Eski Türk yazısı: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Khutuck Bot (mesaj | katkılar)
Gerekçe: + nedensiz içerik silinmesi
1. satır:
[[Dosya:Kyzyl orkhon inscription.jpg|thumb|220px|sağ|Göktürk yazısını taşıyan en eski belge [[Kızıl (şehir)|Kızıl]] şehrinde bulunmaktadır.]]
'''Orhun,''' '''Göktürk''' ya da '''Köktürk alfabesi''' ve ya '''Eski Türk Alfabesi''', [[Göktürkler]] ve diğer erken dönem [[Türk devletleri listesi|Türk kağanlıkları]] tarafından kullanılmış, Türk dillerinin yazılması için kullanılmış ilk yazı sistemlerinden biridir.<ref>Scharlipp, Wolfgang (2000). ''An Introduction to the Old Turkish Runic Inscriptions''. Verlag auf dem Ruffel, Engelschoff. {{ISBN|978-3-933847-00-3}}.</ref> Alfabe, 4'ü sesli olmak üzere 38 harf içermektedir.{{Kaynak belirt}}
 
8. yüzyıldan 10. yüzyıla kadar kullanılmış<ref>[http://www.obib.de/Schriften/AlteSchriften/alte_schriften.php?Runen/Orkhon/Runen.html~Text Talas (''Turan-Hunnen'') - MÖ 3. yüzyıl]</ref> yazı sisteminin kökenleri genellikle Arami asıllı [[Pehlevi alfabesi|Pehlevi]] ve [[Soğut alfabesi|Soğut alfabelerine]]<ref name=":0" /> veya [[tamgalar]]a dayandırılmaktadır. Orhun alfabesi, [[Yenisey Yazıtları]]'nda 100 ün üzerinde olan damga (harf) sayısı, [[Orhun Yazıtları]]'nda 38 damgaya düşmüştür. Damgaların temsil ettikleri sesleri: ab ‘av’, eb ‘ev’, ay, er, at, it (köpek), ok, ök (keçi), gibi Türkçede anlamları bulunmaktadır, bu damgaların kaya resimlerinden zamanla harflere dönüştüğü düşünülmektedir.
16. satır:
 
=== Kökeni hakkında tartışmalar ===
Göktürk alfabesinin [[Arami alfabesi]] kökenli [[Pehlevi alfabesi|Pehlevi]] veya [[Soğut alfabesi]]nden türediği de öne sürülmüştür.<ref name=":0">{{Kitap kaynağı|isbn=978-0-19-507993-7|url=https://archive.org/details/isbn_9780195079937|başlık=The World's Writing Systems|soyadı=Kara|ad=György|yayıncı=Oxford University Press|yıl=1996|editör-soyadı=Daniels|editör-ad=Peter|konumlocation=New York|bölüm=Aramaic scripts for Altaic languages|editor-last2=Bright|editor-first2=William|url-access=registration}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|isbn=978-0-8122-4691-9|url=https://books.google.com/books?id=8xtrBgAAQBAJ&pg=PA1|soyadı=Mabry|ad=Tristan James|başlık=Nationalism, Language, and Muslim Exceptionalism|yıl=2015|yayıncı=University of Pennsylvania Press|sayfa=109}}</ref><ref>''Turks'', A. Samoylovitch, ''First Encyclopaedia of Islam: 1913-1936'', Vol. VI, (Brill, 1993), 911.</ref><ref>{{Kitap kaynağı|isbn=978-1-135-22296-3|url=https://books.google.com/books?id=6lQwRD2Cb8EC&pg=PT180|soyadı1=Campbell|ad1=George|yazarbağı1authorlink1=George Campbell (linguist)|soyadı2=Moseley|ad2=Christopher|yazarbağı2authorlink2=Christopher Moseley|başlık=The Routledge Handbook of Scripts and Alphabets|yıl=2013|yayıncı=Routledge|sayfa=40}}</ref> Aynı dönemde yazılmış Zhou Kitabı gibi Çin kaynakları, Türklerin 7. yüzyılda [[Soğdlar]]ınkine benzer bir yazı dili kullanmış olduğunu kaydetmiştir. Buna karşılık Sui Kitabı ve Kuzey Hanedanlarının Tarihi adlı çağdaş kaynaklar Türklerin bu dönemde yazılı bir dili olmadığını yazmıştır.<ref>{{Kitap kaynağı|isbn=90-272-2444-7|url=https://books.google.com/books?id=qsNoHtgkGPkC|soyadı=Lung 龍|ad=Rachel 惠珠|başlık=Interpreters in Early Imperial China|yıl=2011|yayıncı=John Benjamins Publishing|sayfalar=54–55}}</ref> Tarihçi ve Türkolog István Vásáry'ye göre, Orhun alfabesi Göktürklerin ilk kağanları tarafından Soğut alfabesi baz alınarak oluşturulmuştur.<ref>Mouton, 2002, ''Archivum Ottomanicum'', p. 49</ref>
 
[[Kazım Mirşan]] başta olmak üzere bir grup araştırmacı Orhun alfabesindeki birçok harfin, diğer bütün alfabelerde olduğu gibi o milletin sık kullandığı resimlerden türetildiğini, örneğin Orhun alfabesindeki [[Dosya:Old turkic letter Y1.png|14px]] → "y" harfi Türklerin hayatında önemli bir yer arz eden "yay" kelimesinden geldiğini, [[Dosya:Old turkic letter OQ.png|14px]] → "oq" veya "ok" harfinin de bilinen "ok" kelimesinden türetildiğini, [[Dosya:Old turkic letter UK.png|14px]] → "ök" harfinin de eski Türkçede kullanılan "ök (keçi)" kelimesinden geldiğini öne sürmüştür.{{Kaynak belirt}}
40. satır:
=== Harfler ===
{| class="wikitable wide" border="1" cellpadding="5" cellspacing="0"
|+Köktürk Göktürk (Orhun) Abecesi
! colspan="3" align="center" | Kullanım || colspan="2" align="center"|Göstergeler || colspan="4" align="center" | [[Latin]] harf çevirisi (transliterasyon) ve [[IPA]] [[çevriyazı]]sı (transkripsiyon)
|- align="center"