Vikipedi

Koronavirüs: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
k 78.186.41.251 (mesaj) tarafından yapılan değişiklikler geri alınarak, Gogolplex tarafından değiştirilmiş önceki sürüm geri getirildi. (TW)
Etiket: Geri al
Meltemdevirenn (mesaj | katkılar)
2 değişiklik
Sayfa boşaltıldı
Etiketler: Boşaltma tanım değiştirme
1. satır:
{{Hakkında|bir virüs alt familyası|[[SARS-CoV-2]]'nin sebep olduğu hastalık|Koronavirüs hastalığı 2019|2019-20 salgını|2019-20 koronavirüs pandemisi}}
[[Dosya:SARS-CoV-2 without background.png|küçükresim|[[Şiddetli akut solunum yolu sendromu koronavirüsü 2]] virionu]]
'''Koronavirüs''' ya da '''corona virüsü''' ({{dil|la|''Orthocoronavirinae''|dil kodu=|yazı=}}), [[kuşlar]]da ve [[memeli]]lerde hastalıklara sebep olan ve ''[[Coronaviridae]]'' familyasının iki [[alt familya]]sından birini oluşturan [[virüs]]lerdir. İnsanlarda genellikle ciddi olmayan virüs, [[nezle]] vakalarının önemli bir bölümüne yol açmasıyla birlikte, aralarında [[MERS]]-CoV, [[Şiddetli akut solunum yolu sendromu|SARS-CoV]] ve [[Şiddetli akut solunum yolu sendromu koronavirüsü 2|COVID-19 (2019-nCoV)]]'un bulunduğu bazı nadir koronavirüs çeşitleri ölüm riski bulunduran [[Solunum yolu enfeksiyonu|solunum yolu enfeksiyonları]]na neden olabilir.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Coronavirus | url = https://www.who.int/health-topics/coronavirus | website = who.int | yayıncı = Dünya Sağlık Örgütü | erişimtarihi = 27 Ocak 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200222130030/https://www.who.int/health-topics/coronavirus | arşivtarihi = 22 Şubat 2020 | ölüurl = no }}</ref> Koronavirüsler [[Sığır|ineklerde]] ve domuzlarda [[ishal]], tavuklarda ise üst solunum yolu hastalıklarına sebep olur.
 
İçerisinde barındırdığı genetik materyal ([[genom]]) [[Baltimor sınıflandırması#Grup IV: Pozitif polariteli tek iplikçikli RNA virüsleri|pozitif polariteli, tek iplikçikli]] [[RNA]]'dan oluşur. Bugüne kadar tespit edilmiş en büyük RNA genomuna sahip virüslerdir, 30 kilobazdan büyük bir uzunluğa sahiptir. 125 [[nanometre]] büyüklüğe sahip olan virüsün en belirgin özelliği etrafındaki değneğe benzeyen çıkıntılarıdır. Bu özelliğiyle mikroskop altında güneşin [[taç küre]]sine (Latince: ''{{Linktext|corona}}'') benzediği için koronavirüs adını almıştır.<ref>Fehr, A. R. & Perlman, S. [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4369385/ Coronaviruses: An Overview of Their Replication and Pathogenesis.] ''Methods Mol Biol'' 1282, 1–23 (2015).</ref>
 
SARS-CoV 2'nin de aralarında yer aldığı koronavirüs hastalıklarına karşı henüz herhangi bir [[Aşı (tıp)|aşı]] veya özel [[Antiviral ilaç|antiviral]] ilaç geliştirilmemiştir. Hastalığın kontrol edilmesinde [[semptomatik tedavi]], [[Karantina|izolasyon]] ve çeşitli deneysel uygulamalar yer alır.<ref name="cdc21Jan20202">{{Web kaynağı | url = https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/prevention-treatment.html | başlık = Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) | erişimtarihi = 20 Şubat 2020 | arşivtarihi = 21 Mart 2020 | archive-url = https://web.archive.org/web/20200226145347/https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/prevention-treatment.html | tarih = 15 Şubat 2020 | yayıncı = [[Centers for Disease Control and Prevention]] (CDC) | url-status = live | name-list-format = vanc | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200321231327/https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/prevention-treatment.html | ölüurl = no }}</ref> El yıkama, mesafe koyma ve yüze dokunmama koronaviral hastalıkların yayılmasını önlemek için önerilen önlemlerdendir.<ref name="Advice for public">{{Web kaynağı | url = https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public | başlık = Advice for public | erişimtarihi = 25 Şubat 2020 | arşivtarihi = 22 Mart 2020 | archive-url = https://web.archive.org/web/20200126025750/https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public | website = [[World Health Organization]] (WHO) | url-status = live | name-list-format = vanc | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200322140217/https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public | ölüurl = no }}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/sars/symptoms-causes/syc-20351765 | başlık = SARS: Prevention | erişimtarihi = Mart 2020 | tarih = Sept. 24, 2019 | çalışma = | yayıncı = MayoClinic.com | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200320235209/https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/sars/symptoms-causes/syc-20351765 | arşivtarihi = 20 Mart 2020 | ölüurl = no }}</ref>
 
