Venöz sinus trombozu: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
DrSorrowMD (mesaj | katkılar) |
k düzenlemeler ve imla |
||
2. satır:
{{Anatomik terminoloji}}
'''Serebral venöz sinus trombozu''' beyinde venöz kanı taşıyan [[
Tanı [[Bilgisayarlı tomografi|CT]] veya [[Manyetik rezonans görüntüleme|MRG]] ile pıhtının damar içerisinde gösterilmesi ile konur.<ref name=":2">{{dergi kaynağı|başlık=Thrombosis of the cerebral veins and sinuses.|tarih=28 Nisan 2005|sayı=17|sayfalar=1791-8|dergi=The New England journal of medicine|cilt=352|ad1=Stam|soyadı1=Stam|doi=10.1056/NEJMra042354|pmid=15858188}}</ref> Bunun dışında altta yatan hastalığı. araştırılması için başka tetkiklere de gerek duyulabilir.
Tedavide çoğunlukla pıhtının eritilmesi için [[düşük moleküler ağırlıklı heparin]] (LMWH) kullanılır.<ref name=":1">{{dergi kaynağı|başlık=The efficacy and safety of anticoagulation in cerebral vein thrombosis: A systematic review and meta-analysis.|tarih=Eylül 2018|sayfalar=135-139|dergi=Thrombosis research|cilt=169|ad1=Al Rawahi|soyadı1=Al Rawahi|doi=10.1016/j.thromres.2018.07.023|pmid=30056293}}</ref> Tedavide nadir de olsa [[tromboliz]] de kullanılabilir. Oluşan pıhtıya bağlı ortaya çıkan dolaşım bozukluğu nedeniyle [[kafa içi basıncı]] artabilir ve bu nedenle hastaya [[serebral şant]] takılması gerekebilir.<ref name=":2" />
== Belirti ve bulgular ==
Baş ağrısı 10 hastanın 9'unda izlenir. Baş ağrısı genellikle günler içerisinde artan bir şiddette olsa da ani başlangıçlı olgular da mevcuttur.<ref name=":2" /> Baş ağrısı hastalığın tek semptomu da olabilir.<ref name=":3">{{dergi kaynağı|başlık=Headache as the only neurological sign of cerebral venous thrombosis: a series of 17 cases.|tarih=Ağustos 2005|sayı=8|sayfalar=1084-7|dergi=Journal of neurology, neurosurgery, and psychiatry|cilt=76|ad1=Cumurciuc|soyadı1=Cumurciuc|doi=10.1136/jnnp.2004.056275|pmid=16024884}}</ref> [[İnme]] bulguları da ortaya çıkabilir. Tipik inmeden farklı olarak bulgular genellikle iki taraflıdır.<ref name=":2" /> Kol ve bacaklarda güçsüzlük, konuşma bozuklukları, yüzde uyuşukluk gibi şikayetler olabilir.
Hastaların % 40'ında [[nöbet]] şikayeti ortaya çıkar. Doğum sonrası dönem de tromboz gelişen hastalarda daha sık görülür.<ref name=":4">{{dergi kaynağı|başlık=EFNS guideline on the treatment of cerebral venous and sinus thrombosis.|tarih=Haziran 2006|sayı=6|sayfalar=553-9|dergi=European journal of neurology|cilt=13|ad1=Einhäupl|soyadı1=Einhäupl|doi=10.1111/j.1468-1331.2006.01398.x|pmid=16796579}}</ref>
Nöbetler genellikle iki taraflıdır ve nadir olarak [[status epileptikus]] gelişir.<ref name=":2" />
Satır 18 ⟶ 17:
İleri yaştaki hastalarda daha çok açıklanamayan bilinç değişiklikleri ve mental bozulmalardır.<ref name=":5">{{dergi kaynağı|başlık=Cerebral vein and dural sinus thrombosis in elderly patients.|tarih=Eylül 2005|sayı=9|sayfalar=1927-32|dergi=Stroke|cilt=36|ad1=Ferro|soyadı1=Ferro|doi=10.1161/01.STR.0000177894.05495.54|pmid=16100024}}</ref>
Artan kafa içi basıncına bağlı [[optik sinir]] kılıfında basınç artışı ve buna bağlı görme problemleri ortaya çıkar. Kafa içi basıncı artışı ile tipik bulgular olan [[bradikardi]], [[hipertansiyon]] ve solunumun bozulması ile karakterize [[Cushing triadı]]<ref name="Cushing">Dinallo S, Waseem M. Cushing Reflex. [Updated 2019 Oct 17]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2020 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK549801/</ref> ortaya çıkar.<ref name=":2" />
== Sebepler ==
Satır 28 ⟶ 27:
* [[Estrojen]] içerikli doğum montrol yöntemleri
* [[Menenjit]], [[orta kulak iltihabı]], [[mastoidit]], [[sinüzit]] gibi enfektif hastalıklar.
