Kömür: Revizyonlar arasındaki fark

'''Kömür''', katmanlı [[Tortul kayaç|tortul]] çökellerin arasında bulunan katı, koyu renkli, [[karbon]] ve yanıcı gazlar bakımından zengin [[kayaç]]tır. taşkömürü torkugillerden oluşur. Kömür çoğunlukla diğer elementlerin değişken miktarlarda bulunmasıyla oluşur. Asıl bileşeni [[Karbon|karbondur]]; bunun yanında değişken miktarda [[hidrojen]], [[kükürt]], [[oksijen]] ve [[azot]] içerir.<ref>{{Web kaynağı|url=Blander, M. "Calculations of the Influence of Additives on Coal Combustion Deposits" (PDF). Argonne National Laboratory. p. 315. Archived from the original (PDF) on 28 May 2010. Retrieved 17 December 2011.|başlık=Blander, M. "Calculations of the Influence of Additives on Coal Combustion Deposits" (PDF). Argonne National Laboratory. p. 315. Archived from the original (PDF) on 28 May 2010. Retrieved 17 December 2011.|erişimtarihi=11 Mayıs 2020|tarih=|çalışma=|yayıncı=}}</ref>. Isı için yakılan bir [[Fosil yakıtlar|fosil yakıt]] olan kömür dünyanın birincil enerjisinin yaklaşık dörtte birini ve [[Elektrik|elektriğinin]] beşte ikisini sağlar.<ref>{{Web kaynağı|url=^ "Global energy data". International Energy Agency.|başlık=^ "Global energy data". International Energy Agency.|erişimtarihi=11 Mayıs 2020|tarih=|çalışma=|yayıncı=}}</ref> Bazı demir ve çelik üretimi yapan işletmeler ve diğer endüstriyel faaliyetler kömürü yakar. Kömürün ekstraksiyonu ve kullanımı birçok erken ölüme ve çok fazla hastalığa neden olur.<ref>{{Web kaynağı|url="Lignite coal – health effects and recommendations from the health sector"|başlık=(PDF). Health and Environment Alliance (HEAL).|erişimtarihi=11 Mayıs 2020|tarih=|çalışma=|yayıncı=}}</ref> Kömür'den her yıl binlerce kişi erken ölüyor.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Coal in China: Estimating Deaths per GW-ye | url = http://berkeleyearth.org/deaths-per-gigawatt-year/ | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200201081522/http://berkeleyearth.org/deaths-per-gigawatt-year/ | arşivtarihi = 1 Şubat 2020 | erişimtarihi = 1 Şubat 2020 | ölüurl = no }}</ref><ref>{{Web kaynağı | başlık = Kömür Avrupa’da kömürden çıkış politikalarının dört yılından çıkarılan dersler bulmacasını çözmek | url = https://beyond-coal.eu/wp-content/uploads/2020/01/Sandbag-CoalBook2019-WEB-TR.pdf | yayıncı = Sandbag | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200201182358/https://beyond-coal.eu/wp-content/uploads/2020/01/Sandbag-CoalBook2019-WEB-TR.pdf | arşivtarihi = 1 Şubat 2020 | erişimtarihi = 1 Şubat 2020 | ölüurl = no }}</ref>

