Josef Stalin: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Khutuck Bot (mesaj | katkılar) k Kaynak düzenleme |
Teacher0691 (mesaj | katkılar) düzeltme AWB ile |
||
23. satır:
|ölüm_tarihi = {{Ölüm tarihi ve yaşı|1953|3|5|1878|12|18}}
|ölüm_yeri = [[Moskova]], [[Sovyetler Birliği]]
|yattığı_yer = [[Lenin'in Mozolesi]], Moskova (9 Mart 1953
|partisi = [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi]]
|eşleri = [[Ekaterina Svanidze]] (1906-1907), [[Nadejda Alliluyeva]] (1919-1932)
40. satır:
|ödüller = {{Altın Yıldız|1945}} {{Sosyalist İşçi Kahramanı|1939}} {{MHC Kahramanı|1949}} <br> {{Zafer Nişanı}} {{Zafer Nişanı}} <br> {{Lenin Nişanı|1939}} {{Lenin Nişanı|1945}} {{Lenin Nişanı|1949}} {{Kızıl Bayrak Nişanı|19}} {{Kızıl Bayrak Nişanı|1919}} {{Kızıl Bayrak Nişanı|1930}} {{Suvorov Nişanı 1|06.11.1943}} {{Kızıl Ordu 20 Yıl|1938}} {{Moskova Savunma|1944}} {{Büyük Vatanseverlik Savaşı|1945}} {{Japonya'ya zafer|1945}} {{Moskova 800. yıl anma|1947}}
}}
'''Josef Stalin''' (asıl adı ''Yosif Visaryonoviç Cuğaşvili'') (18 Aralık 1878<ref name="doğum" />; [[Gori]], [[Tiflis|Tiflis Guberniyası]]
Stalin hükümeti [[Komintern|Komünist Enternasyonal]] aracılığıyla Marksizm-Leninizmi yurtdışına taşıdı ve 1930'larda, özellikle [[İspanya İç Savaşı]]'nda Avrupa’da [[antifaşizm|anti-faşist]] hareketleri destekledi. 1939'da [[Nazi Almanyası]] ile [[Sovyetler Birliği'nin Polonya'yı işgali|Sovyetler'in Polonya'yı işgal etmesi]] ile sonuçlanan bir [[Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı|saldırmazlık paktı]] imzaladı. Nazi Almanyası, anlaşmayı 1941'de [[Barbarossa Harekâtı|Sovyetler Birliği'ni işgal ederek]] sona erdirdi. İlk gerilemelere rağmen, Sovyet Kızıl Ordusu Nazi saldırısını püskürttü ve 1945'te [[Berlin Muharebesi|Berlin'i ele geçirerek]] Avrupa'da [[II. Dünya Savaşı]] sona erdi. Daha sonraki süreçte [[Sovyetler Birliği'nin Baltık devletlerini işgali|Sovyetler Baltık ülkelerini işgal etti]] ve Orta ve Doğu Avrupa, [[Çin]] ve [[Kuzey Kore]]'de Sovyet yanlısı hükümetler kurulmasına yardımcı oldu. Sovyetler Birliği ve [[Amerika Birleşik Devletleri]] savaştan küresel [[süper güç]]ler olarak çıkarken; Stalin, ülkesini savaş sonrası yeniden yapılanma yoluyla yönetti ve 1949'da [[Sovyet atom bombası projesi|nükleer bir silah geliştirdi]]. Bu yıllarda, ülke başka bir [[1946-47 Sovyet kıtlığı|büyük kıtlık]] ve ülkede görev yapan [[Yahudiler|Yahudi]] doktorlara yönelik başlatılan [[Doktorlar Komplosu|anti-semitik bir kampanya]] yaşadı. Stalin'in 1953'teki ölümünden sonra, yerine gelen [[Nikita Kruşçev]], Stalin'in [[Gizli söylev|politika ve uygulamalarına karşı çıktı]] ve Sovyet toplumunda [[destalinizasyon]]u başlattı.
