Kayra Han: Revizyonlar arasındaki fark

'''Kayra Han, Kayır Han''' ya da '''Kayrakan''' - [[Oğuzlar]]'da ise '''Krayir'''; (Altayca: ''Кайракан'' "Kayrakan", Kırgızca: ''Кайра'', Osmanlıca: ''كايرا''), Türk ve Altay mitolojisinde Yaratıcı Tanrı. Baş Tanrı. En çok Altay, Tuva, Hakas ve Yakut mitolojilerinde ön plana çıkar. Babası İlkilk Tanrı olan [[Tengri|Gök Tengri]]'dir annesi yoktur.

[[Tengri|Gök Tengri]]'den sonra Tanrıların en büyüğü ve en önde gelenidir.<ref />[[Gök Tengri]] hariç bütün Her şeyin yaratıcısıdır. Mutlak üstünlüğü vardır. Göğün 17. katında oturur. [[Tengri]] hariç Diğer bütün Tanrıları da o yaratmıştır. Bu anlamda diğer Tanrıların kendisiyle kıyaslandığında, emirlerini yerine getiren veya verdiği görevleri yineleyen birer melek konumunda olduğu yaklaşımı yanlış olmayacaktır. Ancak İslam öncesi Türk kültüründe melek veya benzeri bir kavram yer almaz. Bu sonuca yalnızca kıyaslama yapılarak ulaşılabilir. Evrenin yazgısını belirler. İyilik yönü ağır basar. Yeryüzünü yarattıktan sonra dokuz dallı bir ağaç (çam veya kayın) dikmiştir. Bu ağaç yerle göğü birbirine bağlayan yaşam ağacı “Uluğ Kayın”dır. İnsanların atası olan dokuz kişi bu ağacın dallarından türemiş ve dokuz boy (dokuz ırk) bu kişilerin soyundan ortaya çıkmıştır.

'''Tengere Kayra Han''', [[Altaylılar]]'ın yanı sıra [[Ostyaklar]] ve [[Yakutlar]] gibi bazı [[Sibirya]]lı toplumların [[mitoloji]]lerinde yüksek derecede bir tanrı olarak saygı duyulur. [[Yaratılış Destanı (Altay)|Altayların yaratılış efsanesinde]] dünyanın yaratıcısı olarak gösterilir. Kayra Han bu efsanede ayrıca tüm [[Tengricilik|Gök Tengricilik]]te yeraltı aleminin tanrısı olarak tanılan [[Erlik Han]]'a ceza olarak yeraltı aleminin tanrısı olma görevini verir. Bazen babası [[Göktanrı|Gök Tengri]] ile eşdeğer tutulur.

[[Ülgen]], [[Tengri|Yer Tengri]], [[Mergen]] ve [[Kızagan]] adlı dört oğlu vardır. Eski kaynaklarda verilen bilgilere göre Ülgen, iyilik ve bağışlayıcılığını yani merhametini; Kızagan, intikamını ve cezasını yani öfkesini; [[Mergen]] ise bilgelik ve hikmetini yani aklını temsil ederler. Görkemli bir varlığa sahiptir. Somut nitelemeler pek fazla yapılmamış ancak soyut yönü üzerinde daha çok durulmuştur. Ana ve Ata olarak (hem eril hem dişil, yani nötr olarak) tanımlandığı kaynaklar mevcuttur. [[antropomorfizm|İnsan biçimli]] olarak pek fazla tasvir edilmez. Kışı yeryüzünde yazı gökyüzünde geçirir.<ref>Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa-305, Kayrakan)</ref> Değişik renklerde yıldırım çaktırır. Onun yıldırımına çarpılan kişi şaman olur. Bazı batılı kaynaklarda [[:en:Kuara|Kuara]] (Kuğara) olarak geçer. Bu takdirde Urartulardaki[[Urartu]]lardaki [[Kuera]] ile bağlantılı görünmektedir. Bulgarlarda[[Bulgar]]larda da bu isimle rastlanır. Kuğara (Koğara)’nın Kayra Han ile farklı Tanrılar olduğunu öne süren görüşler de vardır.

Ayrıca Kayra Han ile Kara Han aynı kişi olarak nitelense de bu durum sesbilimselses bilimsel ama yaygın bir yanlışlıktır. Çünkü Kara sözcüğü içerisinde daha çok olumsuz anlamlar barındırır. Kara Han farklı bir mitolojik kişiliktir ([[Oğuz Han’ınHan]]’ın babasıdır). [[Kara Han]] ile karıştırılmamalıdır.