinayete verdiler. Fransız kanı aktı. Bu, intikam gerektirir. İsyan sırasında tutuklanan herkes öldürülecektir."<ref>Cowans, Jon. "Modern Spain: A Documentary History". University of Pennsylvania Press, Mayıs 2003. ISBN 0-8122-1846-9</ref> Goya, bu ayaklanmayı ''[[2 Mayıs 1808|Mayıs'ın İkisi]]'' isimli çalışmasına konu etti. Eserde, Madrid'in merkezindeki [[Puerta del Sol]]'da bir süvari sınıfı ile isyancıların şiddetli ve saatler süren karşılaşmasını betimledi.<ref name="l112">Licht, sayfa 112.</ref> Daha çok bilinen ve bu eserin çifti olan ''Mayıs{{'}}ın Üçü''{{'}}nde ise, karşı grubun misillemesini; Fransızlar'ın, şafaktan önce, Madrid'in çevresindeki pek çok mevkide, yüzlerce İspanyol'u bir araya toplamasını ve öldürmesini anlattı. 2 Mayıs 1808 gecesi Madrid'de isyancılar tutuklandı ve herhangi bir mahkemeye çıkartılmadan ertesi sabah idam edildiler. Bu infazlara rağmen sivil İspanyol direnişçiler, beş yıl süren [[Yarımada Savaşı]] ile (ki bu ilk [[gerilla|gerilla savaşı]] olarak değerlendirilir) Fransızlar'a karşı koymaya çalıştılar.<ref name="l109"/> Düzensiz İspanyol güçleri, Wellington'ın ilk dükü olan [[Arthur Wellesley]] komutasındaki Portekiz, İspanya ve Britanya askerlerinden oluşan orduya büyük ölçüde destek oldular. Bu ordu Portekiz'e Ağustos 1808'e girdi. Resmin yapıldığı dönemde kamuoyu, isyancıları kahramanlık ve yurtseverlik sembolleri olarak görüyordu.<ref name="murray">Murray, Christopher John. "The Third of May 1808–1814", ''Encyclopedia of the Romantic Era, 1760–1850''. Taylor and Francis, 2004. sayfa 1133–1134. ISBN 1-57958-422-5</ref>
=== Goya'nın tavrı ===
[[Dosya:Goya Yo lo vi.jpg|
Tıpkı diğer İspanyol [[liberal]]leri gibi Goya da Fransa'nın ülkesini istilası ile güç bir pozisyona düşmüştü. Ressam, [[Fransız Devrimi]]'ne destek vermiş ve benzer bir gelişmenin İspanya'da da olmasını istemişti. Şair [[Juan Meléndez Valdés]] ve [[Leandro Fernández de Moratín]] gibi pek çok arkadaşı, Joseph Bonaparte'ı destekleyen ''[[Afrancesado]]lar''{{'}}dı.<ref>Bareau, sayfa 45.</ref> Goya'nın 1798'de yaptığı Fransa büyük elçisi ve komutanı Ferdinand Guillemardet'nin portresi, ressamın kişisel takdirini ele veriyordu.<ref name="l111">Licht, sayfa 111.</ref><ref>Guillemardet İspanya'ya Fransız büyük elçisi olarak geldi ve Goya'nın çizdiği ilk yabancı oldu. Daha sonra, Guillemardet, ressamın {{Dil|es|''[[Caprichos]]{{'}} isimli çalışmalarından''}} birinin kopyasını Fransa'ya götürdü. Bu çalışmalar, [[Eugene Delacroix|Delacroix]] tarafından takdirle karşılandı ve [[Romantizm|Romantik harekete]] esin kaynağı oldu.Heras, sayfa 73.</ref> Joseph'e sadakat yemini gerektiren saray ressamı pozisyonunu korumasına rağmen -ressamın ''[[Madrid Alegorisi]]'' isimli tablosu sadakatinin bir örneğidir-, Goya'nın doğasında içgüdüsel olarak otoriteden hazzetmeme vardı.<ref>Clark, sayfa 129.</ref> Kendi vatandaşlarının Fransız askerlerine boyun eğdiğine tanık oluyordu.<ref>Goya, ''Savaşın Felaketleri'' isimli serisindeki çizimlerinden birinin ismine ''Onu gördüm'' ismini vermesi bu bilgiye ilk elden ulaştığını gösteriyordu.</ref> Bu yıllar boyunca gözlemlediği olaylar, ''[[Savaşın Felaketleri]]{{'}}''ne ({{Dil|es|''Los desastres de la guerra''}}) temel ve esin kaynağı olsa da, ressam o dönemde çok az resim çizebildi ve üretebildi.<ref name="l111"/>
39. satır:
== Resim ==
=== Açıklama ===
''3 Mayıs 1808''{{'}}de ayaklanmanın ertesi gününün sabah saatleri anlatıldı.<ref>Hagen, Rose-Marie and Hagen, Rainer. "What Great Paintings Say". Taschen, 28 Şubat 2003. sayfa 363. ISBN 3-8228-2100-4</ref> Eser iki grup adamın üstüne yoğunlaşır. İlk grup, ateş etmek için hizaya gelmiş [[kurşuna dizerek infaz|idam mangası]] iken, manganın karşısında ise dağılmış bir şekilde duran esirler vardır.
