Vikipedi

Elektromanyetizma: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Khutuck Bot (mesaj | katkılar)
Botlar
1.111.422 değişiklik
k Düzenlemeler AWB ile
Yazım hatası düzeltildi , anlam karmaşası giderildi.
Etiketler: Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği
1. satır:
{{düzenle|Nisan 2011}}
{{Elektromanyetizma | cTopic = Elektrodinamik}}
{{birleştir|Elektromanyetizma}}
'''Elektromanyetizma''', [[Türkiye'de elektrik dağıtımı|elektrik]]le yüklü [[parçacık]]lar arasındaki etkileşime neden olan [[fiziksel kuvvet]]'tir. Bu etkileşimin gerçekleştiği alanlar, [[elektromanyetik alan]] olarak tanımlanır. [[Doğa]]daki dört [[temel kuvvet]]ten biri, elektromanyetizmadır. Diğer üçü; [[güçlü etkileşim]], [[zayıf etkileşim]] ve [[kütle çekim kuvveti]]dir.
{{Elektromıknatıslık}}
'''Elektromanyetik kuvvet''', [[Elektriksel yük|elektrik yüklü]] bir parçacığın [[manyetik alan]]dan geçerken üzerine etki eden kuvvettir. Bir manyetik alan, bir [[sarmal]]ın sarımlarında dolaşan [[elektron]] örneğinde olduğu gibi, elektrik yüklü parçacıklar hareket ettiğinde ortaya çıkar.
Elektromanyetizma, yerçekimi dışında, günlük yaşamda karşılaşılan hemen hemen tüm fenomenlerden sorumlu etkileşimdir. Olağan madde, formunu her bir [[molekül]]ünün arasındaki [[intermoleküler güç]]ün bir sonucu olarak alır. [[Elektron]]lar [[atom çekirdeklerinin]] etrafındaki [[orbital]]lerde elektromanyetik dalga mekaniği tarafından moleküllerinin yapı taşları olan [[atom]]ları oluşturmak için bağlı tutulurlar. Bu, [[kimya]]da, komşu atomların [[Moleküler orbital|elektron]]ları arasındaki etkileşimden doğan süreçleri yönetir. Atomlar arasındaki komşuluk, sırasıyla, elektronların elektromanyetik kuvvetleri ve momentumları tarafından belirlenir.
Elektromanyetizma, [[elektrik alan]]da da [[manyetik alan]]da da ortaya çıkar. Her iki alan da elektromanyetizmanın farklı sonuçlarıdır; ancak, öz itibarıyla birbirleriyle ilintilidirler. Bundan dolayı, değişen bir elektrik alan, bir manyetik alan üretir; değişen bir manyetik alan da, elektrik alanı oluşturur. Bu etki, [[Faraday indüksiyon kanunu|elektromanyetik indüksiyon]] olarak tanımlanır ve [[elektrik jeneratörleri]]nin [[indüksiyon motor]]ların ve [[transformatör]]lerin çalışma temelinde yer alır. Matematiksel olarak konuşursak, manyetik alanlar ve elektrik alanlar, bağıl hareket üzerinden 2.dereceden [[tensör]] ve [[bivektör]] kullanılarak birbirine dönüştürülebilir.
[[Elektrik alan]]lar, [[elektrik potansiyeli]](örneğin, bir pil voltajı) ve [[elektrik akımı]] (örneğin, bir el fenerindeki elektrik akışı) gibi bazı ortak olayların nedenidirler. [[Manyetik alan]]lar, [[mıknatıs]]larla ilgili kuvvetin sebebidir.
[[Kuantum elektrodinamik]]te, yüklü parçacıklar arasındaki elektromanyetik etkileşimler, [[sanal fotonlar]] olarak bilinen ve yüklü parçacıklar arasında değiş tokuş edilen [[haberci parçacık]]ların incelendiği [[Feynman diyagramları]] yöntemi kullanılarak hesaplanabilir. Bu yöntem [[Pertürbasyon teorisi (kuantum mekaniği)|pertürbasyon teorisi]] incelenerek elde edilebilir.
