Delta (coğrafya): Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
kDeğişiklik özeti yok |
Justinianus (mesaj | katkılar) Değişiklik özeti yok |
||
1. satır:
{{dipnotsuz}}
{{Koordinat|49|35|30|N|119|35|30|W|display=title}}
[[Dosya:Nile River and delta from orbit.jpg|thumb|sağ|350px|Nil Deltası]]
6. satır:
Hızlı akan suların içerisindeki [[alüvyon]] hız sebebiyle dibe çökme fırsatı bulamaz. Ancak akarsuların denize döküldüğü yerlerde akış hızı düşer. Böylece akarsunun yol boyunca içinde taşıdığı alüvyon dibe çökme fırsatı bulur. Bu çöküntü birikerek yükselir. alüvyon su bitkileri tarafından sıkıca bir arada tutulur. Bir süre sonra verimli toprakların birikmesiyle [[delta ovası]] oluşur.
[[Dosya:Sacramento Delta at flood stage, 2009.jpg|küçükresim|Sacramento (California) Delta sel aşamasında, Mart 2009 başında]]
Bir
==
Nehir deltaları, tortu taşıyan bir nehir (1) göl, okyanus veya rezervuar gibi bir su kütlesine ulaştığında (2) delta oluşumunu durduracak kadar hızlı bir şekilde tortuları gideremeyen başka bir nehir veya (3) suyun yayıldığı ve çökeltiler bıraktığı iç bölge. Gelgit akımları da çok güçlü olamaz, çünkü tortu su kütlesinde nehir biriktiğinden daha hızlı yıkanır. Nehir zaman içinde deltalara katmanlaşmak için yeterli tortu taşımalıdır. Nehrin hızı hızla azalır ve yükünün çoğunu olmasa da çoğunu çökelmesine neden olur. Bu alüvyon , nehir deltasını oluşturmak için oluşur. Akış durgun suya girdiğinde, artık kanalı ile sınırlı kalmazve genişliği genişler. Bu akış genişlemesi, akış hızının azalmasına neden olur, bu da akışın tortu taşıma yeteneğini azaltır . Sonuç olarak, tortu akıştan düşer ve tortular . Zamanla, bu tek kanal ağzını duran suya iten deltaik bir lob (Mississippi veya Ural nehri deltasının kuş ayağı gibi) inşa eder. Delta lob ilerledikçe nehir kanalının eğimi azalır, çünkü nehir kanalı daha uzundur ancak yükseklikteki aynı değişikliğe sahiptir ( eğime bakınız ).
Nehir kanalının eğimi azaldıkça, iki nedenden dolayı kararsız hale gelir. Birincisi, yerçekimi su akışını en doğrudan gidiş aşağı akışında yapar. Nehir doğal leve'lerini (yani bir sel sırasında) ihlal ederse, okyanusa daha kısa bir rota ile yeni bir rotaya dökülür ve böylece daha kararlı bir dik eğim elde edilir. İkincisi, eğimi azaldıkça, yatak üzerindeki kayma gerilmesi miktarı azalır, bu da kanal içindeki tortu birikmesine ve taşkın yatağına göre kanal yatağında bir artışa neden olur. Bu, nehrin kaldıraçlarını ihlal etmesini ve daha dik bir eğimle duran su kütlesine giren yeni bir kanalı kesmesini kolaylaştırır. Genellikle kanal bunu yaptığında, akışının bir kısmı terk edilmiş kanalda kalır. Bu kanal değiştirme olayları meydana geldiğinde, olgun bir delta bir dağıtım ağı geliştirir .
Satır 24 ⟶ 17:
Bu iki durumda da, biriktirme süreçleri birikimin yüksek birikim alanlarından düşük birikim alanlarına yeniden dağıtılmasını zorlar. Bu, kanallar yüzey boyunca ilerledikçe ve tortu tortusu ilerledikçe deltanın planform (veya harita görünümü) şeklinin yumuşatılmasına neden olur. Tortu bu şekilde döşendiğinden, bu deltaların şekli bir fana yaklaşır. Akış ne kadar sık seyrederse, şekil ideal bir fana daha yakın olarak gelişir, çünkü kanal pozisyonundaki daha hızlı değişiklikler delta cephesinde daha düzgün tortu birikimi ile sonuçlanır. Mississippi ve Ural Nehri deltaları, kuş ayakları ile, simetrik bir fan şekli oluşturmak için yeterince sık avulse olmayan nehirlere örnektir . Alüvyal fandeltalar, adlarından da anlaşılacağı gibi, avulse sık sık ve daha yakından ideal bir fan şekline yaklaşmaktadır.