İnfazcılar ve kurbanlar dar bir alanda nezaketsiz bir şekilde birbirlerinin yüzüne bakmaktadırlar. Kenneth Clark'a göre: "Bir dahinin (Goya) fırça darbeleri, askerlerin davranışlarındaki sert tekrarlar ve tüfeklerinin çelikten hizası ile hedeflerindekilerin unufak olmuş düzensizlikleri arasındaki zıtlığı göstermektedir."<ref name="rubens">Clark, sayfa 127.</ref> İki grup arasında yerde duran fener görüntüye dramatik bir ışık sağlamaktadır. En parlak aydınlatma sol tarafta birbirine sokulup sarılmış kurbanlar üzerine düşer. Bu kalabalık içinde dua eden bir keşiş ya da rahip de vardır.<ref>Boime, sayfa 297. Murat öldürülecekler arasında alt tabakadan insanlar ve onları organize eden papazlar olmasını istedi.</ref> Resmin tam ortasında ve sağ tarafında ise diğer kurbanlar ateş hattında durmaktadırlar.<ref>Boime, sayfa 299–300. Goya'nın özellikle vurguladığı kurbanların düzensiz diziliminin sağduyulu bir karar olduğu öne sürülür. VII. Fernando'nun hükümetine karşı bir tehdit olarak algılanacak dayanışmaya dair bir ima olmadığı sürece Fransız güçlerine karşı olan bu direniş hatırlanacaktı.</ref> Göz alıcı şekilde aydınlatılmış olan en ortadaki adam, daha önce öldürülmüş isyancıların cesetlerinden yayılan kanların üstüne diz çökmüştür ve kolları ya yalvarmak ya da meydan okumak için iki yana açılmıştır.<ref>Licht, sayfa 116.</ref> Üstündeki sarı ve beyaz renklerden oluşan kıyafet, fenerin yaydığı renkleri yineler.
46. satır:
=== 2 Mayıs 1808 ===
{{Ana madde|2 Mayıs 1808}}
[[Dosya:El dos de mayo de 1808 en Madrid.jpg|
Goya, 3 Mayıs 1808'deki infazlardan bir gün önce gerçekleşen ve [[Yarımada Savaşı]]'nın tetikleyicisi olan [[Dos de Mayo Ayaklanması]]'nı ''2 Mayıs 1808'' ya da diğer adıyla ''Memlükler{{'}}in Saldırısı'' isimli tablosunda betimledi. Bu eserde, şehir meydanında karşılaşan İspanyollar ve Fransızlar'ın çatışması ve İspanyollar'ın, Napolyon'un isyanı bastırması için gönderdiği Memlükler'i öldürmesi anlatılır.<ref>Williams, sayfa 5.</ref>
''Mayısın İkisi'' ve ''Mayısın Üçü'' büyük bir serinin iki parçası olarak kabul edilir.<ref name="t139">Tomlinson, sayfa 139.</ref> Yazılan yorumlar ve ayrıntılı kanıtlar Goya'nın, Mayıs 1808 isyanının anısına, geniş tuvallerde dört tablo çizdiğini ileri sürer. José Caveda 1867'de yazdığı anılarında bu dörtlüden bahsetti. Ayrıca, ressam ve Goya koleksiyoncusu Cristóbal Ferriz de iki farklı eser daha olduğunu söyledi. Bunlardan birincisinin konusu kraliyet sarayındaki ayaklanma iken, ikincisi topçu kışlasındaki savunmayı anlatmaktaydı.<ref name="t139"/> O döneme ait çeşitli baskılar, bu tür bir serinin örneğini oluşturur. Diğer iki eserin kaybolması, kamuoyunda popüler olan bu isyana karşı resmî memnuniyetsizliğin bir kanıtı olabilir.<ref name="t139"/>
Ressam ''Mayısın İkisi''{{'}}nde pembe, turuncu, mavi, gri, kahverengi gibi renkleri kullanmayı tercih etti.
