Musul: Revizyonlar arasındaki fark

'''Musul''' ([[Arapça]]: '''موصل''', [[Kürtçe]]: Mûsil), [[Irak]]'ın en büyük şehirlerden birisi. Irak'ın kuzeyinde [[Dicle Nehri]] kıyısında bulunan Musul'da [[Araplar]], [[Türk halkları|Türkler]] ve [[Kürtler]] yaşamaktadır.<ref name=":0">DELİCEOĞLU, Sabriye,”Kuzey Irak’taki Etnik ve Dinî Gruplar ve Bölge Politikalarındaki Etkileri”, Marmara Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Enstitüsü Siyasi Tarih ve Uluslararası İlişkiler Anadabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2006</ref> [[Nüfus]]unun çoğunluğunu [[Araplar]]<ref>{{Web, kaynağı|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Kurdish_population|başlık=kurds[[Irak cityTürkmenleri|erişimtarihi=|tarih=|çalışma=|yayıncı=}}</ref> Türkler]] ve [[:en:Kurdish_population|Kürtler]] oluşturmaktadır.<ref name=":0" />

1092 yılında [[Büyük Selçuklu İmparatorluğu|Büyük Selçuklu]], daha sonra Atabeklerin yurdu olan Musul, [[I. İmadeddin Zengi]] (1127­-1146) Kürtzamanında mamur şehribir halinebelde gelmiştirolmuştur. Şehrin eski surları tamir edilerek muhteşem binalar ve bahçelerle süslenmiştir. Bu bölgede yaşadığı söylenen Yunus, Daniel, Circis gibi peygamberler adına türbe ve makamlar inşa edilerek ziyaretgâh haline getirilmiştir. Çarşı meydanında İmadeddin Zengî'nin tamir ettirdiği [[Emevîye Camii|Emeviye Camii]], [[Nureddin Zengi|Nureddin Zengî]]'nin yaptırdığı [[Musul Ulu Camii|Ulu Camii]], Mücahideddin Kaymaz'ın Dicle kenarındaki [[Mücahidi Medresesi|Mücahidî Külliyesi]] önemli yapılar arasında yer almıştır.

[[Bedreddin Lülü]] zamanında (1233-1251) Musul en parlak dönemini yaşamıştır. Tepede iç kale, düzgün caddeler, çoğunun üzeri kubbe ve tonozlarla örtülü kâgir evler, cami, türbe, saray ve hanlarıyla Musul, seyyahların anlatmakla bitiremediği bir şehir olmuştur(2). 646 (1288) yılı havadisinde İbn-i Fevtî, Musul'un mamur olduğunu, Bağdad sel taşkınına maruz kaldığından, Musul'un Hatuniye mahallesindeki Türkmen çarşısının dolup taştığını, [[Bağdad]]lıların alışverişlerini buradan yaptıklarını kaydeder.

[[Moğol istilası|Moğol istilâsında]], Bedreddin Lülü'nün sağlığında yağmalanmaktan kurtulan şehir, 1261 yılında saldırıya uğrayıp yok olmuştur. 1871'de Musul'da 18 cami, 300 mescid, 14 medrese, 10 hânkâh, 2 köprü 1 de sur duvarı bulunduğu tespit edilmiştir(4). Bu eserler, Atabekler döneminden kalan birkaç yapı dışında, Osmanlı döneminde inşa edilmiştir. [[Timur]] işgali sırasında şehirdeki bayındırlık faaliyeti arttırılarak [[Nebi Yunus Külliyesi|Nebi Yunus]] ve [[Nebi Circis Külliyesi|Nebi Circis külliyeleri]] tamir edilmiştir. [[Akkoyunlular]] devrinde meydana gelen çekişmelerden zarar gören Musul, [[Safeviler]] zamanında da aynı ilgisizlikle başbaşa kalmıştır. Bekir Subaşı hadisesi ile İranlıların eline geçen Musul, 1667 depreminde büyük hasar görmüş, veba salgını başlayınca, halk kit­leler halinde göç etmek mecburiyetinde kalmıştır. Bundan: sonra sık sık çevre eşkiyası ve Sincar bölgesi [[Yezidiler|yezîdîleri]] tarafından soyulan şehir, [[Nadir Şah]]'ın işgali ile iyice perişan olmuştur. [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlılar]]ca geri alınan Musul, 1850 yılında mutasarrıflık haline getirilerek Bağdad'a bağlanmışsa da 1877'de tekrar vilayet olmuştur. Zengin petrol yatakları bulunan şehir, [[I. Dünya Savaşı]] sırasında [[İngilizler]] tarafından işgal edilmiştir. 1857 yılında Musul'da 38 mahalle, 27 cami ve mescid, 18 de medrese bulunuyordu.

Bugün, 1 milyon [[nüfus]]u ile Irak'ın en önemli şehirlerinden biri olan Musul, KürtTürk şehri karakterini yitirmemiştir.Halen de kürt şehridir. Hızla gelişen modern şehircilik akımına rağmen, sağlam malzemeli yapı dokusu ile [[Dicle Nehri|Dicle]] boyunca tarihi canlılığını korumaktadır. Bölgede bulunan mermer cinsi taş sayesinde bütün yapıların cepheleri sütun ve kemerlerle donatılmıştır.

637 tarihinde Müslümanların eline geçen Musul, uzun yıllar [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]] idaresinde kaldı. [[Mondros Mütarekesi]]nden sonra İngilizler tarafından işgal edildilen Musul, Mütarekeden sonra işgal edildiği için [[Misak-ı Milli]] sınırları içerisinde yer alıyordu. İngiltere zengin [[petrol]] kaynaklarına olan isteğindenyakınlığı dolayısebebiyle MusuluMusul'u Türklere vermek yönetiyorduistemiyordu. Musul Meselesi [[Lozan Anlaşması|Lozan]]'da çözümlenemedi. [[Musul Sorunu]], [[Lozan Antlaşması]]ndan sonra [[Türkiye]] ile [[İngiltere]] arasında uzun süre anlaşmazlık konusu olduktan sonra 1926'da çözümlendi ve Musul Irak sınırları içinde kaldı. Bugün de, [[Kürdistan Bölgesel Yönetimi]] neile [[Irak Federal Cumhuriyeti]] arasında belirsiz bir statüye bağlıdırsahiptir.