==Keşif ==
Koronavirüsler 1960'larda keşfedildi.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.caringlyyours.com/coronavirus/ | başlık = Coronavirus: Common Symptoms, Preventive Measures, & How to Diagnose It | erişimtarihi = 28 Ocak 2020 | tarih = 28 Ocak 2020 | dil = en-US | website = Caringly Yours | arşivengelli = evet}}</ref> İlk keşfedilmiş virüsler arasında tavuklarda görülen [[infeksiyöz bronşitis]] virüsü ile [[soğuk algınlığı]] semptomları gösteren insan hastaların [[Burun boşluğu|burun boşluklarından]] alınmış ve insan koronavirüsü 229E ve OC43 olarak isimlendirilmiş iki virüs türü yer almaktadır.<ref name="pmid23202515">{{Dergi kaynağı |başlık=Human coronaviruses: insights into environmental resistance and its influence on the development of new antiseptic strategies|tarih=Kasım 2012|sayı=11|sayfalar=3044–3068|journal=Viruses|cilt=4|vauthors=Geller C, Varbanov M, Duval RE|doi=10.3390/v4113044|pmc=3509683|pmid=23202515}}</ref> İlerleyen zamanlarda aralarında 2003'te keşfedilen [[SARS]] koronavirüsü, 2004'te belirlenmiş HCoV NL63, 2005'te teşhis edilmiş HKU1, 2012'de fark edilmiş [[MERS|MERS-CoV]] ile [[Vuhan]] kökenli [[Şiddetli akut solunum yolu sendromu koronavirüsü 2|CoVID-19]]'un da yer aldığı pek çok yeni koronavirüs türü keşfedilmiştir. Bu virüslerin çoğu ciddi solunum yolu enfeksiyonlarına neden olmaktadır.
 
== Morfolojisi ==
[[Dosya:3D_medical_animation_coronavirus_structure.jpg|alt=Cross-sectional model of a coronavirus|küçükresim|Koronavirüs kesit modeli]]
Koronavirüsler yüzeyinde çıkıntılara sahip, büyük, [[Pleomorfizm (hücre biyolojisi)|pleomorfik]] ve küre şeklindeki partiküllerdir.<ref>{{Dergi kaynağı|başlık=Ultrastructural characterization of SARS coronavirus|tarih=Şubat 2004|yazarları-göster=6|sayı=2|sayfalar=320–6|journal=Emerging Infectious Diseases|alıntı=Virions acquired an envelope by budding into the cisternae and formed mostly spherical, sometimes pleomorphic, particles that averaged 78 nm in diameter (Figure 1A).|cilt=10|vauthors=Goldsmith CS, Tatti KM, Ksiazek TG, Rollin PE, Comer JA, Lee WW, Rota PA, Bankamp B, Bellini WJ, Zaki SR|doi=10.3201/eid1002.030913|pmc=3322934|pmid=15030705}}</ref> Virüs partiküllerinin çapı yaklaşık 120&nbsp;nm olmaktadır.<ref name=":2">{{Dergi kaynağı|başlık=An Overview of Their Replication and Pathogenesis; Section 2 Genomic Organization|tarih=2015|sayfalar=1–23|journal=Methods in Molecular Biology|yayıncı=Springer|alıntı=See section: Virion Structure.|cilt=1282|pmid=25720466|pmc=4369385|isbn=978-1-4939-2438-7|doi=10.1007/978-1-4939-2438-7_1|vauthors=Fehr AR, Perlman S|editor3-first=Paul|editor3-last=Britton|editör2-ad=Erica|editör2-soyadı=Bickerton|editör-ad=Helena Jane|editör-soyadı=Maier|name-list-format=vanc}}</ref> [[Viral zarf]] elektron mikrograflarında elektron zengini bir kabuk olarak vizüelize edilir.<ref>{{Dergi kaynağı|başlık=Supramolecular architecture of severe acute respiratory syndrome coronavirus revealed by electron cryomicroscopy|tarih=Ağustos 2006|yazarları-göster=6|sayı=16|sayfalar=7918–28|journal=Journal of Virology|alıntı=Particle diameters ranged from 50 to 150 nm, excluding the spikes, with mean particle diameters of 82 to 94 nm; Also See Figure 1 for double shell.|cilt=80|vauthors=Neuman BW, Adair BD, Yoshioka C, Quispe JD, Orca G, Kuhn P, Milligan RA, Yeager M, Buchmeier MJ|doi=10.1128/JVI.00645-06|pmc=1563832|pmid=16873249}}</ref>
 