İki resim arasında büyük kompozisyon farkları vardır.<ref name="fer">Ferrari, sayfa 88.</ref> Örneğin ilk tabloda ufuk çizgisi yüksekteyken ikincisinde daha alçaktadır. Ayrıca, ressamın ilk tabloda çizdiği kalabalıkta bireyler belirsizdi. Sıkışık ve karışık bir düzenleme vardı. Hareketin ve savaşın varlığı fark ediliyordu. Öte yandan, Goya, ''3 Mayıs 1808''{{'}}de iki karşıt grup olduğunu açıkça gösterdi ve her bireyi ayırt edilebilecek şekilde çizdi. İspanyollar ve Fransızlar arasındaki ilişki de iki tabloda birbirine zıddı. ''2 Mayıs''{{'}}ta güçlü olan taraf İspanyollar iken ''3 Mayıs''{{'}}ta, diğer tabloda kurban olarak betimlenmiş Fransızlar intikam alan infazcılara dönüştüler.
59. satır:
=== ''Savaşın Felaketleri'' ===
{{Ana madde|Savaşın Felaketleri}}
[[Dosya:Goya No se puede mirar.jpg|sol|
Goya, [[bakır]] üzerine asitle kazıma tekniğini kullanarak yarattığı kalıplardan oluşturduğu bir [[gravür]] serisi olan ''[[Savaşın Felaketleri]]''{{'}}ni ({{Dil|es|''Los desastres de la guerra''}}), baskıların çoğunu 1810-1814 yılları arasında yapmış olmasına rağmen, 1820 yılına kadar tamamlayamadı. Goya'nın bir arkadaşına verdiği ve şu anda [[British Museum]]'da sergilenen prova albümü, hem ön çizimlerin hem de baskıların sırası hakkında ipuçları veriyordu.<ref>Bareau, sayfa 50. Büyük ihtimalle bütün baskılar için birer ön çizim vardı. Albümde, Goya'nın son sıralamasından farklı bir numaralandırma sistemi vardı. Mesela {{Dil|es|''Yo lo vi''}} ilk düzenlemede 15. sıradayken, sonuncu düzenlemede 44. sıradaydı. 19. sıraya geldiğinde, Goya, [[Hollanda]]'dan getirttiği güzel çizim kâğıtlarını bitirdi ve bu aşamadan sonra ne bulursa onun üzerine çizdi.</ref> ''Savaşın Felaketleri'' serisinin en erken yapılan baskıları, hem ''2 Mayıs 1808''{{'}}den hem de ''3 Mayıs 1808'''den önce üretildi. Grupta, tıpkı Goya'nın bu iki tablosunda olduğu gibi, birbirleriyle ilişkili olan ve muhtemelen ressamın [[Zaragoza]] ziyareti sırasında şahit olduğu bir olayı anlatan iki kompozisyon vardı.<ref>Bareau, sayfa 49–50.</ref> {{Dil|es|''No se puede mirar''}} (''Kimse buna bakamaz''), hem tema olarak hem de düzenlemesiyle ''3 Mayıs 1808''{{'}}i anımsatıyordu.<ref>Spivey, sayfa 193–195.</ref> Eserin ortasında yer alan kadın kollarını iki yana açmışken, bir diğeri ellerini birleştirmiş Tanrı'ya dua ediyordu. Geri kalanlar ya siper almışlar ya da yüzlerini saklıyorlardı. ''Kimse buna bakamaz''{{'}}da ''Mayısın Üçü''{{'}}nün aksine askerler sırtlarından bile olsa görünmüyordu. Sadece silahlarının süngüleri fark ediliyordu.