Çoğu büyük nehir deltası, Mississippi, Nil, Amazon, Ganges, Indus ve Yangtze gibi büyük nehirlerin çoğunluğunun pasif kıta kenarları boyunca boşalması nedeniyle pasif marjların arka kenarlarındaki kraton içi havzalara akar.
[[Dosya:Delta Formation.svg|küçükresim|Bir nehrin gölle buluştuğu yerde bir delta oluşur]]
==Türleri==
[[Dosya:Lower Mississippi River landloss over time.jpg|küçükresim|Zaman içinde daha düşük Mississippi Nehri arazi kaybı]]
== Dalga hakim deltaları ==
Dalga hakim deltalarda, dalga güdümlü tortu taşınması deltanın şeklini kontrol eder ve nehir ağzından çıkan tortuların çoğu sahil şeridi boyunca saptırılır.
== Gelgit egemen deltaları ==
Erozyon da , esas olarak denizaltı olabilecek Ganges Deltası gibi gelgit hakim deltalarda önemli kum kontrolleri ve sırtları ile önemli bir kontroldür. Bu, "dendritik" bir yapı üretme eğilimindedir.
[[Dosya:Mississippi Delta Lobes.jpg|küçükresim|Mississippi Delta'da Delta lob anahtarlaması , 4600 yıl BP , 3500 yıl BP, 2800 yıl BP, 1000 yıl BP, 300 yıl BP, 500 yıl BP, akım]]
== Gilbert
Gilbert deltası (adını Karl Karl Gilbert'dan almıştır ), Mississippi'ninki gibi hafif eğimli çamurlu deltaların aksine kaba tortulardan oluşan bir tür deltadır. Örneğin, bir tatlı su gölü içine tortu bırakan bir dağ nehri bu tür deltayı oluşturur.
Gilbert kendini ilk on deltanın bu tip açıklanan Gölü Bonneville 1885 yılında
== Gelgit tatlısu deltaları ==
[[Dosya:Ganges River Delta, Bangladesh, India.jpg|küçükresim|Ganj Deltası içinde Hindistan ve Bangladeş dünyanın en büyük delta ve dünyanın en verimli bölgelerinden biridir.]]
Bir gelgit tatlısu deltası
== Haliçler ==
Satır 59 ⟶ 51:
Bazı durumlarda, düz kurak bir bölgeye akan bir nehir, çölde ilerledikçe buharlaşan kanallara ayrılır. Okavango Deltası içinde Botsvana bir örnektir.
[[Dosya:OkavangoDelta.png|küçükresim|Okavango Deltası]]
== Sedimanter yapı ==
Bir deltanın oluşumu zaman içinde karmaşık, çoklu ve çapraz kesimlidir, ancak basit bir deltada üç ana yatak tipi ayırt edilebilir: alt yataklar, ön ayak / ön yataklar ve üst yataklar. Bu üç parçalı yapı çapraz bağlama ile küçük ölçekte görülebilir .
* Alt küme yatakları, nehir akışı duran su kütlesine azaldıkça ve enerji kaybettiğinden, aktif delta cephesinden en uzağa yerleşen en hafif asılı parçacıklardan oluşturulur. Bu asılı yük, bir türbidit oluşturarak tortu yerçekimi akışı tarafından biriktirilir . Bu yataklar yatay katmanlara serilir ve en iyi tane boyutlarından oluşur.[https://en.wikipedia.org/wiki/Turbidite]Bir
* Ön ayaklı yataklar da, aktif lob ilerledikçe alttakım yatakların üzerine eğimli tabakalar halinde bırakılır. Örtülü yataklar bir deltanın büyük kısmının büyük bir kısmını oluşturur (ve kum tepelerinin lee tarafında da görülür ).
* [[Dosya:Line5066 - Flickr - NOAA Photo Library.jpg|küçükresim|Delta gelgit Kachemak Körfezi üzerinde]]İlerleyen bir deltanın üst set yatakları, önceden döşenen ön ayak setlerine sırayla yatırılır, kesilir veya kapatılır. Üst kümeler, deltanın üstünde biriken daha küçük boyutlu tortuların neredeyse yatay katmanlarıdır ve karasal alüvyal düzlüğün bir uzantısını oluşturur.
