Mohorovičić süreksizliği: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Recep SAU20 (mesaj | katkılar) kDeğişiklik özeti yok |
kDeğişiklik özeti yok |
||
2. satır:
[[Dosya:Subduction-en.svg|küçükresim|Yerkabuğu ve manto, Kabuğun tabanı ile en üstteki katı manto arasındaki Moho süreksizliği]]
'''Mohorovičić süreksizliği''', [[yer kabuğu]] ile [[Manto (jeoloji)|manto]] arasında [[sismik]] [[Dalga (fizik)|dalgaların]] uğradığı değişiklik sonucu o bölgede bir değişim olduğunun saptanması sonucunda, bu duruma verilmiş olan addır.▼
Yer bilimlerinde süreksizlikler bir yapıyı diğerinden ayıran sınırlar olarak tanımlanabilir. Süreksizlikler yerküre içinde katmanları birbirinden ayıran sınırlar olduğu gibi, taş veya kaya gibi daha küçük ölçekli yapılarda da görülebilir. Bununla birlikte, Mohorovičić süreksizliği yer kabuğu ile astenosfer arasındaki sınır olarak bilinir. Bu sınırda sismik dalgalara ait hızlar, yoğunluk ve basınç gibi fiziksel parametreler değişim gösterir. Yer kabuğundaki hızlara göre Mohorovičić süreksizliğinden itibaren sismik hızlarda %10 civarında bir artış gözlenir.▼
Mohoroviçiç süreksizliği genellikle Moho olarak adlandırılır<ref>Mangold, Max (2005). ''Aussprachewörterbuch'' (in German) (6th ed.). Mannheim: Dudenverlag. p. 559. ISBN <bdi>9783411040667</bdi>.</ref>, Dünya'nın kabuğu ve manto arasındaki sınırdır. Değişen kaya yoğunluklarından geçerken sismolojik dalgaların hızındaki belirgin değişiklikle tanımlanır.<ref>Rudnick, R. L.; Gao, S. (2003-01-01), Holland, Heinrich D.; Turekian, Karl K. (eds.), "3.01 - Composition of the Continental Crust", ''Treatise on Geochemistry'', Pergamon, pp. 1–64, doi:10.1016/b0-08-043751-6/03016-4, ISBN <bdi>978-0-08-043751-4</bdi>, retrieved 2019-11-21</ref>
Satır 7 ⟶ 10:
Moho neredeyse tamamen litosfer içinde yer alır.<ref>James Stewart Monroe; Reed Wicander (2008). ''The changing Earth: exploring geology and evolution'' (5th ed.). Cengage Learning. p. 216. ISBN <bdi>978-0-495-55480-6</bdi>.</ref> Sadece okyanus ortası sırtların altında litosfer-astenosfer sınırını tanımlar. Mohoroviçiç süreksizliği okyanus tabanının 5 ila 10 kilometre (3-6 mi) altında ve tipik kıta kabuklarının 20 ila 90 kilometre (10 ila 60 mi) altında, ortalama 35 kilometre (22 mi) ile.Ünlü Hırvat [[Sismoloji|sismolog]] Andrija Mohoroviçiç ‘in adını taşıyan Moho hem okyanus kabuğunu hem de kıta kabuğunu altta yatan mantodan ayırıyor. Mohoroviçiç süreksizliği ilk olarak 1909'da Mohoroviçiç tarafından, sığ odaklı depremlerden sismogramların Dünya'nın yüzeyine yakın bir yol izleyen diğerinin yüksek bir şekilde kırıldığını gözlemlediğinde görüldü. Hız ortamı. <ref>Andrew McLeish (1992). ''Geological science'' (2nd ed.). Thomas Nelson & Sons. p. 122. ISBN <bdi>978-0-17-448221-5</bdi>.</ref>
=== Doğa ve Sismoloji ===
Bir P dalgasının iki yolu, biri doğrudan ve biri Moho'yu geçerken kırıldı.