65. satır:
=== İkonografi ve yaratıcılık ===
[[Dosya:Eugène Delacroix - La liberté guidant le peuple.jpg|
İlk başlarda eser sanat eleştirmenleri ve tarihçilerden birbirinden çok farklı tepkiler aldı. Goya'dan önce ressamlar savaş betimlemelerini [[tarih resmi|tarih resimlerinin]] görkemli tarzıyla çizmeyi tercih ediyordu. Goya'nın kahramanlığı vurgulamaktan kaçındığı anlatımı o dönem için çok şaşırtıcıydı. Perspektifin düz olması, kurbanlar ve infazcıların birbirlerine gerçek olamayacak kadar yakın durmaları, yapılan ilk eleştirilerde eserde teknik olarak bulunan kusurlardan bazılarıydı. Bu gözlemler kesinlikle doğru olmasına rağmen, yazar [[Richard Schickel]], Goya'nın eserin akademik sanata uygunluğu için çabalamadığını, aksine eserin izleyici üzerindeki etkisini güçlendirmek için uğraştığını savundu.<ref name="Conn1589">Connell, sayfa 158–159.</ref>
81. satır:
Dosya:Goya 3may monk.jpg|Goya'nın resme dini ögeolarak eklediği keşiş ya da rahip olabilecek figürün detayı
</gallery></center>
[[Dosya:Saint barthelemy.jpg|
''3 Mayıs 1808'''in kompozisyonundaki bir diğer ayrıntı da sahip olduğu [[parabol]]ik yapıdır. Resme eğik olarak yerleştirilen ve kısaltılmış perspektife sahip idam mangası bir yayın kirişi gibidir.<ref>Ferrari, sayfa 89.</ref> Ayrıca, idam edilmeyi bekleyen kurbanlar ile çoktan idam edilmiş, yerde kan içinde yatan cesetler, arka plana doğru genişleyen kavsin temel çizgilerini oluşturur. Resmin merkezinde kesişen iki yatay ve birbirine zıt pozisyonda kavis de vardır. Bunlardan birincisi infaza siperlik eden toprak yığını iken diğeri ise askerlerin şapkaları hizasında oluşan görüş noktasıdır.
90. satır:
== Sergilenme geçmişi ==
[[Dosya:La familia de Carlos IV, Francisco de Goya.jpg|
Çalışmanın anısal değerine rağmen, ilk sergilenişine dair hiçbir detay bilinmemektedir ve varolan o dönemdeki kayıtların hiçbirinde bahsi geçmez. Bu kaydetme eksikliğinin sebebi, [[VII. Fernando]]'nun tercihinin [[neoklasizm|neoklasik]] sanat olması<ref>Tomlinson, sayfa 137–139.</ref> ve içeriği popüler isyanlar olan eserlerin [[Bourbon Hanedanı|Bourbonlar]] tarafından korunması olabilir. 1814 yılında, geçici hükûmet tarafından, ayaklanmanın anısına yaptırılacak olan anıt da VII. Fernando tarafından engellendi. Bunun sebebi de Fernando'nun gözünde, bağımsızlık savaşının kahramanları ve yöneticilerinin başarılarının, devrimci eğilimleri sebebiyle önemsiz olmasıydı.<ref>Ford, sayfa 678.</ref>
Bazı kaynaklara göre eser, halka açık alanda sergilenmeye başlanmadan önce, otuz ila kırk sene arasında depolarda saklandı.<ref>[[Robert Hughes|Hughes, Robert]]. "[http://books.guardian.co.uk/review/story/0,12084,1055165,00.html The Unflinching Eye]". ''The Guardian'', 04 Ekim 2003. 18 Nisan 2008'de erişildi. Fakat, ayrıca Gautier'e bakınız. Ford, sayfa 686, Prado Müzesi'nde sadece birkaç Goya tablosu olduğundan bahsetti ve ekledi:"Başkalarını tiksindiren kirli konulardan zevk alır. Ona hayran olanlar ressamın eskizlerine ve tablolarına sahip olan oğlu Don Javier'i (No. 9, {{Dil|es|''C. de las Aguas''}}) ziyaret etmeli."