Elektromanyetizmanın teorik uygulamaları [[Albert Einstein]]'ın 1905 yılında [[özel görelilik]] teorisini geliştirmesinin önünü açtı.
==Teorinin tarihi ==
{{ana|Elektromanyetik teori tarihi}}
Aslında, elektrik ve manyetizma iki ayrı kuvvet olarak düşünülüyordu. Bu görüş, 1873'te basılan, [[James Clerk Maxwell]]'in, içinde pozitif ve negatif yüklerin etkileşimlerinin tek kuvvetle düzenlendiği gösterilen ''Treatise on Electricity and Magnetism'' yayınıyla değişti. Deneyler ile açıkça gösterilmiş olan tüm bu etkileşimlerin dört ana etkisi vardır:
[[Dosya:Ørsted.jpg|thumb|140px|Hans Christian Ørsted]]
# Elektrik yükleri, aralarındaki uzaklığın karesi ile ters orantılı bir güç ile birbirlerini çekerler ya da iterler: Zıt yükler birbirini çeker, aynı yükler birbirini iter.
# Benzer şekilde, manyetik kutuplar (ayrı noktalardaki kutuplaşmalar) birbirlerini çeker ya da iterler ve her zaman çift olarak ortaya çıkarlar: Her kuzey kutbu, manyetik alan çizgileriyle bir güney kutbuna bağlanmıştır.
# Bir tel içerisindeki elektrik akımı, tel etrafında, yönü akıma bağlı olan (saat yönünde veya saat yönünün tersine), dairesel bir manyetik alan oluşturur.
# Telin içinde, manyetik alana doğru veya manyetik alandan doğru hareket eden, döngü halindeki bir akım indüklenir. Benzer olarak bir mıknatıs, manyetik alana doğru veya manyetik alandan doğru hareket ettirildiğinde, akımın yönü bu harekete bağlı olarak değişir.
21 Nisan 1820 tarihinde bir akşam, [[Hans Christian Ørsted]] ders için hazırlarken, şaşırtıcı bir duruma tanık oldu. Malzemelerini hazırladığı sırada, kullandığı pildeki elektrik akımı açık ve kapalı iken [[pusula iğnesi]]nin [[manyetik kuzey]]den saptığını fark etti. Bu sapma, onu şuna ikna etti: Manyetik alan çizgileri, tıpkı ışık ve ısıda olduğu gibi, elektrik akım taşıyan bir telin her tarafından yayılıyordu. Bu durum da, elektrik ve manyetizma arasındaki doğrudan ilişkiyi teyit ediyordu.
[[Dosya:James-clerk-maxwell3.jpg|thumb|140px|James Clerk Maxwell]]
Keşif sürecinde, Ørsted, olgunun herhangi bir tatmin edici açıklamasını yapmadı, onu matematiğe dökmeye de çalışmadı. Ancak, üç ay sonra daha yoğun araştırmalara başladı. Bundan kısa süre sonra da, bir teldeki elektrik akımının bir manyetik alan ürettiğini kanıtlayan bulgularını yayınladı. Onun elektromanyetizma konusuna yaptığı katkılardan dolayı, [[Elektromanyetik indüksiyon|manyetik indüksiyon]], [[CGS]] birimine göre ([[oersted]]) olarak isimlendirilmiştir.
Ørsted'in bulguları, bilim camiasında [[elektrodinamik]]e dair yoğun araştırmaların kapısını açtı. Bulgular, Fransız fizikçi [[André-Marie Ampère]]'in, akım taşıyan iletkenler arasındaki manyetik kuvvetleri tanımlayan matematiksel formu geliştirmesini sağladı. Ayrıca, Ørsted'in keşfi birleştirilmiş bir enerji kavramına doğru büyük bir adım oldu.
[[Michael Faraday]] tarafından gözlemlenen, [[James Clerk Maxwell]] tarafından genişletilen ve [[Oliver Heaviside]] ile [[Heinrich Hertz]] tarafından kısmen yeniden formüle edilen bu kavram birleştirme, 19. yüzyılda [[matematiksel fizik]]in en önemli başarılarından biridir. Bu başarı, ışığın doğasını anlamak gibi uzun erimli sonuçlar doğurmuştur. Işık ve diğer elektromanyetik dalgalar, kuantize olan, kendi kendine yayılan manyetik alan titreşimleri diyebileceğimiz [[foton]] formunu alır. Farklı salınım [[frekans]]ları, [[elektromanyetik radyasyon]]un farklı biçimlerini doğurur; en düşük frekanslardaki [[radyo dalgaları]]ndan, orta frekanslardaki görünür ışığa, en yüksek frekanslardaki [[gama ışını]]na.