20. yüzyılın en önemli figürlerinden biri olarak kabul edilen Stalin, onu [[işçi sınıfı]]nın ve [[sosyalizm]]in bir şampiyonu olarak kabul eden uluslararası Marksist-Leninist hareket içinde, yaygın bir [[Stalin kişi kültü|kişilik kültünün oluşmasına]] yol açtı. [[Ekim Devrimi]]'ni planlayan ve başarıya ulaştıran liderler arasında yer alan, [[Rus İç Savaşı]]'nda cephe komutanlığı yapan ve II. Dünya Savaşı'nda muzaffer olan [[Kızıl Ordu]]'nun başkomutanı Stalin özellikle 1930'lu yıllarda [[Sovyetler Birliği ekonomisi|Sovyet ekonomisindeki]] büyük kalkınma ve II. Dünya Savaşı'ndaki zaferden dolayı [[Rusya]] ve [[Gürcistan]]'da popülerliğini korudu. Rusya'da yapılan bir ankette [[20. yüzyıl]]ın en başarılı üçüncü lideri seçildi.<ref>http://www.timeturk.com/tr/2013/05/23/ruslar-20-inci-yuzyilin-liderini-secti.html</ref> Tarihin akışına etki eden önemli rolü dolayısıyla pek çok tarihçi ve yazarın üzerine araştırmalar yaptığı Stalin, bu özelliği ile hakkında en fazla eser ortaya konulan siyasetçilerden birisi oldu. Fakat, Stalin'in [[totalitarizm|totaliter]] hükümeti geniş bir kesim tarafından [[Sovyetler Birliği'nde siyasi baskılar|kitlesel baskılar uygulamak]], [[etnik temizlik]], [[Sovyetler Birliği'nde sürgünler|sürgünler]], yüz binlerce infaz uygulamak ve [[Josef Stalin yönetimindeki Sovyetler Birliği'nde ölümler|milyonlarca insanın ölümü ile sonuçlanan kıtlıklara sebep olmak ve yönetmekle]] suçlandı. Aralık 1965 tarihli gizli bir Sovyet içişleri bakanlığı raporuna göre,
== İlk yılları ==
124. satır:
Stalin'in iki oğlu da II. Dünya Savaşı boyunca Nazi Almanyası'na karşı mücadelede görev aldı. Büyük oğlu [[Yakov Cugaşvili]] Nazilere esir düştü ve babası aleyhine anlaşma yapmayı kabul etmediği için infaz edildi. Küçük oğlu [[Vasili Yosifoviç Stalin|Vasili Stalin]] ise hava subayı olarak batı cephesinde savaştı ve 5 Mart 1943'te bir sorti sırasında yaralandı. Vasili savaş boyunca 12 kez general rütbesine uygun görüldü, ancak terfi etmesi her defasında babası tarafından reddedildi.<ref>https://ruscabirseyler.wordpress.com/2014/02/12/josef-stalin-hakkindaki-ilginc-gercekler/</ref>
Stalin yönetimi Nazilere askeri açıdan yardım ettikleri iddiası ile [[Kırım Tatarları]]nı [[Sibirya]]'ya ve Orta Asya'ya sürdü. [[NKVD]] iddialarına göre 20.000 Kırım tatarı partizanlara karşı savaştı. Ukraynalı tarihçi Sergey Gromenko'ya göre sadece 3.500 Kırım tatarı Nazilerle işbirliği yaptı<ref>Sergey Gromenko "Kırım Tatar işbirlikçileri. Gerçek ve mitler"</ref> o sırada kızıl ordunun bünyesinde 20-30 bin arası Kırım tatarı asker vardı ama Stalin bütün Tatarları sürgün etti. Savaştan sonra kızıl ordu'da görevli Kırım tatarları ordudan atıldı ve kamplara yollandı.<ref>Alexander Statiev, "Sovyet Silahlı Direnişinin Doğası,