</ref> 1819 yılında Prado Müzesi açıldıktan sonra kraliyet koleksiyonunun büyük bir kısmı müzeye aktarıldı. Ancak müzenin 1834 tarihinde çıkarılan bir envanterine göre tablo hâlâ devletin ya da monarşinin malı sayılıyordu.<ref name="t139"/> [[Théophile Gautier]], 1845 yılında Prado'yu ziyaret ettiğinde Goya tarafından yapılmış bir "katliam" resmî gördüğünden bahsetti. Aynı ifadeyi 1858 yılında müzeye giden bir ziyaretçi de kullandı. Bu iki anlatım da 2 Mayıs olaylarını betimleyen bir çalışmayı işaret eder ve akla ''[[2 Mayıs 1808]]''{{'}}i getirir.<ref name="t139"/> Fakat, büyük ihtimalle iki izleyicinin de gördüğü resim ''3 Mayıs 1808'''dir. Bu karışıklığın sebebi ise İspanyolcada {{Dil|es|''[[Dos de Mayo]]''}}{{'}}nun hem 2 Mayıs hem de 3 Mayıs günü olan olayları tanımlamak için kullanılmasıydı.<ref>İspanyolca'daki tam ifade {{Dil|es|''El levantamiento del dos de mayo''}}'dur. Fakat bu olaylar dizisi İspanyol tarihinde kısaca
1867 yılında, Goya'nın biyografi yazarı Charles Emile Yriarte, resmin kendi özel sergisine sahip olabilecek kadar önemli bir resim olduğunu öne sürdü.<ref name="t139"/> Fakat, 1872 yılına kadar, ''3 Mayıs 1808'', Prado Müzesi'nin kataloğunda yer alamadı. 1872 yılında ise ''3 Mayıs 1808 Manzarası'' ismiyle katalogdaki yerini aldı.<ref name="t139"/> Hem ''Mayısın İkisi'' hem de ''Mayısın Üçü'' [[İspanyol İç Savaşı]] sırasında güvenlik sebebiyle kamyonla [[Valensiya]]'ya taşınırken zarar gördü.<ref>Prado, sayfa 140.</ref> Bu transfer, iki tablonun da Madrid'den ayrı olduğu tek zamandı. ''2 Mayıs 1808'''in sol tarafında gözle görülür renk kayıpları oldu ve bunlar düzeltilmeden bırakıldı. Her iki resim de ayaklanmanın iki yüzüncü yıldönümü anısına açılacak bir sergi sebebiyle 2008 yılında onarıldılar.<ref>
99. satır:
== Aynı konuyu anlatan tablolar ==
[[Dosya:Lopez Enguidanos May 2.jpg|
Farklı bölgelerde gerçekleşen ve gerilla saldırılarını da içeren [[Yarımada Savaşı]], birçok sanatçının ilgisini çekti ve eserlerine konu oldu. Bazı ressamlar, komutanlara savaş alanlarında eşlik ederken diğerleri gazeteleri takip ettiler.<ref name="s235">Symmons, sayfa 235.</ref> Napolyon'un tüm seferlerinde profesyonel ressamlar da onunla birlikte gittiler ve imparatorun sanat bakanı Dominique-Vivant Denon'nun emirleri doğrultusunda çatışmaları resmettiler.<ref name="s235" />
[[Dosya:Museo de Historia de Madrid-19409-Muerte de Daoiz y defensa del Parque de Monteleón.jpg|
İspanyol ressam Tomás López Enguídanos da, Madrid'de gelişen 2 ve 3 Mayıs 1808 olaylarını betimleyen bir seri yaptı. Ressam bu çalışmasında çatışmaları yeniden canlandırdı ve İspanyollar'ın kahramanlığını vurguladı. İspanya'da yarım yüzyıl boyunca bu konu ile ilgili eserler üretilmeye devam edildi.