== Örnekler ==
Satır 78 ⟶ 65:
[[Dosya:EbroRiverDelta ISS009-E-09985.jpg|küçükresim|Ebro at Nehri deltası Akdeniz]]
;Diğer deltalar
* Amazon Deltası
* Tuna Deltası
Satır 116 ⟶ 101:
* Yukon – Kuskokwim Deltası
* Zambezi Deltası
== Deltalara karşı ekolojik tehditler ==
Böyle oluşturulması İnsan faaliyetleri, barajlar için hidroelektrik veya güç oluşturmak için rezervuarlar can radikal alter delta ekosistemleri. Barajlar, deltanın aşınmasına neden olabilecek sedimantasyonu engeller. Yukarı akıştaki suyun kullanımı, tuzlu okyanus suyunu karşılamak için daha az tatlı su aktıkça tuzluluk seviyelerini büyük ölçüde artırabilir. Hemen hemen tüm deltalar insanlar tarafından bir dereceye kadar etkilenirken, Nil Deltası ve Colorado Nehri Deltasıdelme ve suyun saptırılmasıyla deltalara neden olan ekolojik yıkımın en uç örneklerinden bazılarıdır. İnşaat, sulama ve arazi değişikliği delta oluşumunu etkiledi. İnsanlar yüzey pürüzlülüğünü, akışını ve yeraltı suyu depolamasını değiştirdikçe, çalışmalar nehir deltası çekilmesini göstermiştir. Bununla birlikte, tarihsel veri belgeleri Roma İmparatorluğu ve Küçük Buz Devri'nde (önemli antropojenik baskının olduğu zamanlar) deltalarda önemli tortu birikimi olduğunu göstermektedir. Sanayi devrimi insanların delta büyümesi ve geri çekilmeleri üzerindeki etkisini artırdı.
== Ekonomideki deltalar ==
Antik deltalar, iyi sınıflandırılmış kumları ve çakılları nedeniyle ekonomiye bir avantajdır . Kum ve çakıl genellikle bu eski deltalardan taşınır ve karayolları , binalar, kaldırımlar ve hatta peyzaj için betonda kullanılır . Yalnızca ABD'de 1 milyar tondan fazla kum ve çakıl üretilmektedir.
Kentsel alanlar ve insan yerleşimi, ulaşım ve sanitasyon için su erişimine yakın ovalarda bulunma eğilimindedir.
== Mars'taki deltalar ==
Satır 133 ⟶ 115:
Araştırmacılar, Mars göllerinde oluşan bir dizi delta örneği buldular. Delta bulmak, Mars'ın bir zamanlar çok miktarda suya sahip olduğunun önemli bir işaretidir.
==Galeri==
<gallery>
Dosya:Delta in Ismenius Lacus.jpg|THEMIS tarafından görüldüğü gibi Ismenius Lacus dörtgeninde delta
Dosya:Delta in Margaritifer Sinus.jpg|küçükresim|THEMIS tarafından görüldüğü gibi Margaritifer Sinus dörtgeninde delta
</gallery>
== Ayrıca bakınız ==
* Alüvyal fan - Akarsulardan geçen ve akan fan veya koni şeklinde bir tortu birikintisi
* Avulsion (nehir) - Bir nehir kanalının hızla terk edilmesi ve yeni bir kanalın oluşturulması
* Haliç - İçine akan bir veya daha fazla nehir veya akarsu ve açık deniz ile ücretsiz bağlantısı olan kısmen kapalı bir acı su kıyısı
* Levee - Suyu tutmak için sırt veya duvar
* Nil Deltası - Nil Nehri tarafından Akdeniz'de ağzında üretilen delta
* Regresif delta
*[[Dış kuvvetler]]
== Kaynakça ==
* Renaud, F. ve C. Kuenzer 2012: Mekong Delta Sistemi - Bir Nehir Deltası Disiplinlerarası Analizi, Springer, <nowiki>ISBN 978-94-007-3961-1</nowiki> , doi : 10.1007 / 978-94-007-3962-8 , s 7-48
* KUENZER C. ve RENAUD, F. 2012: İklim Değişimi ve Küresel Deltas Nehri Çevresel Değişimi. In (ed.): Renaud, F. ve C. Kuenzer 2012: Mekong Delta Sistemi - Bir Nehir Deltası Disiplinlerarası Analizleri, Springer, <nowiki>ISBN 978-94-007-3961-1</nowiki> , doi : 10.1007 / 978-94-007 -3962-8 , s. 7-48
* Ottinger, M .; Kuenzer, C .; LIU; Wang, S .; Dech, S. (2013). "1995-2010 yılları arasında Landsat 5 TM'e dayanan Yellow River Delta'daki Arazi Örtüsü Dinamiğinin İzlenmesi" ''Uygulamalı Coğrafya'' .* Miall, AD 1979. Deltalar. RG Walker (ed) Facies Modellerinde. Kanada Jeoloji Birliği, Hamilton, Ontario.