Ørsted, elektrik ve manyetizma arasındaki ilişkiyi inceleyen tek insan değildi. 1802 yılında [[Gian Domenico Romagnosi]], İtalyan bir hukuk bilgini, elektrostatik yüklerle manyetik bir iğneyi saptırdı. Aslında, düzenekte [[Galvanik hücre|galvanik]] akım yoktu ve bu nedenle elektromanyetizma da mevcut değildi. Keşfin bir dökümü, 1802 yılında, bir İtalyan gazetesinde yayınlandı. Ancak, çağın bilim camiası tarafından büyük ölçüde göz ardı edildi.<ref>{{Kitap kaynağı| son = Martins | ilk = Roberto de Andrade | başlık = Nuova Voltiana: Studies on Volta and his Times | bölüm = Romagnosi and Volta’s Pile: Early Difficulties in the Interpretation of Voltaic Electricity | cilt = vol. 3 | editörler = Fabio Bevilacqua and Lucio Fregonese (eds) | yayımcı = Università degli Studi di Pavia | sayfalar = 81–102 | url = http://ppp.unipv.it/collana/pages/libri/saggi/nuova%20voltiana3_pdf/cap4/4.pdf | erişimtarihi =2 Aralık 2010}}</ref>
== Genel ==
Elektromanyetik kuvvet, bilinen dört [[temel kuvvet]]ten biridir. Diğer temel kuvvetler: [[nükleon]]ları oluşturmak için kuarkları bağlayan ve [[atom çekirdeği|çekirdekleri]] oluşturmak için nükleonları bağlayan [[güçlü etkileşim|güçlü nükleer kuvvet]], [[radyoaktif bozunma]]nın bazı türlerini oluşturan [[zayıf etkileşim|zayıf nükleer kuvvet]] ve [[kütle çekimi|kütle çekim kuvveti]]. Tüm diğer kuvvetler ([[sürtünme kuvveti]] gibi), neticede, parçacıkların hareketiyle sağlanan bu temel güçlerden ve momentumdan kaynaklanır.
Elektromanyetik kuvvet, kütle çekim kuvveti dışında, günlük hayatta nükleer ölçekte karşılaşılan tüm diğer olgulardan sorumludur. Kabaca; [[atom]]lar arası etkileşimlerden kaynaklanan tüm kuvvetler, elektrik yüklü [[Atom çekirdeği|atom çekirdekleri]]ne ve [[atom]]ların etrafındaki ve içindeki [[elektron]]lara etkiyen elektromanyetik kuvvetle ve bu parçacıkların hareketlerinden nasıl ivme kazandıklarıyla açıklanabilir. Buna, sıradan nesneleri "itme" veya "çekme" sırasında deneyimlediğimiz, vücutlarımızdaki ve bu nesnelerdeki her bir [[molekül]]ün arasındaki [[moleküller arası kuvvet]]ten doğan kuvvetler de dahildir. Aynı zamanda [[kimya| kimyasal olay]]ın bütün formlarını içerir.
Elektronların hareketlerinin momentumları tarafından üretilen etkili kuvvet, elektronların birbirleriyle etkileşim içerisinde olan atomlar arasında bir diğer atoma momentum taşıyarak hareket etmesi, atom içi ve moleküller arası kuvvetlerin anlaşılmasında oldukça önemli ve gereklidir. Elektronlar toplamı, daha dar hale geldikçe, [[Pauli dışlama ilkesi]]'ne göre; minimum momentumları mutlaka artar. Moleküler düzeydeki maddenin, yoğunluğu da dahil olmak üzere durumu; elektronların taşıdığı momentumdaki değişimin oluşturduğu kuvvet ve elektromanyetik kuvvet arasındaki denge ile belirlenir.