* [[Dural venöz sinus
* Baş ve boyun bölgesinde yapılan cerrahi işlemler sonrası
* [[Orak hücreli anemi]]
Satır 39 ⟶ 38:
=== Görüntüleme ===
[[Dosya:Sagital_sinus_thrombus.jpg|küçükresim|Sagittal sinus içerisinde ''boş delta'' işareti (siyah ok) trombozu göstermektedir.]]
[[Dosya:Duralvenoussinusthrombosis.png|küçükresim|Sağ [[
Tanıda birçok görüntüleme tetkiği kullanılmaktadır.Serebral ödem ve venöz enfark tüm görüntüleme tetkiklerinde izlenebilir. En sık kullanılan tetkikler [[Manyetik rezonans görüntüleme|MRG]], [[Bilgisayarlı tomografi|BT]] tetkilerinin venöz kontrastlı fazlarıdır.<ref name=":2" /> Bu test ile toplar damardan verilen kontrast madde, kalbe ulaşır, kalpten beyine pompalandıktan sonra beynin venöz sistemleri tarafından emilir ve tekrar kalbe ulaştırılır. Bu tetkiklerde görüntüler bu fazın beyinden emilme safasında elde edilir. BT venogramın duyarlılığı % 75-100, spesifitesi % 81-100 arasındadır. Erken dönemlerde sinus içerisinde boş delta işareti oluşurken ileri dönemlerde bu izlenmeyebilir.<ref name=":6">{{dergi kaynağı|başlık=Investigating suspected cerebral venous thrombosis.|tarih=14 Nisan 2007|sayı=7597|sayfalar=794-5|dergi=BMJ (Clinical research ed.)|cilt=334|ad1=Smith|soyadı1=Smith|doi=10.1136/bmj.39154.636968.47|pmid=17431266}}</ref>
Serebral [[anjiyografi]] ile BT ve MRG'de izlenmeyen küçük pıhtılarda gösterilebilir. Küçük pıhtılar vida dişi şeklinde izlenebilir.<ref name=":2" /> Bilinen konvansiyonel anjiyografi ile yapılır. Kasıktan gönderilen bir katater yardımı ile damar içine görüntüleme eşliğinde kontrast madde verilmesiyle yapılır.