* Elliot, T. 1986. Delta. HG Reading (ed.). Sedimanter ortamlar ve fasiyesler. Backwell Bilimsel Yayınları, Oxford.
* Blum, MD; Tornqvist, TE (2000). "İklim ve deniz seviyesindeki değişime akıcı tepkiler: bir inceleme ve ileriye yönelik". ''Sedimantoloji'' . '''47''' : 2-48. doi : 10.1046 / j.1365-3091.2000.00008.x
* Pasternack, Gregory B .; Fırça, Grace S .; Hilgartner, William B. (2001-04-01). "Tarihi arazi kullanım değişikliğinin bir Chesapeake Körfezi subestuarin deltasına tortu teslimi üzerindeki etkisi". ''Toprak Yüzey İşlemleri ve Yeryüzü Şekilleri'' . '''26''' (4): 409-427. doi : 10.1002 / es.189 . ISSN 1096-9837
* Anthony, Edward J. (2015-03-01). "Nehir deltalarının yapımında, biçimlenmesinde ve yok edilmesinde dalga etkisi: Bir gözden geçirme". ''Deniz Jeolojisi'' . '''361''' : 53-78. doi : 10.1016 / j.margeo.2014.12.004
* Nasıl Nehri Gölü Toplandı Delta Formları"
* Slingerland, R. ve ND Smith (1998), "Dolambaçlı bir nehir avülsiyonu için gerekli koşullar,"''Jeoloji'' (Boulder), 26, 435-438.
* Milliman, JD; Syvitski, JPM (1992). "Okyanusa Tortu Deşarjının Jeomorfik / Tektonik Kontrolü: Küçük Dağlık Nehirlerin Önemi". ''Jeoloji Dergisi'' . '''100''' (5): 525-544. doi : 10.1086 / 629606 . JSTOR 30068527 .
* Goodbred, SL; Kuehl, SA (2000). "Büyük tortu arzı, aktif tektonizm ve eustasy'nin marj dizisi gelişimi üzerindeki önemi: Geç Kuaterner stratigrafisi ve Ganj-Brahmaputra deltasının evrimi". ''Sedimanter Jeoloji'' . '''133''' (3-4): 227–248. doi : 10.1016 / S0037-0738 (00) 00041-5
* Galloway, WE, 1975, Brousard, ML, ed., Deltalar, Keşif Modelleri: Delta Jeoloji Derneği, Houston, Teksas, s. .
* Perillo, GME 1995. Haliçlerin Jeomorfolojisi ve Sedimantolojisi. Elsevier Science BV, New York ile ilgili tarafsız yorumlar, yazılar, öneriler ve görüşler sağlar.
* Orton, GJ; Reading, HG (1993). "Tahıl boyutuna özel vurgu ile deltaik işlemlerin tortu arzı açısından değişkenliği". ''Sedimantoloji'' . '''40''' (3): 475-512. doi : 10.1111 / j.1365-3091.1993.tb01347.x .
* "Dr. Gregory B. Pasternack - Havza Hidrolojisi, Jeomorfoloji ve Ekohidrolik :: TFD Hidrometeorolojisi" . ''pasternack.ucdavis.edu'' .
* Dr. Gregory B. Pasternack - Havza Hidrolojisi, Jeomorfoloji ve Ekohidrolik :: TFD Hidrometeorolojisi" . ''pasternack.ucdavis.edu'' .
* Pasternack, Gregory B .; Hinnov, Linda A. (Ekim 2003). "Bitkisel bir Chesapeake Körfezi gelgit tatlı su deltasında su seviyesi üzerinde hidrometeorolojik kontroller" (PDF) . ''Nehir Ağzı, Kıyı ve Raf Bilimi'' . '''58''' (2): 367-387'de tarif edilmektedir. doi : 10.1016 / s0272-7714 (03) 00106-9
* Fagherazzi S., 2008, Gelgit deltalarının kendi kendini örgütlemesi, Ulusal Bilimler Akademisi Bildirileri, cilt. 105 (48): 18692-1866,
* Bernard Biju-Duval, J. Edwin Swezey. "Sedimanter Jeoloji". Sayfa 183. <nowiki>ISBN 2-7108-0802-1</nowiki> . Sürümler TECHNIP, 2002.Google Kitaplar'da kısmi metin
* Bir Fluvial-deltaik Rezervuarın 3-B Simülasyonu için Ferron Kumtaşının Jeolojik ve Petrofiziksel Karakterizasyonu". Thomas C. Chidsey, Thomas C. Chidsey, Jr (ed), Utah Jeolojik Araştırma, 2002. <nowiki>ISBN 1-55791-668-3</nowiki> . Sayfalar 2-17. Google Kitaplar'da kısmi metin
* Gregory B. Pasternack - Havza Hidrolojisi, Jeomorfoloji ve Ekohidrolik :: Gelgit Tatlısu Deltaları" . ''pasternack.ucdavis.edu'' .
