Sodyum karbonat: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
Değişiklik özeti yok |
||
100. satır:
}}
}}
'''Sodyum karbonat''', ('''çamaşır sodası''', '''kristal soda''' ve '''soda külü''' olarak da bilinir) Na<sub>2</sub>CO<sub>3</sub> formülüne sahip değişik hidratları olan bir [[inorganik bileşik]]tir. Bütün formları beyaz, suda çözünür tuzlardır. Tüm formları güçlü bir alkali tada sahiptir ve suda orta derecede alkali çözeltiler verir. Tarihsel olarak sodyum bakımından zengin göl sularından veya sodyum bakımından zengin topraklarda yetişen bitkilerin küllerinden çıkarıldı. Bu sodyum açısından zengin bitkilerin külleri, odun küllerinden (bir zamanlar [[potasa]] üretmek için kullanılıyordu) belirgin şekilde farklı olduğundan, sodyum karbonat "soda külü" olarak bilinir hale geldi. <ref>{{cite web|url=http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/soda_ash/soda-ash-industry.pdf|title=minerals.usgs.gov/minerals}}</ref> Günümüzde ise, [[Solvay işlemi]] ile [[sodyum klorür]] ve [[kireç taşı]]ndan büyük miktarlarda üretilmektedir.
==Hidratları==
Sodyum karbonat üç [[hidrat]] formda ve susuz tuz olarak üretilir:
* sodyum karbonat dekahidrat ([[natron]]), Na<sub>2</sub>CO<sub>3</sub>•10H<sub>2</sub>O, kolaylıkla [[çiçeklenme|çiçeklenerek]] monohidrat şekle dönüşür.
* sodyum karbonat heptahidrat (mineral formu bilinmiyor), Na<sub>2</sub>CO<sub>3</sub>•7H<sub>2</sub>O.
* sodyum karbonat monohidrat ([[termonatrit]]), Na<sub>2</sub>CO<sub>3</sub>•H<sub>2</sub>O. '''Kristal karbonat''' olarak da bilinir.
* kalsine edilmiş soda olarak da bilinen susuz sodyum karbonat, hidratların ısıtılmasıyla oluşur. Ayrıca, [[Solvay işlemi]]nin son aşamasında olduğu gibi sodyum bikarbonat ısıtıldığında (kalsine edildiğinde) da oluşur.
Dekahidrat -2.1 - +32 °C sıcaklık aralığındaki kristalleşen sulu çözeltilerden,heptahidrat 32 - 35.4 °C sıcaklıktaki dar aralıkta ve bu sıcaklığın üzerinde ise monohidrat form oluşur.<ref>{{Cite journal|title=On the transition temperatures of the transition temperatures of the hydrates of sodium carbonate as fix points in thermometry |journal=Journal of the American Chemical Society |volume=36 |issue=3 |pages=485–490 |author= T.W.Richards and A.H. Fiske|doi=10.1021/ja02180a003 |year=1914 |url=https://zenodo.org/record/1428987 }}</ref> Kuru havada dekahidrat ve heptahidrat monohidratı vermek üzere su kaybeder. Diğer hidratlar da bilinmektedir, örn. sodyum karbonat ünitesi başına 2.5 birim su ile ("pentahemihidrat").<ref>{{cite web |url=http://www.minsocam.org/ammin/am15/am15_69.pdf= |author=A. Pabst |title=On the hydrates of sodium carbonate }}{{dead link|date=January 2018 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
==Kullanımı==▼
===Ana kullanımı===▼
En büyük kullanım alanı olarak, sodyum karbonat cam, kağıt, suni ipek, sabun ve deterjan üretiminde kullanılır.<ref name=Ullmann/>▼
===Cam üretimi===
Sodyum karbonat [[silika]] için bir [[Akı (metalurji)|akış]] görevi görür, karışımın erime noktasını özel malzemeler olmadan erişebilir bir noktaya düşürür. Bu "soda camı" hafifçe suda çözünür, bu nedenle camın çözünmez olması için eriyik karışımına bir miktar [[kalsiyum karbonat]] eklenir. Şişe ve pencere camı ([[Soda-kireç camı]]) sodyum karbonat, kalsiyum karbonat ve silis kumu ([[silisyum dioksit]] (SiO<sub>2</sub>)) gibi karışımların eritilmesiyle yapılır. Bu maddeler ısıtıldığında, karbonatlar karbon dioksit açığa çıkarır. Bu şekilde sodyum karbonat, bir sodyum oksit kaynağıdır. Soda kireç camı, yüzyıllardır en yaygın cam şekli olmuştur.
===Su yumuşatma===
Sodyum karbonat Mg<sup>2+</sup> ve Ca<sup>2+</sup> uzaklaştırıp [[su yumuşatma|suyu yumuşatmak]] için kullanılır. Bu iyonlar [[karbonat]] iyonları ile işleme tabi tutulduğunda çözünmeyen katı çökeltiler oluşturur:
:Ca<sup>2+</sup> + CO<sub>3</sub><sup>2-</sup> → CaCO<sub>3</sub>
Sodyum karbonat ucuz ve suda çözünür bir karbonat iyonları kaynağıdır.
===Gıda katkı maddesi ve pişirme===
Sodyum karbonat bir asitlik düzenleyici, topaklanmayı önleyici madde, kabartma maddesi ve stabilizatör olarak kullanılan bir gıda katkı maddesidir (E500). [[Rāmen]] eriştelerine karakteristik lezzet ve dokusunu vermek için kullanılan ve bir alkali tuz çözeltisi olan {{nihongo|''kansui''|かん水}} bileşenlerinden biridir. ''[[Snus]]'' üretiminde son ürünün pH’ını stabilize etmek için kullanılır.
▲==Kullanımı==
▲===Ana kullanımı===
▲En büyük kullanım alanı olarak, sodyum karbonat cam, kağıt, suni ipek, sabun ve deterjan üretiminde kullanılır.<ref name=Ullmann/>
| |||