Koronavirüslerin viral zarfı, [[Çift katlı lipit katmanı|çift katlı lipit katmandan]] oluşmakta olup, zarfta membran (M), zarf (E) ve [[Peplomer|spike (S) proteinleri]] yer alır.<ref name="Lai_1997">{{Dergi kaynağı|başlık=The molecular biology of coronaviruses|tarih=1997|sayı=|sayfalar=1–100|journal=Advances in Virus Research|cilt=48|vauthors=Lai MM, Cavanagh D|doi=10.1016/S0065-3527(08)60286-9|pmid=9233431|isbn=9780120398485}}</ref> Belirli koronavirüs gruplarında, özellikle de Betacoronavirüs A altgrubunda, spike proteinlerine benzeyen ancak daha kısa olan [[hemagglutinin esteraz]] (HE) yüzey proteinleri yer alır.<ref name="groot" />
 
Viral zarfın içerisinde [[Kapsit|nükleokapsit]] yer alır. Nükleokapsit, [[Grup IV: pozitif polariteli tek iplikli RNA virüsleri|pozitif yönelimli ve tek iplikçikli RNA]]'ya bağlı pek çok nükleokapsid (N) proteininden oluşur.<ref name=":2" /><ref>{{Dergi kaynağı|başlık=The SARS coronavirus nucleocapsid protein--forms and functions|tarih=Mart 2014|sayfalar=39–50|journal=Antiviral Research|alıntı=See Figure 4c.|cilt=103|vauthors=Chang CK, Hou MH, Chang CF, Hsiao CD, Huang TH|doi=10.1016/j.antiviral.2013.12.009|pmid=24418573}}</ref>
 
<!--Coronaviruses are large [[Pleomorphism (cytology)|pleomorphic]] spherical particles with bulbous surface projections. The diameter of the virus particles is around 120 nm. The envelope of the virus in electron micrographs appears as a distinct pair of electron dense shells.
 
The [[viral envelope]] consists of a [[lipid bilayer]] where the membrane (M), envelope (E) and [[Peplomer|spike (S)]] structural proteins are anchored. A subset of coronaviruses (specifically the members of [[Betacoronavirus]] [[Embecovirus|subgroup A]]) also have a shorter spike-like surface protein called (HE).
 
Inside the envelope, there is the [[Capsid|nucleocapsid]], which is formed from multiple copies of the nucleocapsid (N) protein, which are bound to the positive-sense single-stranded RNA genome in a continuous [[Bead|beads-on-a-string]] type conformation. The [[genome size]] for coronaviruses ranges from approximately 27 to 34 [[Kilobase#Length measurements|kilobases]].<ref name=":1" /> The lipid bilayer envelope, membrane proteins, and nucleocapsid protect the virus when it is outside the host cell.<ref>{{Dergi kaynağı|title=A structural analysis of M protein in coronavirus assembly and morphology|date=April 2011|display-authors=6|issue=1|pages=11–22|journal=Journal of Structural Biology|quote=See Figure 10.|volume=174|vauthors=Neuman BW, Kiss G, Kunding AH, Bhella D, Baksh MF, Connelly S, Droese B, Klaus JP, Makino S, Sawicki SG, Siddell SG, Stamou DG, Wilson IA, Kuhn P, Buchmeier MJ|doi=10.1016/j.jsb.2010.11.021|pmc=4486061|pmid=21130884}}</ref>--->
 