== Klasik elektrodinamik ==
{{Ana | Klasik elektromanyetizma}}
Bilim adamı [[William Gilbert (astronom)|William Gilbert]], ''[[De Magnete]]'' 'inde (1600), elektrik ve manyetizmanın, her ikisi de maddelerin itilmesi ve çekilmesine sebep olabilirken, farklı etkiler olduklarını ileri sürdü. Denizciler, yıldırımların pusula iğnelerini bozabildiklerini fark etmişlerdi, ama yıldırım ve elektrik arasındaki bağlantı, [[Benjamin Franklin]] 'in 1752'de gerçekleştirdiği deneylere kadar doğrulanamamıştı. İnsan yapımı elektrik akımı ve manyetizma arasındaki bağlantıyı ilk keşfedip yayınlayanlardan biri [[Romagnosi]] 'dir. Romagnosi, 1802 yılında bir teli bir [[elektrik pili]] boyunca bağlamanın yakındaki bir [[pusula]] iğnesini saptırdığını fark etti. Ancak bu etki, 1820 yılında Ørsted benzer bir deney gerçekleştirene kadar yaygın olarak bilinmedi.<ref name='Oersted'>{{Web kaynağı | url = http://www-istp.gsfc.nasa.gov/Education/whmfield.html | başlık = Magnetic Fields -- History | erişimtarihi = 27 Kasım 2009 | son = Stern | ilk = Dr. David P. | yardımcıyazarlar = Dr. Mauricio Peredo | tarih = 25 Kasım 2001 | yayımcı = NASA Goddard Space Flight Center | arşivurl = https://web.archive.org/web/20151116034519/http://www-istp.gsfc.nasa.gov/Education/whmfield.html | arşivtarihi = 16 Kasım 2015 | ölüurl = no }}</ref> Ørsted'in çalışması, Ampère'i elektromanyetizmaya dair matematiksel bir teori üretmek üzere etkiledi.
[[Klasik elektromanyetizma]] olarak bilinen elektromanyetizma teorisi, 19. yüzyıl boyunca çeşitli fizikçiler tarafından geliştirilmiş; önceki gelişmeleri tek bir teoriye toplayan ve ışığın elektromanyetik doğasını keşfeden [[James Clerk Maxwell]] 'in çalışmalarıyla sonuç bulmuştur. Klasik elektromanyetizmada, elektromanyetik alan; [[Maxwell denklemleri]] olarak bilinen bir dizi denkleme uyar ve elektromanyetik kuvveti [[Lorentz kuvveti|Lorentz kuvvet yasası]] verir.
Klasik elektromanyetizmanın özelliklerinden biri, [[klasik mekanik]] ile bağdaştırılmasının zor; ancak, özel görelilik ile bağdaştırılabilir olmasıdır. Maxwell denklemlerine göre, bir vakum içindeki [[ışık hızı]], evrensel bir sabittir. Bu sabit sadece [[Permittivity|electrical permittivity]] ve [[magnetic permeability]] of [[free space]] 'e bağlıdır. Bu, klasik mekaniğin köklü bir temel taşı olan [[Galilean invariance]] 'i ihlal eder. İki teoriyi uzlaştırmanın tek yolu, yayılan ışıkta [[ışık saçan eter]] 'in olduğunu varsaymaktır. Ancak, daha sonraki deneysel çalışmalar eterin varlığını tespit edemedi. [[Hendrik Lorentz]]'in ve [[Henri Poincaré]]'in önemli katkılarından sonra, 1905 yılında Albert Einstein, klasik kinematikleri, klasik elektromanyetizmayla uyumlu yeni bir kinematik teorisiyle değiştiren özel görelilik tanımıyla bu problemi çözdü. (Daha fazla bilgi için, bkz: [[özel görelilik tarihçesi]].)
Ek olarak, görelilik teorisi gösterdi ki, hareketli referans sistemlerinde manyetik alan elektrik alan bileşeni sıfırdan farklı olan oluşturmaktadır, tersi elektrik alan için de geçerlidir. Yani manyetik alan ve elektik alan bir paranın iki farklı yüzü gibi düşünülebilir. İşte bu yüzden konunun adı “elektromanyetizma”dır. (Daha fazla bilgi için, bkz: [[Klasik elektromanyetizma ve özel görelilik]].)