=== D-dimer ===
D-dimer bir [[fibrin]] yıkım ürünüdür ve vücutta pıhtı oluşturan durumlarda artar. Tek başına tanıda kullanılmaz.<ref name=":7">{{dergi kaynağı|başlık=BET 1: Does a normal D-dimer rule out cerebral venous sinus thrombosis (CVST)?|tarih=Haziran 2018|sayı=6|sayfalar=396-397|dergi=Emergency medicine journal : EMJ|cilt=35|ad1=Smith|soyadı1=Smith|doi=10.1136/emermed-2018-207777.1|pmid=29784833}}</ref>
=== İleri testler ===
Satır 51 ⟶ 50:
== Patogenez ==
Beynin hem yüzeyel hem de derin venleri venöz kanı alıp kalbe yönlendiren [[
Sinus trombozuna bağlı kafa içi basıncı artışının sebebi [[
Sinus içerisindeki pıhtının kopup venöz sistem aracılığı ile kalbe ve oradan akciğere ulaşmasına bağlı [[pulmoner emboli]] ortaya çıkabilir. Hayatı tehdit eden bir komplikasyondur.<ref name=":2" /><ref name=":4" /> Bu durum hastaların % 10'unda ortaya çıkar ve kötü prognoz göstergesidir.<ref name=":8">{{dergi kaynağı|başlık=Superior sagittal sinus thrombosis and pulmonary embolism: a syndrome rediscovered.|tarih=Ekim 1992|sayı=4|sayfalar=390-6|dergi=Acta neurologica Scandinavica|cilt=86|ad1=Diaz|soyadı1=Diaz|doi=10.1111/j.1600-0404.1992.tb05106.x|pmid=1455986}}</ref>
== Tedavi ==
Antikoagülan tedaviler için kanama riskini arttırma ihtimaline karşılık başlangıçta endişeler mevcuttu. Bu endişeler yapılan çalışamalar ile giderilmiştir.<ref name=":9">{{dergi kaynağı|başlık=Anticoagulation for cerebral venous sinus thrombosis.|tarih=10 Ağustos 2011|sayı=8|sayfalar=CD002005|dergi=The Cochrane database of systematic reviews|ad1=Coutinho|soyadı1=Coutinho|doi=10.1002/14651858.CD002005.pub2|pmid=21833941}}</ref>
Klinik uygulama rehberlerinde, sinus trombozları için başlangıç tedavisinde [[heperin]] ve [[düşük moleküler ağırlıklı heparin]] kullanımı önerilmektedir. Tedavinin devamında ise [[warfarin]] kullanımı kanama ihtimalini arttırmamaktadır.<ref name=":4" /><ref name=":10">{{web kaynağı|url=https://www.nice.org.uk/guidance/CG68|başlık=Stroke and transient ischaemic attack in over 16s: diagnosis and initial management {{!}} Guidance {{!}} NICE|website=www.nice.org.uk}}</ref><ref name=":11">{{dergi kaynağı|başlık=Guidelines for the Prevention of Stroke in Patients With Stroke and Transient Ischemic Attack|tarih=Temmuz 2014|sayı=7|sayfalar=2160–2236|dergi=Stroke|cilt=45|ad1=Kernan|soyadı1=Kernan|doi=10.1161/STR.0000000000000024}}</ref> Uzman görüşü olarak kanamanın büyük olduğu durumlarda antikoagülan tedavisinin verilmemesi, 1 haftalık takip sonrası kanama miktarı azalıyorsa başlanması önerilmektedir.<ref name=":12">{{dergi kaynağı|başlık=How I treat rare venous thromboses.|tarih=15 Aralık 2008|sayı=13|sayfalar=4818-23|dergi=Blood|cilt=112|ad1=Martinelli|soyadı1=Martinelli|doi=10.1182/blood-2008-07-165969|pmid=18805965}}</ref>
Warfarin kullanım süresi altta yatan hastalığa ve hastanın durumuna göre değişir. Eğer hastalık gebelik gibi geçici bir sebepten kaynaklanıyorsa 3 aylık tedavi yeterlidir. Sebep gösterilememiş ise veya orta şiddette bir [[trombofili]] mevcutsa tedaviye 6-12 ay süre ile devam edilmesi önerilmektedir. Ağır bir trombofili durumu varsa tedavinin ömür boyu verilmesi önerilir.<ref name=":4" />
''Tromboliz'' işlemi, sistemik dolaşıma toplar damar üzerinden veya, serebral anjiografi işlemi ile direkt olarak tıkalı damar içerisine verilmesi ile pıhtının eritilmesi işlemine denir. [[Avrupa Nöroloji Dernekleri Federasyonu]] rehberine göre [[tromboliz]] işlemi hastanın bilinci diğer tedavilere rağmen düzelmiyorsa ve diğer bilinç değişikliği yapacak durumlar dışlanmışsa yapılmalıdır.