İlk olarak milattan önceki yıllarda Çinliler tarafından kullanıldığı bilinmektedir. Kömür işletmeciliğine ait dokümanlar 12. yüzyıla aittir. Kömürün yoğun olarak kullanımı ise [[18. yüzyıl]]ın ikinci yarısına rastlar. Özellikle gelişen sanayi ve endüstri, kömür kullanımını arttırmış, kömürü önemli bir mineral haline getirmiştir. [[Roma İmparatorluğu|Roma dönemi]]<nowiki/>nde kentte demir işçiliği için kömürün kullanıldığına dair kanıtlar bulunmuştur.<ref>{{Web kaynağı|url=Cunliffe, Barry W. (1984). Roman Bath Discovered. London: Routledge. pp. 14–15, 194. ISBN 978-0-7102-0196-6.|başlık=Cunliffe, Barry W. (1984). Roman Bath Discovered. London: Routledge. pp. 14–15, 194. ISBN 978-0-7102-0196-6.|erişimtarihi=11 Mayıs 2020|tarih=|çalışma=|yayıncı=}}</ref>Kömür demir-çelik sanayisinin hammaddesi olarak kullanılmış ve buharlı motorlarda, buharın oluşumu için yakıt olarak kullanılmıştır. Sanayi Devriminin gelişimi ile buhara olan ihtiyaç kömürün büyük ölçekli kullanımına yol açtı. Kömür bir enerji kaynağı olarak bulunmasaydı İngiltere, 1830'lu yıllarda su değirmenlerini çevirmek için tüm kaynaklarını tüketirdi.<ref>{{Web kaynağı|url=Wrigley, EA (1990). Continuity, Chance and Change: The Character of the Industrial Revolution in England. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-39657-8.|başlık=Wrigley, EA (1990). Continuity, Chance and Change: The Character of the Industrial Revolution in England. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-39657-8.|erişimtarihi=11 Mayıs 2020|tarih=|çalışma=|yayıncı=}}</ref>. Bitümlü kömür ve Antrasit arasındaki bir sınıf, bir zamanlar [[Buharlı lokomotif|buharlı lokomotifler]] için yakıt olarak yaygın  kullanıldığı için "buhar kömürü" olarak biliniyordu. Kuru küçük buhar somunları  olarak da adlandırılan küçük "buhar kömürü", evsel su ısıtması için yakıt olarak kullanılmıştır. Bugün çıkarılan kömürün büyük bölümü ise elektrik üretimi ve çeşitli alanlarda kullanılmaktadır.

Kömür makerallar, mineraller ve sudan oluşur. Fosiller ve kehribar kömürde bulunabilir.<ref>{{Web kaynağı|url="Coal". British Geological Survey. .|başlık="Coal". British Geological Survey. March 2010.|erişimtarihi=11 Mayıs 2020|tarih=|çalışma=|yayıncı=}}</ref>

Bataklıklarda uygun nem ve sıcaklığın oluşması, ortamın asit miktarının artması, gerekli [[organik madde]]lerin ortamda bulunmasıyla bozunmuş, çürüyen bitkilerin su altına inmesi ve bataklığın zamanla üstünün örtülmesi gibi olaylar sonucu oluşur. Yaklaşık 300 milyon yıl önce, [[mantarlar]] ve [[bakteri]]<nowiki/>ler bu yeteneği geliştirerek dünya tarihinin ana kömür oluşum dönemini sona erdirdi. Yüksek basınç ve yüksek sıcaklık altında ölü bitki örtüsü yavaşça kömüre dönüştü. Ölü bitki örtüsünün kömüre dönüşmesine kömürleşme denir. Daha sonra milyonlarca yıl boyunca derin gömünün ısısı ve basıncı su, metan ve karbondioksit kaybına ve karbon oranında bir artışa neden olur.<ref>{{Web kaynağı|url="Coal". British Geological Survey. March 2010|başlık="Coal". British Geological Survey. March 2010|erişimtarihi=11 Mayıs 2020|tarih=|çalışma=|yayıncı=}}</ref> Böylece ilk [[linyit]] ("kahverengi kömür" olarak da bilinir), daha sonra [[Bitümlü kömür|alt bitümlü kömür]], ve son olarak [[Antrasit]] ("sert kömür" veya "kara kömür" olarak da bilinir) oluşabilir.<ref>{{Web kaynağı|url=Taylor, Thomas N; Taylor, Edith L; Krings, Michael (2009). Paleobotany: The biology and evolution of fossil plants. ISBN 978-0-12-373972-8. Archived from the original on 16 May 2016.|başlık=Taylor, Thomas N; Taylor, Edith L; Krings, Michael (2009). Paleobotany: The biology and evolution of fossil plants. ISBN 978-0-12-373972-8. Archived from the original on 16 May 2016.|erişimtarihi=11 Mayıs 2020|tarih=|çalışma=|yayıncı=}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url="Coal Explained". Energy Explained. US Energy Information Administration. 21 April 2017. Archived from the original on 8 December 2017. Retrieved 13 November 2017.|başlık="Coal Explained". Energy Explained. US Energy Information Administration. 21 April 2017. Archived from the original on 8 December 2017. Retrieved 13 November 2017.|erişimtarihi=11 Mayıs 2020|tarih=|çalışma=|yayıncı=}}</ref>