== Fotoelektrik etkisi ==
{{Ana | Fotoelektrik olay}}
Aynı yıl yayınlanan başka bir makalede, Albert Einstein, klasik elektromanyetizmanın köklü temellerini zayıflattı. Ona fizik dalında Nobel ödülü kazandıran [[fotoelektrik etkisi]] teorisi, sonradan [[foton]] olarak adlandırılacak olan parçacık benzeri şeylerde ışığın bulunabileceğini var sayıyordu. Einstein'ın fotoelektrik etki teorisi, [[Max Planck]]'ın 1900 yılında sunduğu [[morötesi katastrofu]]nun çözümündeki kavramaları artırdı. Eserinde, Planck, sıcak nesnelerin farklı paketlerde elektromanyetik radyasyon yaydığını gösterdi. Bu da, [[siyah cisim ışıması]] olarak gerçekleşen sonlu, toplam bir [[enerji]] kavramıdır. Bu sonuçların her ikisi de, ışığın sürekli bir dalga olarak tanımlandığı klasik görüş ile doğrudan çelişmektedir. Planck'ın ve Einstein'ın teorileri, [[kuantum mekaniği]]nin atalarıdır. 1925 yılında formüle edilen bu mekanik, elektromanyetizmada kuantum teorisinin icadını gerektirmiştir. [[Kuantum elektrodinamiği]] (veya "QED") olarak bilinen bu teori, 1940'lı yıllarda tamamlanmıştır ve [[pertürbasyon teorisi]]nin uygulanabilir olduğu durumlarda, fizikte bilinen en kesin teorilerden biridir.
== Birimler ==
'''Elektromanyetik birimler''', temel SI biriminin amper olduğu elektriksel birimler sisteminin bir parçasıdır. Temeli, elektrik akımlarının manyetik özelliklerine dayalıdır. Birimler şunlardır:
<div style="-moz-column-count:2; column-count:2;">
* [[Amper]] (akım)
* [[Coulomb]] (yük)
* [[Farad]] (kapasitans)
* [[Henry (birim)|Henry]] (indüktans)
* [[Ohm]] (direnç)
* [[Tesla (birim)|Tesla]] (manyetik akı yoğunluğu)
* [[Volt]] (elektrik potansiyeli)
* [[Watt]] (güç)
* [[Weber (birim)|Weber]] (akı)
</div>
Elektromanyetik [[Centimeter gram second system of units|cgs]] sisteminde, elektrik akımı; elektrik akımı [[Ampère yasası]] tarafından tanımlanan temel bir niceliktir ve geçirgenliği birimsiz bir niceliktir (göreli geçirgenlik) ve bunun boş uzaydaki değeri birim değer (bu değer matematiksel işlemlerde 1 olarak kabul edilir) olarak kabul edilir. Sonuç olarak, bu sistemdeki eşitliklerle bağlantısı olan bazı denklemlerde ışık hızının karesi açıkça görünür.
 
'''Elektromanyetik kuvvet''' ile elektrik kuvveti ve manyetik kuvvet birbirleri ile ilişkilidir. [[James Clerk Maxwell]] , 1873'te [[elektrik]] ve [[manyetik]] kuvvet alanlarının uyduğu eksiksiz denklemleri bulmayı başardı ve böylece günümüzde [[elektromanyetizma]] denilen kuralı elde etmiş oldu.