Mayıs 1808 olaylarını anlatan eserlerde kullanılan en popüler isimler topçu subaylar Daoiz, Velarde ve onların yönetiminde isyan eden İspanyol halkıdır. Bu iki asker, çevresindekilerle beraber Monteleón Parkı'nda öldürülene kadar Fransızlar'la savaştılar. Madrid'de Daoiz ve Velarde'nin anısına yapılan heykeller vardır. Ayrıca, on dokuzuncu yüzyıl boyunca bu iki adamın kahramanlıkları ve ölümleri ile pek çok resim ve baskı yapıldı. Bu eserler arasında [[Manuel Castellano]]'nun akademik çalışması ''Daoiz{{'}}in Ölümü'' de yer alır. Castellano bu resmî olayların üzerinden 54 yıl geçtikten sonra, 1862 yılında çizdi. Ressam, tablosunu yaparken, tanıklardan ve kayıtlardan yararlandı.<ref name="s261" /> Goya da olayları 6 yıl sonra, 1814 yılında çizdi. Fakat Goya, Enguídanos ya da Castellano'nun aksine mekanın ve karakterlerinin belirsiz olmasını tercih etti. Goya'nın çağdaşı Zacarias Gonzalez Velazquez'in yaptığı ''Mayısın Üçü'' tablosunda ise çizdiği kalabalık gruptaki her birey ayırt edilebiliyordu.<ref>Williams, Sayfa 5.</ref>
[[Dosya:Madrazo Viriatus HighRes.jpg|
İspanya'nın [[Yarımada Savaşı|Bağımsızlık Savaşı]]'nın sonrasında Madrid Kraliyet Akademisi'nde en popüler olan eser, [[Jose de Madrazo]]'nun ''Viriato'nun Ölümü'' isimli tablosuydu.<ref name="s265">Symmons, sayfa 265.</ref> Ressam, [[neoklasizm|neoklasik]] tarzdaki bu eseri [[İtalya]]'da yaşadığı yıllarda yaptı ve 1817 yılında ülkesine dönerken yanında getirdi. Tabloda, Romalılar'a karşı [[İber Yarımadası]]'nı savunan Viriato'nun kendi yandaşları tarafından uyurken öldürülmesi anlattı. Madrazo da tablosunda bağımsızlık mücadelelerini anlatmak için belirli bir liderin kahramanlığını ve önderliğini vurgulamayı seçti. Oysa Goya, bu başarının sahibi olarak isimsiz İspanya halkını göstermeyi tercih etti.<ref name="s265" />
112. satır:
== Etkilendikleri ==
[[Dosya:David-Oath of the Horatii-1784.jpg|sol|
''3 Mayıs 1808''{{'}}e esin kaynağı olan eserler çoğunlukla popüler betimlemeler, baskılar ve el ilanlarıydı. Napolyon Fransa'sı ile savaştıkları dönemde İspanyol politik resimlerinde idam mangası betimlemesi sık sık kullanıldı.<ref name="TL1436">Tomlinson, sayfa 143–146.</ref> Goya'ya parasal olarak destek sağlayanlar, ressamdan tüm halkı derinden etkileyecek bir tablo yaratmasını istediler.<ref name="TL1436" /> Miguel Gamborino'nun 1813 yılında çizdiği dini tablo ''Valensiya{{'}}dan Beş Keşişin Öldürülmesi''{{'}}nin, Goya'nın kompozisyonuna kaynak olduğu düşünülür.<ref>Connell, sayfa 158.</ref> Öldürülmek üzere olan kurbanın diğerlerinden farklı beyaz kıyafeti, başının tepesi tıraşlı, dizlerinin üstüne çökmüş keşişin iki elini açarak yalvarması ve yerde yatan bir süre önce öldürülmüş ceset iki resim arasındaki benzerliklerden bazılarıdır.<ref>Hughes, sayfa 314.</ref> Fakat, Gamborino'nun aksine Goya, tablosuna melekler yerleştirmemiştir.
