Yünlü mamut: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
YBot (mesaj | katkılar)
Arşiv bağlantısı eklendi
Khutuck Bot (mesaj | katkılar)
k Bot: İçerik düzenleme (hata bildir)
30. satır:
 
== Fiziksel özellikler ==
Oldukça dev hayvanlar olan yünlü mamutlar kabaca günümüz Afrika filleri boyutundadırlar; ancak biyolojik akrabalık olarak Afrika fillerinden ziyade Asya fillerine yakındırlar. Yerden omuzlarına kadar yaklaşık 3.5 metre boyunda olan bu canlılar ortalama 6 ton ağırlığa sahiptirler. En fazla tanınan mamut türü olan yünlü mamutların en önemli iki özelliği de kıvrık ve uzun müdafaa dişleri ve kalın kürkleridir. Siyah, kahve rengi tonlarda kürk renklerine sahiptirler ve sadece bu uzunluğu 1 metre olan kürklerle ısı yalıtımını sağlamazlar, aynı zamanda deri altlarındaki kalın ve katı yağ tabakası da bu izolasyona katkı sağlar. Hemen tüm hortumlular sınıfı üyesinde olduğu gibi müdafaa dişlerini korunma, kar kürüyüp taze otları çıkarma ve dişileri cezbetme gibi konularda kullanabildikleri düşünülüyor. Dişleri 3 metreye kadar uzayabilmektedir. [[FileDosya:Mammuthus primigenius.jpg|thumb|sol|Mammuthus primigenius]]<ref name="y"/>
 
== Evrim Beslenme ve Yok oluş ==
Antarktika, Güney Amerika ve Avustralya hariç tüm Dünya sathına yayılmış toleranslı bir türdür. Yünlü mamutların aile ağacı oldukça iyi bilinmektedir. Yaklaşık 6.5 milyon yıl önce [[Afrika fili]], [[Asya fili]] ve yünlü mamut ortak bir ataya sahipken, bu ağaçtan önce Afrika fili ayrılmıştır ve yaklaşım 6 milyon yıl önce de Asya fili ve yünlü mamut türleşmiştir. <ref name="y2">{{Web kaynağı | soyadı1 = Handwerk | ad1 = Brian | başlık = Woolly Mammoth DNA Reveals Elephant Family Tree | url = https://www.nationalgeographic.com/animals/2005/12/woolly-mammoth-evolution/#:~:text=Modern%20elephants%20and%20woolly%20mammoths,years%20ago%2C%20the%20study%20reports.&text=Then%20just%20440%2C000%20years%20later,into%20their%20own%20separate%20species. | website = www.natgeo.com | yayıncı = Nat Geo | arşivurl = https://web.archive.org/web/20181213124854/https://www.nationalgeographic.com/animals/2005/12/woolly-mammoth-evolution/#:~:text=Modern%20elephants%20and%20woolly%20mammoths,years%20ago%2C%20the%20study%20reports.&text=Then%20just%20440%2C000%20years%20later,into%20their%20own%20separate%20species. | arşivtarihi = 13 Aralık 2018}}</ref>
Buzul çağına uygun şekilde anatomik özelliklere sahip olan bu canlı arktik koşullarda hayatta kalacak şekilde yaşıyordu. Geniş bir bitki spektrumunda beslenebiliyor, kar altında kalan taze bitkilerden yararlanabiliyordu. Tundraya özgü cılız çalılardan çimlere, sucul bitkilerden ağaçlara kadar beslenebiliyorlardı. İki alt, iki de üst çenede olmak üzere dört güçlü azı dişlerine sahip olan mamutlar 60-70 yıllık yaşam sürelerine sahip olabiliyorlardı. [[FileDosya:Mammuthus primigenius lectotypes.jpg|thumb|sol|Mammuthus primigenius azı dişi]]
Günlük 200 kg'yı aşan bitki tüketimine ihtiyaç duydukları tahmin ediliyor ve hassas hortumları da besleyici bitki kısımlarını seçerek yemelerine yardım ediyor olabilir. Bu dev yaratıkların yok oluşu hala netleştirilmiş bir konu değildir. Yaklaşık 40 bin yıl önce Avrasya'nın soğuk düzlüklerine ulaşan erken insanların mı yoksa buzul çağının yerini sıcak bir periyoda bırakmasının mı bu canlıların yok oluşunda parmağı olduğu tartışmalı bir konudur, ancak insan mamut etkileşimi ve insanların mamutları avladığı arkeolojik ve antropolojik olarak ortaya konmuştur. Yaklaşık olarak 10 bin yıl önce mamutların çoğu Dünya'dan silinmiştir; ancak Sibirya'nın kuzeyindeki izole bir ada olan Wrangel'de bir mamut popülasyonu direnmiştir. Yaklaşık olarak 4000 yıl önce onların da yok olduğu yaşlandırma yöntemleriyle saptanmıştır. <ref name="y">{{Web kaynağı | soyadı1 = Strauss | ad1 = Bob | başlık = 10 Facts About the Woolly Mammoth | url = https://www.thoughtco.com/facts-about-the-wild-woolly-mammoth-1093339 | website = https://www.thoughtco.com/ | yayıncı = Thoughtco | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170402113050/https://www.thoughtco.com/facts-about-the-wild-woolly-mammoth-1093339 | arşivtarihi = 2 Nisan 2017}}</ref>
 
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Yünlü_mamut" sayfasından alınmıştır