{| class="wikitable"
! colspan="5" | {{tnavbar-header|SI ([[Uluslararası Birimler Sistemi]]) elektromanyetik birimler|SI elektromanyetik birimler}}
|-
!Sembol
!Niceliğin adı
!Türetilmiş birimler
!Birim
!Temel birimler
|-
| ''I''
| [[Elektrik akımı]]
| [[Amper]] ([[Uluslararası Birimler Sistemi#Birimler|SI temel birimi]])
| A
| A (= W/V = C/s)
|-
| ''Q''
| [[Elektrik yükü]]
| [[Coulomb]]
| C
| A•s
|-
| ''U'', Δ''V'', Δ''φ''; ''E''
| [[Potansiyel fark]]; [[Elektromotor kuvvet]]
| [[Volt]]
| V
| kg•m²•s<sup>−3</sup>•A<sup>−1</sup> (= J/C)
|-
| ''R''; ''Z''; ''X''
| [[Direnç (devre elemanı)|Elektrik direnci]]; [[Elektriksel empedans|Empedans]]; [[Elektriksel reaktans|Reaktans]]
| [[Ohm (birim)|ohm]]
| Ω
| kg•m²•s<sup>−3</sup>•A<sup>−2</sup> (= V/A)
|-
| ''ρ''
| [[Özdirenç]]
| [[Ohm (birim)|ohm]] metre
| Ω•m
| kg•m³•s<sup>−3</sup>•A<sup>−2</sup>
|-
| ''P''
| [[Electriksel güç]]
| [[Watt]]
| W
| kg•m²•s<sup>−3</sup> (= V•A)
|-
| ''C''
| [[Sığa]]
| [[Farad]]
| F
| kg<sup>−1</sup>•m<sup>−2</sup>•s<sup>4</sup>•A<sup>2</sup> (= C/V)
|-
| '''''E'''''
| [[Elektrik alan]] şiddeti
| [[Volt]] bölü metre
| V/m
| kg•m•s<sup>−3</sup>•A<sup>−1</sup> (= N/C)
|-
| '''''D'''''
| [[Elektrik yer değiştirme alanı]]
| [[Coulomb]] bölü metrekare
| C/m²
| A•s•m<sup>−2</sup>
|-
| ''ε''
| [[:en:Permittivity|Elektrik Geçirgenlik]]
| [[Farad]] bölü metre
| F/m
| kg<sup>−1</sup>•m<sup>−3</sup>•s<sup>4</sup>•A<sup>2</sup>
|-
| ''χ''<sub>e</sub>
| [[:en:Electric susceptibility|Elektriksel duyarlılık]]
| (birimsiz)
|
|
|-
|-
|-
| ''G''; ''Y''; ''B''
| [[Electrical conductance|Conductance]]; [[Admittance]]; [[Susceptance]]
| [[Siemens (birim)|Siemens]]
| S
| kg<sup>−1</sup>•m<sup>−2</sup>•s<sup>3</sup>•A<sup>2</sup> (= Ω<sup>−1</sup>)
|-
| ''κ'', ''γ'', ''σ''
| [[Elektrik iletkenliği|İletkenlik]]
| [[Siemens (birim)|Siemens]] bölü metre
| S/m
| kg<sup>−1</sup>•m<sup>−3</sup>•s<sup>3</sup>•A<sup>2</sup>
|-
| '''''B'''''
| [[Manyetik alan|Manyetik akı yoğunluğu, Manyetik indüksiyon]]
| [[Tesla (birim)|Tesla]]
| T
| kg•s<sup>−2</sup>•A<sup>−1</sup> (= Wb/m² = N•A<sup>−1</sup>•m<sup>−1</sup>)
|-
|''Φ''
| [[Manyetik akı]]
| [[Weber (birim)|Weber]]
| Wb
| kg•m²•s<sup>−2</sup>•A<sup>−1</sup> (= V•s)
|-
| '''''H'''''
| [[Manyetik alan]] şiddeti
| [[Amper]] bölü metre
| A/m
| A•m<sup>−1</sup>
|-
| ''L'', ''M''
| [[İndüktans]]
| [[Henry (birim)|Henry]]
| H
| kg•m²•s<sup>−2</sup>•A<sup>−2</sup> (= Wb/A = V•s/A)
|-
| ''μ''
| [[:en:Permeability|Manyetik Geçirgenlik]]
| [[Henry (birim)|Henry]] bölü metre
| H/m
| kg•m•s<sup>−2</sup>•A<sup>−2</sup>
|-
| ''χ''
| [[:en:Magnetic susceptibility|Manyetik duyarlılık]]
| (birimsiz)
| -
| -
|}
 
Elektromanyetik kuvvetin temel parçacıklara etki ederken gösterdiği özellikler şu şekilde sıralanabilir.