* Pasternack, GB (1998). ''Gelgit tatlısu deltası evriminin fiziksel dinamikleri'' (doktora tezi). Johns Hopkins Üniversitesi. OCLC 49850378
* Pasternack, Gregory B .; Hilgartner, William B .; Fırça, Grace S. (2000-09-01). "Üst Chesapeake Körfezi nehir ağzı gelgit tatlısu bataklığının biyojeomorfolojisi". ''Sulak alanlar'' . '''20''' (3): 520-537. doi : 10.1672 / 0277-5212 (2000) 020 <0520: boaucb> 2.0.co; 2 . ISSN 0277-5212
* Pasternack, Gregory B; Fırça, Grace S (2002-03-01). "Üst Chesapeake Körfezi'ndeki bitkisel bir gelgit tatlısu deltasında sedimantasyon ve substrat üzerinde biyojeomorfik kontroller". ''Jeomorfoloji'' . '''43''' (3-4): 293-311. doi : 10.1016 / s0169-555x (01) 00139-8
* Pasternack, Gregory B .; Brush, Grace S. (1998-09-01). "Bir nehir ağzı gelgit tatlı su bataklığında sedimantasyon döngüleri" . ''Haliçler'' . '''21''' (3): 407-415. doi : 10.2307 / 1352839 . ISSN 0160-8347JSTOR 1352839
* Gottschalk, LC (1945). "Toprak erozyonunun üst Chesapeake Körfezi'ndeki seyrüsefer üzerindeki etkileri". ''Coğrafi İnceleme'' . '''35''' (2): 219-238. doi : 10.2307 / 211476 . JSTOR 211476
* Fırça, GS (1984). "Chesapeake Körfezi (Virginia-Maryland, ABD) kollarında son tortu birikimi modelleri". ''Kimyasal Jeoloji'' . '''44''' (1-3): 227-242. doi : 10.1016 / 0009-2541 (84) 90074-3
* Orson, RA; Simpson, RL; Güzel, RE (1992). "Geç bir Holosenin, üst Delaware Nehri Haliçinin gelgit tatlısu bataklığının paleoekolojik gelişimi". ''Haliçler'' . '''15''' (2): 130-146. doi : 10.2307 / 1352687 JSTOR 1352687
* DGA Whitten, ''Jeoloji Penguen Sözlüğü 1(972)''
* Robert L. Bates, Julia A.Jackson '', Jeolojik Terimler Sözlüğü'' AGI (1984)
* Hori, K. ve Saito, Y. ''Büyük Nehir Deltalarının Morfolojisi ve Sedimanları'' . Tokyo, Japonya: Tokyo Coğrafya Topluluğu, 2003
* Maselli, Vittorio; Trincardi, Fabio (2013-05-31). "İnsan yapımı deltalar" . ''Bilimsel Raporlar'' . '''3''' : 1926. doi : 10.1038 / srep01926 ISSN 2045-2322 . PMC 3668317 . <nowiki>PMID 23722597</nowiki>
* "Mineral Fotoğrafları - Kum ve Çakıl" . ''Mineral Bilgi Enstitüsü'' . 2011. Arşivlenmiş orijinal 2011-10-06 tarihinde .
* Yönetim, Yazar Hakkında: Stefan Trickster This City Knows (2017-05-22). "Şehirler neden bulundukları yerdedir?" ''Bu Şehir Bilir'' .
* Irwin III, R. ve diğ. 2005. Mars'ın başlarında yaygın akarsu aktivitesinin yoğun bir terminal dönemi: 2. Artan akış ve paleolake gelişimi. Jeofizik Araştırmaları Dergisi: 10. E12S15
== Dış bağlantılar ==
* Louisiana Eyalet Üniversitesi Jeoloji - Dünya Deltası
Satır 228 ⟶ 173:
* Maria Chiara Tosi (Ed.) (2012) Delta Manzarası - Po Delta Nehri (İtalya) üzerinde monografik bir çalışma
* Coastalwiki.org adresindeki dalga hakim nehir deltaları - dalga hakim nehir deltaları hakkında coastalwiki.org sayfası
{{Kıyı coğrafyası}}
{{Otorite kontrolü}}
[[Kategori:Deltalar| ]]
[[Kategori:Dış kuvvetlerin etkisiyle oluşmuş yerşekilleri]]
|