En etkili yöntemin ve uygulama yolunun ne olduğu henüz belirlenememiştir. Trombolizin en korkutan komplikasyonu beyin veya diğer organların içine oluşabilecek kanamalardır.<ref name=":4" />
[[Amerika Birleşik Devletleri]] rehberleri tromboliz işleminin henüz yeterli kanıtlara sahip olmamasından dolayı direkt olarak önermemektedir.<ref name=":11" />
Venöz enfarkta bağlı kanama boyutlatı artıyorsa veya ciddi bası bulguları varsa [[dekompresif kraniyektomi]] cerrahi işlemi yapılabilir.<ref name=":13">{{dergi kaynağı|başlık=Role of Decompressive Craniectomy in the Management of Cerebral Venous Sinus Thrombosis.|tarih=2019|sayfalar=511|dergi=Frontiers in neurology|cilt=10|ad1=Avanali|soyadı1=Avanali|doi=10.3389/fneur.2019.00511|pmid=31156540}}</ref>
[[Kafa içi basıncı]] artışına bağlı ilerleyici görme kaybı varsa boşaltıcı [[lomber ponksiyon]] işlemi, medikal tedavi olarak [[asetazolamid]] veya daha kalıcı bir işlem olan [[serebral şant]] uygulanabilir.<ref name=":2" />
Nöbet kontrolu sağlamak için [[antikonvülzan]] ilaçlar kullanılabilir.<ref name=":4" /> Önleyici amaçlı olarak nöbet oluşmadan antikonvülzan ilaç kullanımı konusunda yeterli kanıt yoktur.<ref name=":14">{{dergi kaynağı|başlık=Antiepileptic drugs for the primary and secondary prevention of seizures after intracranial venous thrombosis.|tarih=21 Nisan 2016|sayfalar=CD005501|dergi=The Cochrane database of systematic reviews|cilt=4|ad1=Price|soyadı1=Price|doi=10.1002/14651858.CD005501.pub4|pmid=27098266}}</ref>
== Prognoz ==
İlk kez 2004 yılında hastalığın doğal seyri ve uzun dönem sonuçları ile ilgili geniş kapsamlı çalışmalara ait sonuçlar yayınlandı. Sonuçlara göre 16 aylık takipte, % 57.1 hastada tam iyileşme, % 29.5 hastada hafif bulgular, % 2.9 hastada orta şiddette bulgular, % 2.2 hastada ise ciddi şikayetler kalmıştır. Ölüm oranı ise % 8.3 olarak bulunmuştur.
37 yaş üstü erkek cinsiyette, ayrıca başvuruda koma, kanama, bilinç değişikliği, enfeksiyon, kanser gibi durumlar varsa risk artmaktadır.<ref name=":15">{{dergi kaynağı|başlık=Prognosis of cerebral vein and dural sinus thrombosis: results of the International Study on Cerebral Vein and Dural Sinus Thrombosis (ISCVT).|tarih=Mart 2004|sayı=3|sayfalar=664-70|dergi=Stroke|cilt=35|ad1=Ferro|soyadı1=Ferro|doi=10.1161/01.STR.0000117571.76197.26|pmid=14976332}}</ref>
2006 yılında 19 çalışmanın incelendiği bir [[derleme]] yayınlanmıştır. Bu incelemenin sonucunda toplam hastada ölüm oranı % 9.4 iken hastaneye başvurup ölen hasta oranı ise % 5.6 olarak hesaplanmıştır. Yine yaşayan hastların % 88'inde tam veya tama yakın iyileşme sağlanmıştır. hastalığın takip ettiği birkaç ay içerisinde hastaların üçte ikisinde pıhtıda tam çözülme veya rekanalizasyon meydana gelmektedir.