== Ayrıca bakınız ==
{{Div sütunu|3}}
* [[Abraham–Lorentz kuvveti]]
* [[Çift yarık deneyi]]
* [[Elektromıknatıs]]
* [[Elektromanyetik dalga denklemi]]
* [[Elektromekanik]]
* [[Mıknatıslar arası kuvvet]]
* [[Optik]]
* [[Fotomanyetik etki]]
* [[Rölativistik Elektromanyetizma]]
* [[Elektromanyetik kuramın tarihi]]
* [[Maxwell denklemleri]]
{{Div sütunu bitiş}}
 
* Kuvvet, elektrik yükü üzerine evrensel bir şekilde etkir.
== Dipnotlar ==
* Kuvvet, çok büyük bir menzile sahiptir (manyetik alanın yıldızlarası etkisi vardır).
{{Kaynakça}}
* Kuvvet oldukça zayıftır. Kuvvetin şiddeti, elektron yükünün karesinin 2hc (2 x [[Planck sabiti]] x [[ışık hızı]])'na bölümüne eşittir. Bu oran yaklaşık 1/137,036 dır.
== Kaynakça ==
* Bu kuvvetin taşıyıcısı, durgun kütlesi sıfır, [[spin (fizik)|spini]] 1 olan ve [[foton]] denilen bir parçacıktır. Fotonun kendisinin elektrik yükü yoktur.
{{Kaynak başı}}
'''Web'''
* {{Web kaynağı | son = Nave | ilk = R. | başlık = Magnetic Field Strength H | url = http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/hbase/magnetic/magfield.html | erişimtarihi = 4 Haziran 2007 | postscript = <!--None--> | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160524215626/http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/hbase/magnetic/magfield.html | arşivtarihi = 24 Mayıs 2016 | ölüurl = no }}
* {{Web kaynağı | son = Oppelt | ilk = Arnulf | tarih = 2 Kasım 2006 | başlık = magnetic field strength | url = http://searchsmb.techtarget.com/sDefinition/0,290660,sid44_gci763586,00.html | erişimtarihi = 4 Haziran 2007 | postscript = <!--None--> | arşivurl = https://web.archive.org/web/20080905094533/http://searchsmb.techtarget.com/sDefinition/0,290660,sid44_gci763586,00.html | arşivtarihi = 5 Eylül 2008 | ölüurl = no }}
* {{Web kaynağı | başlık = magnetic field strength converter | url = http://www.unitconversion.org/unit_converter/magnetic-field-strength.html | erişimtarihi = 4 Haziran 2007 | postscript = <!--None--> | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160131125125/http://www.unitconversion.org/unit_converter/magnetic-field-strength.html | arşivtarihi = 31 Ocak 2016 | ölüurl = no }}
 
== Tarihçe ==
'''Kitaplar'''
Tarihte elektrik ve manyetizmanın ilk etkileri [[Çinliler]] ve [[Yunanlar]] tarafından incelenmiştir. Yunanlar bir parça kehribarın sürtüldüğünde bazı nesneleri çektiğini gözlemlemiştir. ([[Elektron]] kelimesi kehribarın yunanca karşılığından türemiştir). Daha sonra [[Oersted]], [[Coulomb]], [[Ampere]], [[Biot]], [[Savart]] ve [[Carl Friedrich Gauss|Gauss]]'un teorik ve deneysel çalışmalarıyla elektrik ve manyetizma ile ilgili gelişmeler sağlanmıştır. Deneysel açıdan elektrik ve manyetizmaya en büyük katkının [[Michael Faraday]] tarafından yapıldığı söylenebilir. Bütün bu bilim adamlarınca biriktirilen bilgiler [[James Clerk Maxwell]] tarafından dört denklem altında toplanmıştır. Bu denklemler [[Maxwell]] denklemleri olarak bilinir ve [[kuantum fiziği]] öncesi bilinen bütün elektrik ve manyetik [[görüngü]]leri açıklamaktadır.