[[Türkiye|Türkiye Cumhuriyeti]] hükûmetlerinin savaş sırasında Nazi Almanyası ile yakın ilişkiler tesis etmesi, Nazi Almanyası ile dış ticareti Alman para birimi [[Reichsmark]] ile yapması, Türk lirasının banknotlarını Nazi Almanyasın'da bastırması, Nazi Almanyası'na paslanmaz çeliğin ham maddesi olan [[krom]]un sevkiyatını yapması, bakan [[Şükrü Saracoğlu]]'nun ırkçı ve nasyonal sosyalizm sempatizanı söylemleri, Sovyetler Birliği'ne dahil olan [[Kırım]] ve [[Kafkasya]]'da askeri harekat yapmakta olan Nazi ordusunu cephede takip etmek için Türk hükûmetinin komutanlar yollaması sebepleriyle ilişkiler iyice gerildi. SSCB 19 Mart 1945'te Türkiye'ye bir nota vererek, 1925 tarihli Dostluk ve Saldırmazlık Antlaşması'nın süresini uzatmayacağını bildirdi. Pravda gazetesinde bir makale kaleme alan iki Gürcü profesörün Kars ve Ardahan'ın Gürcistan'nın tarihsel topraklarına dahil olduğunu ileri sürmesi Türkiye'deki çevrelerde Sovyetler Birliği'nin bu illeri ilhak etmek istediği şeklinde algılandı. Stalin [[İstanbul]] ve [[Çanakkale]] Boğazlarının olası bir saldırıya karşı ortak savunulmasını teklif etti. "Ortak Savunma"dan kast edilen, Montrö Boğazlar Sözleşmesi hükümlerinin değiştirilmesi ve SSCB'ye Boğazlarda askeri üs verilmesiydi. Türkiye bu talepleri geri çevirdi. Süratle Batı Bloku'na yanaştı. 12 Mart 1947'de ilan edilen Truman Doktrini ile Türkiye Batı ile olan bağlantısını sağlamlaştırdı.
130. satır:
===İnsan hakları ihlalleri===
[[Dosya:Katyn - decision of massacre p1.jpg|thumb|[[Lavrenti Beriya]]'nın Stalin'e Polonyalı subayların idamını teklif eden 5 Mart 1940 tarihli nottan bir parça]]
1939'da ve 1940'ların başında 300.000 Polonyalı tutsak alındıktan sonra,<ref name="PWN">{{pl icon}} [http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=3949396 obozy jenieckie zolnierzy polskich] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20131104032626/http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=3949396 |tarih=4 Kasım 2013 }} (Prison camps for Polish soldiers) [[Internetowa encyklopedia PWN|Encyklopedia PWN]]. Retrieved 28 November 2006</ref><ref name="Wojsko">{{pl icon}} Edukacja Humanistyczna w wojsku. 1/2005. Dom wydawniczy Wojska Polskiego. {{ISSN|1734-6584}}. (Official publication of the Polish Army)</ref><ref name="Молотов">{{Rus}} Молотов на V сессии Верховного Совета 31 октября цифра «примерно 250 тыс.» (Please provide translation of the reference title and publication data and means)</ref><ref name="Отчёт">{{Rus}} Отчёт Украинского и Белорусского фронтов Красной Армии, Мельтюхов, p. 367. (Report of the Ukrainian and Belorussian fronts of the Red Army, Melyukhov)</ref> 5 Mart 1940'ta [[Lavrenti Beriya]]'nın Stalin'e gönderdiği bir nota istinaden 25.700 Polonyalı tutsağın idam edildiği iddia edilmektedir.<ref name="Fischer">[[Benjamin B. Fischer]], "[https://www.cia.gov/library/center-for-the-study-of-intelligence/csi-publications/csi-studies/studies/winter99-00/art6.html The Katyn Controversy: Stalin's Killing Field]", ''[[Studies in Intelligence]]'', Winter