Satır 15 ⟶ 17:
Moho, kompozisyonun Dünya'nın kayalık dış kabuğu ile daha plastik manto arasındaki geçişi işaret ediyor. Moho'nun hemen üstünde, birincil sismik dalgaların (P dalgaları) hızları bazalt (6.7-7,2 km / s) ile aynıdır ve altında peridotit veya dünit (7.6-8,6 km / s) ile aynıdır. <ref>RB Cathcart & MM Şirković (2006). Viorel Badescu; Richard Brook Cathcart ve Roelof D Schuiling (ed.). ''Makro mühendislik: gelecek için bir meydan okuma'' . Springer. s. 169. ISBN <bdi>978-1-4020-3739-9</bdi>.</ref>Yaklaşık 1 km / s'lik bu artış, dalgalar Dünya'dan geçerken belirgin bir malzeme değişikliğine karşılık gelir ve genellikle Dünya kabuğunun alt sınırı olarak kabul edilir. <ref>Rudnick, R.L.; Gao, S. (2003), "Composition of the Continental Crust", ''Treatise on Geochemistry'', Elsevier, pp. 1–64, doi:10.1016/b0-08-043751-6/03016-4, ISBN 978-0-08-043751-4</ref>Moho, 500 metreye kadar bir geçiş bölgesi ile karakterize edilir.<ref>D.P. McKenzie - The Mohorovičić Discontinuity</ref> Antik Moho bölgeleri, dünyadaki birçok ofiyolitte yeryüzüne maruz kalmaktadır.<ref>Korenaga, Jun; Kelemen, Peter B. (1997-12-10). "Origin of gabbro sills in the Moho transition zone of the Oman ophiolite: Implications for magma transport in the oceanic lower crust". ''Journal of Geophysical Research: Solid Earth''. '''102''' (B12): 27729–27749. doi:10.1029/97JB02604.</ref>
=== Tarihi ===
▲'''Mohorovičić süreksizliği''', [[yer kabuğu]] ile [[Manto (jeoloji)|manto]] arasında [[sismik]] [[Dalga (fizik)|dalgaların]] uğradığı değişiklik sonucu o bölgede bir değişim olduğunun saptanması sonucunda, bu duruma verilmiş olan addır.
Hırvat sismolog Andrija Mohorovičić, ilk olarak Moho'yu keşfetme ve tanımlama konusunda bilgilidir.<ref>Braile, L. W.; Chiangl, C. S. (1986), Barazangi, Muawia; Brown, Larry (eds.), "The continental Mohorovičič Discontinuity: Results from near-vertical and wide-angle seismic reflection studies", ''Geodynamics Series'', American Geophysical Union, '''13''', pp. 257–272, </ref> 1909'da Zagreb'deki yerel bir depremden gelen verileri incelerken, depremin odağından yayılan iki ayrı P-dalgası ve S-dalgası kümesini gözlemledi. Mohorovičić, depremlerin neden olduğu dalgaların, onları taşıyan malzemenin yoğunluğuyla orantılı hızlarda Seyahat ettiğini biliyordu. Bu bilginin bir sonucu olarak, ikinci dalga kümesinin ancak yerkabuğundaki yoğunluğun keskin bir geçişinden kaynaklanabileceğini ve bu da dalga hızındaki bu kadar dramatik bir değişimi hesaba katabileceğini teorize etti. Depremden gelen hız verilerini kullanarak, Moho'nun derinliğini daha sonra gelecekteki sismolojik çalışmalar tarafından desteklenen yaklaşık 54 km olarak hesaplayabildi.
Moho, bir yüzyılı aşkın bir süredir jeoloji ve yer bilimi alanlarında büyük bir rol oynamıştır. Moho'nun kırılma doğasını ve P dalgalarının hızını nasıl etkilediğini gözlemleyerek, bilim adamları Dünya'nın kompozisyonu hakkında teorize edebildiler. Bu erken çalışmalar modern sismolojiye yol açtı.<ref>Prodehl, Claus; Mooney, Walter D. (2012). ''Exploring the Earth's Crust—History and Results of Controlled-Source Seismology''.</ref>
▲Yer bilimlerinde süreksizlikler bir yapıyı diğerinden ayıran sınırlar olarak tanımlanabilir. Süreksizlikler yerküre içinde katmanları birbirinden ayıran sınırlar olduğu gibi, taş veya kaya gibi daha küçük ölçekli yapılarda da görülebilir. Bununla birlikte, Mohorovičić süreksizliği yer kabuğu ile astenosfer arasındaki sınır olarak bilinir. Bu sınırda sismik dalgalara ait hızlar, yoğunluk ve basınç gibi fiziksel parametreler değişim gösterir. Yer kabuğundaki hızlara göre Mohorovičić süreksizliğinden itibaren sismik hızlarda %10 civarında bir artış gözlenir.