Eserin kompozisyonunun geometrisi, Fransız ressam [[Jacques-Louis David]]'in ''[[Horas Kardeşlerin Yemini]]'' (1784) isimli tablosunun ironik bir yorumu olarak algılanabilir. Bu açıdan bakıldığında, David'in üç [[Romalı]] Horas'ın babalarını selamlamak için uzanmış kolları, idam mangasının tüfeklerine dönüştü. Öte yandan iki yana açılmış kolları ile duran Horas'ın babası da infazcılarıyla yüz yüze gelmiş kurban oldu. David'in insan tasvirlerindeki ifadeler [[neoklasizm|neoklasik]] bir gözalıcılık içindeyken Goya, David'e cevabını acımasız bir gerçekçilikle şekillendirdi.<ref name
[[Dosya:Peter Paul Rubens Massacre of the Innocents.jpg|
Goya, [[Peter Paul Rubens|Rubens]]'in 1638'den sonra yaptığı ''[[Masumların Katli]]'' ve ''Savaşın Dehşeti''{{'}}nin değişik uyarlamaları gibi pek çok eserinden etkilenmiş olabilir. Bu varsayımı, ressamın [[Çocuklarını Yiyen Satürn]] (1819 - 1823) isimli eseriyle, Rubens'in 1636 yılında çizdiği ve şu anda Prado'da sergilenen aynı isimli tablosu arasındaki benzerlik de desteklemektedir. Kenneth Clark ise ''[[2 Mayıs 1808]]''{{'}}in sanatsal başarısızlığının sebebinin Goya'nın Rubens'in benzer eserlerini aklından çıkaramaması olabileceğine dikkat çekti.<ref name="rubens" /> Goya, 1819 ile 1823 yılları arasında yaptığı Satürn temalı tablosundan önce, 1796 - 1797 yılları arasında aynı temada bir başka resim yaptı. Bu resim ton olarak Rubens'in ''Satürn''{{'}}ününe çok benziyordu.
123. satır:
== Etkileri ==
[[Dosya:Edouard Manet 022.jpg|
[[Avusturya]] doğumlu [[Meksika]] [[I. Maximilian (Meksika)|İmparatoru'nun]] 19 Haziran 1867'de gerçekleşen idamının, ressam tarafından yapılan beş farklı betimlemesinden biridir. Manet, bu çalışmasında teknik ve tema olarak Goya'nın ''3 Mayıs 1808'''inden çok etkilenmiştir.<ref name="danto"/>]]
[[Dosya:TheBaricade.jpg|sağ|125px|
''Mayısın Üçü''{{'}}nün etkisinin görüldüğü ilk çalışma [[Édouard Manet]]'nin ''[[İmparator I. Maximilian'ın İnfazı]]{{'}}nın İdamı'' isimli tablosu oldu.<ref>Johnson, Lee.; "A New Source for Manet's 'Execution of Maximilian'". The Burlington Dergisi, 119. sayı, Ağustos 1977. sayfa 560–564.</ref> Manet 1867 ile 1869 yılları arasında bu konuyu farklı biçimlerde ele alan resimler yaptı. Sanatçı, ne kendisinin ne de gelişmekte olan fotoğraf sanatının şahit olduğu güncel bir olayı betimlerken, Goya'nın çizdiği öncülden etkilendi.<ref name="danto"/> Ressamın, ''3 Mayıs 1808''{{'}}i, kendi çalışmasına başlamadan önce, 1865 yılında Prado Müzesi'nde görmüş olma ihtimali çok yüksekti.<ref name="Moma">"[http://www.moma.org/exhibitions/2006/Manet/detail_the_third_of_may.htm Manet ve Maximilian'ın İdamı]". Modern Sanat Müzesi, New York. 11 Nisan 2008'de erişildi.</ref> Manet'nin eseri, çok hassas bir konuya değindiği için yaşadığı süre boyunca Fransa'da sergilenemedi.<ref name="Moma"/> ''Mayısın Üçü''{{'}}nün 1867'de yayınlanan baskısının ise, bir tanıdığı vasıtası ile Manet'nin eline ulaştığı kesindi.<ref>Brombert, Beth A. ''Edouard Manet: Rebel in a frock coat''. Chicago: University of Chicago Press, 1997. sayfa 216. ISBN 0-226-07544-3</ref> Sanat eleştirmeni [[Arthur Danto]], Goya ve Manet'nin çalışmalarını şu şekilde değerlendirdi:
131. satır:
Manet, 1871 yılında ise, kurşuna dizerek infaz eden bir idam mangasını Paris sokaklarında işlerini yaparken resmetti. Ressamın, ''Barikat'' ([[Fransızca]] {{Dil|fr|''La Barricade''}}) isimli bu suluboya tablosunu da ''3 Mayıs 1808''{{'}}den etkilenerek çizdiği bilinmektedir.<ref>Symmons, sayfa 322</ref>
[[Dosya:Picasso Guernica.jpg|sol|
''Mayısın Üçü'', [[Pablo Picasso]]'nun ''[[Guernica (tablo)|Guernica]]'' isimli tablosuna da esin kaynağı oldu. Picasso, bu eserinde [[Nazi]]lerin [[İspanyol İç Savaşı]] sırasında gerçekleştirdiği [[Guernica Bombardımanı]]'nı anlattı.<ref>"[http://www.ngv.vic.gov.au/picasso/education/ed_JTE_ITG.html An Introduction to Guernica]". National Gallery of Victoria. 12 Nisan 2008'de erişildi.</ref> 2006 yılında Prado ve [[Reina Sofía Müzesi|Reina Sofía]] müzelerince ortak düzenlenen bir sergide ''Mayısın Üçü'', ''Guernica'' ve ''[[İmparator I. Maximilian'ın İnfazı]]'' aynı odada sergilendi.<ref>Riding, Alan. "[http://www.nytimes.com/2006/06/10/arts/design/10pica.html?_r=1&pagewanted=print&oref=slogin Picasso Comes Home to Spain's Pantheon]". ''The New York Times'', 10 Temmuz 2006. 11 Nisan 2008'de erişildi.</ref> Ayrıca, aynı odada Picasso'nun 1951 yılında çizdiği, [[Kore Savaşı]]'nı anlatan [[Kore'de Katliam]] isimli tablosu da sergilendi. ''Kore'de Katliam'', ''Guernica''{{'}}ya göre ''Mayısın Üçü'''nü daha çok anımsatır. Resimde, ''Mayısın Üçü''{{'}}ne direkt göndermeler de vardır.<ref name="keen" /> Bu eserde suç işleyenler, [[Amerika Birleşik Devletleri Ordusu]] ya da onların [[Birleşmiş Milletler]]'deki müttefikleridir.
[[Dosya:Picasso Kore Katliam.jpg|sağ|
[[Aldous Huxley]], 1957 yılında, Goya'nın [[Peter Paul Rubens|Rubens]]'in sahip olduğu tuvali düzenli bir kompozisyonla doldurma yeteneğinden yoksun olduğunu yazdı. Buna rağmen, Huxley, ''3 Mayıs 1808'''i başarılı bulduğunu da açıkladı. Çünkü, Goya "kendi doğal dilinde konuşmuştu ve dahası, söylemek istediklerini azami ölçüde güç ve açıklıkla ifade edebilmişti."<ref name="Conn1589" />
158. satır:
* Connell, Evan S. ''Francisco Goya: A Life''. New York: Counterpoint, 2004. ISBN 1-58243-307-0
* Ford, Richard. ''A Handbook for travellers in Spain'', 3. baskı, 1855 [http://books.google.co.uk/books?id=_xQJAAAAQAAJ&printsec=frontcover&dq=editions:0hy_PMJAPeTOa9uISD Google Books Online'da Madrid'i anlatan II. Bölüm].
* Gudiol, José. ''Goya''. New York: Hyperion Press, 1941.
* Gudiol, José. ''Goya 1746–1828, Volume 1''. Ediciones Poligrafa, S.A., 1971.
* Heras, Margarita Moreno de las, et al. ''Goya and the Spirit of Enlightenment''. Museum of Fine Arts, Boston, 1989. ISBN 0-87846-300-3
181. satır:
* [http://www.museodelprado.es/en/ingles/collection/on-line-gallery/on-line-gallery/obra/el-3-de-mayo-de-1808-en-madrid-los-fusilamientos-en-la-montana-del-principe-pio-2/ Prado Müzesi'nin çevrimiçi galerisinde '''''3 Mayıs 1808'''''] {{ing.}} {{isp.}}
* [http://www.moma.org/exhibitions/2006/Manet/detail_fiveworks.htm MoMA.org'da Édouard Manet'nin İmparator Maximilian'ın infazı konusunu işlediği çalışmaları]
* [http://www.museoreinasofia.es/museoreinasofia/live/exposiciones/pasadas/picasso-tradicion_es.html
[[Kategori:1814 tabloları]]
| |||