[[Barbarossa Harekâtı]] sırasında Naziler 1941 yılında [[Smolensk]] şehrini ele geçirdi. Daha sonraki süreçte birkaç görgü tanığının{{kim}} ifadesi üzerine ormanda kazılar yapıldı ve üst üste sıra halinde gömülmüş Polonyalı askerlerin cesetlerini bulundu. Naziler katliamı basın yoluyla dünyaya duyurdu.<ref>Polak, Barbara (2005). "Zbrodnia katyńska" . Biuletyn IPN (Lehçe)</ref> Sovyet yönetimi 1990 kadar katliamı kendilerinin yaptığını reddetti ve suçu Nazilere attı. Ancak 1990 yılında [[Mihail Gorbaçov]] yaşananların Sovyet Birliği tarafından gerçekleştirildiğini kabul etti. [[Sovyetler Birliği'nin dağılması]]nın ardından 1992 yılında Rusya Devlet Başkanı [[Boris Yeltsin]], Polonya Devlet Başkanı [[Lech Walesa]]'ya infaza dair Josef Stalin'in imzaladığı emrin orijinal belgelerini verdi. 2010 yılında Rusya Parlamentosu yayınladığı deklerasyon ile katliam emrini Stalin'in verdiğini açıkladı.<ref>https://tr.euronews.com/2010/11/26/dumakatyn-katliami-nin-emrini-stalin-verdi</ref>
146. satır:
== Kişiliği ile ilgili görüşler ==
Stalin, kimi kaynaklarda [[diktatör]] sıfatıyla anılmaktadır.<ref>{{
Buna karşın [[Enver Hoca]], [[Mao Zedong]], [[Kim İl-sung]] gibi liderler Stalin'e sahip çıkacak ve eleştirilerin son derece yanlış olduğunu bildireceklerdir. Bununla birlikte 1937 yılında SSCB'yi ziyaret eden [[Lion Feuchtwanger]], anılarında Stalin ve SSCB'ye ilişkin düşünce ve izlenimlerini şu şekilde anlatmıştır:<ref>Feuchtwanger, L. (1937). Moscow, 1937. Viking Press.</ref>
156. satır:
==Yönetimde olduğu dönemde ölen kişi sayısı==
[[Dosya:Katyn massacre 5.jpg|thumb|1940'ta [[Katyn Katliamı|Katyń]] ormanında [[NKVD]] tarafından öldürülen Polonyalı subayların toplu mezarının 1943'te çıkarılışı sırasındaki fotoğraf.]]
1991'de Sovyetler Birliği'nin dağılmasından önce, Stalin rejimi altında öldürülen insan sayısını hesaplamaya çalışan araştırmacılar 3 ila 60 milyon arasında değişen tahminlerde bulundu.<ref>{{Web kaynağı|url=http://users.erols.com/mwhite28/warstat1.htm#Stalin|başlık=Twentieth Century Atlas
Yaklaşık 1.7 milyon kişi Gulag'da, 390,000 kişi ise [[Sovyetler Birliği'nde zorunlu göç|zorunlu göç]] sırasında öldü. Bu kategorilerde toplam
2.9 milyon resmi kurban var.<ref>{{Dergi kaynağı|yazar=Wheatcroft, Stephen G. |başlık=Victims of Stalinism and the Soviet Secret Police: The Comparability and Reliability of the Archival Data. Not the Last Word|journal= Europe-Asia Studies|cilt= 51|sayı= 2 |yıl=1999|alıntı= During
== Eserleri ==
191. satır:
== Bibliyografya ==
*{{Kitap kaynağı |soyadı=Mawdsley|ad=Evan|yıl=1998|başlık=The Stalin Years: The Soviet Union, 1929-1953|yayıncı=[[Manchester University Press]]|isbn=9780719046001|lccn=2003046365|
== Ayrıca bakınız ==
|