1960'ların başlarında, Mohole Projesi, derin okyanus bölgelerinden Moho'ya sondaj girişimi oldu.<ref>Winterer, Edward L. (2000). "Scientific Ocean Drilling, from AMSOC to COMPOST". ''50 Years of Ocean Discovery: National Science Foundation 1950-2000''. Washington, D.C.: National Academies Press (US).</ref> derin okyanus sondajı kurulmasındaki ilk başarıdan sonra, proje siyasi ve bilimsel muhalefet, kötü yönetim ve maliyet aşımlarından muzdaripti ve 1966'da iptal edildi.<ref>Mohole, LOCO, CORE, and JOIDES: A brief chronology Betty Shor, The Scripps Institution of Oceanography, August 1978, 7 pp. Access date 25 June 2019.</ref>
=== Arama ===
Sondajla süreksizliğe ulaşmak önemli bir bilimsel amaç olmaya devam etmektedir. Kola Enstitüsündeki Sovyet bilim adamları 1989'da hedefi takip etti. 15 yıl sonra projeyi terk etmeden önce dünyanın en derin deliği olan 12,260 metre (40.220 ft) derinliğe ulaştılar.<ref>"How the Soviets Drilled the Deepest Hole in the World". ''Wired''. 2008-08-25. Retrieved 2008-08-26</ref> bir öneri, kendisini Moho süreksizliğine itebilen ve Dünya'nın yakınında ve üst mantoda keşfedebilen ağır bir tungsten iğnesi olan Kaya eritme radyonüklid ile çalışan bir kapsül olarak düşünmektedir.<ref>Ozhovan, M.; F. Gibb; P. Poluektov & E. Emets (August 2005). "Probing of the Interior Layers of the Earth with Self-Sinking Capsules". ''Atomic Energy''. '''99''' (2): 556–562. doi:10.1007/s10512-005-0246-y</ref> Japon projesi Chikyu Hakken ("Dünya keşfi") Ayrıca bu genel alanda entegre okyanus Sondaj programı (IODP) için inşa edilen sondaj gemisi Chikyū ile keşfetmeyi amaçlamaktadır.
Sondaj gemisi JOİDES kararının 2015'in sonlarında Sri Lanka'daki Colombo'dan yelken açması ve güneybatı Hint Okyanusu'ndaki güneybatı Hint sırtındaki umut verici bir yer olan Atlantis Bank'a gitmesi için çağrıda bulunan planlar, ilk delik deliğini yaklaşık 1.5 kilometre derinliğe kadar delmeye çalışmak.<ref>Witze, Alexandra (December 2015). "Quest to drill into Earth's mantle restarts". ''Nature News''. '''528''' (7580): 16–17. Bibcode:2015Natur.528...16W. doi:10.1038/528016a. <nowiki>PMID 26632566</nowiki></ref> girişim 1,3 km'ye bile ulaşmadı, ancak araştırmacılar daha sonraki bir tarihte araştırmalarını ilerletmeyi umuyorlar.<ref>Kavanagh, Lucas (2016-01-27). "Looking Back on Expedition 360". ''JOIDES Resolution''. Archived from the original on 2016-07-09. Retrieved 2016-09-21. <q>We may not have made it to our goal of 1300 m, but we did drill the deepest ever single-leg hole into hard rock (789 m), which is currently the 5th deepest ever drilled into the hard ocean crust. We also obtained both the longest (2.85 m) and widest (18 cm) single pieces of hard rock ever recovered by the International Ocean Discovery Program and its predecessors! [...] Our hopes are high to return to this site in the not too distant future.</q></ref>
==Kaynakça==
| |||