* {{Kitap kaynağı| yazar=Durney, Carl H. and Johnson, Curtis C. | başlık=Introduction to modern electromagnetics | yayımcı=[[McGraw-Hill]] | yıl=1969 |isbn=0-07-018388-0}}
* {{Kitap kaynağı| yazar=Rao, Nannapaneni N. | başlık=Elements of engineering electromagnetics (4th ed.)| yayımcı=[[Prentice Hall]] | yıl=1994 |isbn=0-13-948746-8}}
* {{Kitap kaynağı| son = Tipler | ilk = Paul | başlık = Physics for Scientists and Engineers: Vol. 2: Light, Electricity and Magnetism | baskı = 4th | yayımcı = W. H. Freeman | yıl = 1998 | isbn = 1-57259-492-6}}
* {{Kitap kaynağı| son = Griffiths | ilk = David J. | başlık = Introduction to Electrodynamics | baskı = 3rd | yayımcı = Prentice Hall | yıl = 1998 | isbn = 0-13-805326-X | yazarlink = David J. Griffiths}}
* {{Kitap kaynağı| son = Jackson | ilk = John D. | başlık = Classical Electrodynamics | baskı = 3rd | yayımcı = Wiley | yıl = 1998 | isbn = 0-471-30932-X}}
* {{Kitap kaynağı| son = Rothwell | ilk = Edward J. | yardımcıyazarlar = Cloud, Michael J. | başlık = Electromagnetics | yayımcı = CRC Press | yıl = 2001 | isbn = 0-8493-1397-X}}
* {{Kitap kaynağı| son = Wangsness | ilk = Roald K. | yardımcıyazarlar = Cloud, Michael J. | başlık = Electromagnetic Fields (2nd Edition) | yayımcı = Wiley | yıl = 1986 | isbn = 0-471-81186-6}}
* {{Kitap kaynağı| son = Dibner | ilk = Bern | başlık = Oersted and the discovery of electromagnetism | yayımcı = Blaisdell Publishing Company | yıl = 1961 | id = ; 18 | issn = 99-0317066-1}}
{{Kaynak sonu}}
 
== EkAyrıca okumalarbakınız ==
* [[Elektromanyetik tayf]]
 
* [[Elektromanyetizm]]
* {{Kitap kaynağı| yazar=Purcell, Edward M. | yazarlink = Edward Mills Purcell | başlık=Electricity and Magnetism Berkeley Physics Course Volume 2 (2nd ed.) | yayımcı=McGraw-Hill | yıl=1985 | isbn=0-07-004908-4}}
* [[Maxwell denklemleri]]
* {{Kitap kaynağı| son =Moliton| ilk =André| başlık = Basic electromagnetism and materials| yayımcı =Springer-Verlag New York, LLC| tarih =1 Aralık 2006| konum = New York City| eser =430 pages| url =http://books.google.com/?id=2kPAIlxjDJwC&printsec=copyright&q=fundamental
* [[Kuantum fiziği]]
| isbn =9780387302843}}
* [https://web.archive.org/web/20100714012346/http://www.figes.com.tr/ansys/electromagnetics.php ANSYS - Maxwell - HFSS - / Elektromanyetik]
 
{{temelkuvvetler}}
== Dış bağlantılar ==
* [http://scienceworld.wolfram.com/physics/ElectromagneticForce.html Electromagnetic Force] - from Eric Weisstein's World of Physics
* [https://web.archive.org/web/20081203132321/http://www.livescience.com/othernews/060815_constant_weak.html Ties That Bind Atoms Weaker Than Thought] - LiveScience.com
* [http://bohr.physics.berkeley.edu/classes/221/0708/notes/hamclassemf.pdf Physics 221B notes – quantization]
* [http://bohr.physics.berkeley.edu/classes/221/0708/notes/radnmatt.pdf Physics 221B notes – interaction]
* [http://www.quarked.org/askmarks/answer5a.html Quarked Electromagnetic force] - A good introduction for kids
* [http://ocw.mit.edu/courses/physics/8-02sc-physics-ii-electricity-and-magnetism-fall-2010/ MIT OpenCourseWare 8.02: Electricity & Magnetism] Free, independent study course with video lectures, homework help videos, assignments, course notes and more.
{{Temel kuvvetler}}
{{Otorite kontrolü}}
 
[[Kategori:Elektromanyetizma| Kuvvet]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Elektromanyetizma" sayfasından alınmıştır