Hastalığın tekrar etme oranı düşüktür (% 2.8)<ref name=":16">{{dergi kaynağı|başlık=Natural history of cerebral vein thrombosis: a systematic review.|tarih=15 Ağustos 2006|sayı=4|sayfalar=1129-34|dergi=Blood|cilt=108|ad1=Dentali|soyadı1=Dentali|doi=10.1182/blood-2005-12-4795|pmid=16609071}}</ref>
== Epidemiyoloji ==
Serebral ven trombozu nadir görülür. Erişkinlerde görülme oranı yılda 3-4/100.000'dir. Her yaşta görülebilir. En sık 30-40 yaş arasında görülür. kadın cinsiyette risk daha fazladır.<ref name=":4" /> Eski çalışmalarda erkek kadın cinsiyet oranları eşitken son zamanlarda estrojen içeren doğum kontrol yöntemleri nedeniyle kadın cinsiyette risk biraz artmıştır.<ref name=":2" />
1995'de [[Suudi Arabistan]]'da yapılan bir çalışmada hastalığın görülme oranının dünya ortalamasının 2 katı olduğu görülmüştür. Bunun nedeninin bu coğrafyada tromboza eğilimi arttıran [[Behçet hastalığı
[[Kanada]]'da yapılan bir çalışmada serebral trombozun çocuklarda görülme oranının yıllık 6.7/1.000.000 olduğu gösterilmiştir. Bunların % 43'ü infanttır (1 aylıktan daha küçük). Bu hastaların % 84'ünde zaten başka bir hastalık bulunmaktadır. En sık sebep doğum sonrası komplikasyonlar ve [[
== Tarih ==
Serebral tromboz tanısı tarihte ilk kez 1825'de Fransız doktor olan Ribes tarafından [[nöbet]] ve [[deliriyum]] bulguları olan bir hastayı incelemesi sonrası tanımlanmıştır.<ref name=":21">Ribes MF (1825). "Des recherches faites sur la phlebite". Rev. Med. Fr. Etrang. 3: 5–41.</ref>
20. Yüzyılın ortalarına kadar serebral sinus trombozu tanısı ancak otopsi ile konulabiliyordu.<ref name=":22">{{dergi kaynağı|başlık=Cerebral venous thrombosis--a review of 38 cases.|tarih=1984|sayı=2|sayfalar=199-213|dergi=Stroke|cilt=16|ad1=Bousser|soyadı1=Bousser|doi=10.1161/01.str.16.2.199|pmid=3975957}}</ref>
1940 yılında Dr. [[Charles Symonds]] tarafından hastalığı tanımlayacak şiakyetleri ve [[lomber ponksiyon]] bulgularını tanımlamıştır.<ref name=":23">{{dergi kaynağı|başlık=Cerebral Thrombophlebitis.|tarih=14 Eylül 1940|sayı=4158|sayfalar=348-52|dergi=British medical journal|cilt=2|ad1=Symonds|soyadı1=Symonds|doi=10.1136/bmj.2.4158.348|pmid=20783290}}</ref><ref name=":24">{{dergi kaynağı|başlık=Puerperal Cerebral Thrombophlebitis Treated by Heparin.|tarih=4 Nisan 1942|sayı=4239|sayfalar=436-8|dergi=British medical journal|cilt=1|ad1=Stansfield|soyadı1=Stansfield|doi=10.1136/bmj.1.4239.436|pmid=20784169}}</ref>
Serebral venöz trombozun yaşayan hastalarda tanısı ancak 1951 yılında venografik tetkiklerin gelişmesi ile mümkün olabilmiştir.<ref name=":25">{{dergi kaynağı|başlık=Dural sinus venography as an aid to diagnosis in intracranial disease.|tarih=Ocak 1951|sayı=1|sayfalar=23-37|dergi=Journal of neurosurgery|cilt=8|ad1=RAY|soyadı1=RAY|doi=10.3171/jns.1951.8.1.0023|pmid=14804146}}</ref> Bu sayede hastalığın [[
İngiliz jinekolog Dr. Stansfield serebral tromboz hastalığının tedavisi için henüz yakın zamanda rutin uygulamaya geçen antikoagülan tedaviyi 1942 yılında önermiştir.<ref name=":22" /><ref name=":24" />
Satır 106 ⟶ 105:
== Dikkate değer vakalar ==
[[Amerika Birleşik Devletleri]] eski genel sekreteri [[Hillary Clinton]] 30 Aralık 2012 tarihinde sağ [[transvers sinus]] trombozu tanısı ile tedavi edilmiştir. hastalığın tanısı, uzun süren bir [[Bağırsak iltihabı]] sonrası düşüp kafasını çarpmasına bağlı ortaya çıkan [[konküzyon]] durumu nedeniyle çekilen kraniyal MRG'de tespit edilmiştir.
==
{{kaynakça|30em}}
{{commons|Cerebral venous sinus thrombosis}}
| |||