== İnsan koronavirüsleri ==
Yetişkinlerde ve çocuklarda görülen [[nezle]] vakalarının önemli bir kısmından koronavirüslerin sorumlu olduğu düşünülmektedir. Bu virüs grubu, ateş ve bademciklerin büyümesi gibi semptomlara neden olmakla beraber en çok kış ve erken baharda nezleye yol açmaktadır.<ref>{{Dergi kaynağı |başlık=Prevalence and genetic diversity analysis of human coronaviruses among cross-border children|tarih=Kasım 2017|sayı=1|dil = İngilizce|sayfalar=230|journal=Virology Journal|cilt=14|vauthors=Liu P, Shi L, Zhang W, He J, Liu C, Zhao C, Kong SK, Loo JF, Gu D, Hu L|doi=10.1186/s12985-017-0896-0|pmc=5700739|pmid=29166910}}</ref> Bunlara ek olarak koronavirüsler [[zatürre]] ile [[bronşit]]e (viral veya ikincil bakteriyel) neden olabilirler.<ref name="pmid19199189">{{Dergi kaynağı |başlık=Healthcare-associated atypical pneumonia|tarih=Şubat 2009|sayı=1|sayfalar=67–85|journal=Seminars in Respiratory and Critical Care Medicine|cilt=30|vauthors=Forgie S, Marrie TJ|doi=10.1055/s-0028-1119811|pmid=19199189}}</ref>
 
7 adet farklı insan koronavirüsü bulunmaktadır:
 
# İnsan koronavirüsü 229E (HCoV-229E)
# İnsan koronavirüsü OC43 (HCoV-OC43)
# [[SARS-CoV]]
# İnsan koronavirüsü NL63 (HCoV-NL63, Haven koronavirüsü)
# İnsan koronavirüsü HKU1
# [[MERS koronavirüsü]] (MERS-CoV)
# [[Şiddetli akut solunum yolu sendromu koronavirüsü 2|Yeni koronavirüs (CoVID-19)]]<ref name="WHO20200110&quot;" /><ref name="CDC20200113">{{Web kaynağı | url = https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/index.html | başlık = Novel Coronavirus 2019, Wuhan, China &#124; CDC | erişimtarihi = 23 Ocak 2020 | arşivtarihi = 20 Şubat 2020 | archive-url = https://web.archive.org/web/20200120144040/https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/index.html | tarih = 23 Ocak 2020 | website = www.cdc.gov | ölüurl = yes | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200220053021/https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-nCoV/index.html }}</ref>
 
HCoV-229E, -NL63, -OC43, ve -HKU1 virüsleri dünya çapında insan nüfusu arasında çocuklarda ve yetişkinlerde solunum yolu enfeksiyonlarına neden olmaktadır.<ref name="pmid29551135">{{Dergi kaynağı |url=|başlık=Hosts and Sources of Endemic Human Coronaviruses|tarih=2018|sayı=|sayfalar=163–188|journal=Advances in Virus Research|cilt=100|vauthors=Corman VM, Muth D, Niemeyer D, Drosten C|pmid=29551135|doi=10.1016/bs.aivir.2018.01.001|isbn=978-0-12-815201-0}}</ref>
{| class="wikitable" style="width:auto; float:right; clear:right; margin:0px 0px 0.5em 1em;"
|+CoVID-19, MERS-CoV ve SARS-CoV bulaşmış hastaların gösterdiği karakteristik özellikler<ref>{{Dergi kaynağı|başlık=A novel coronavirus outbreak of global health concern|tarih=24 Ocak 2020|journal=[[The Lancet]]|ad1=Chen|soyadı1=Wang|ad2=Peter W.|soyadı2=Horby|ad3=Frederick G.|soyadı3=Hayden|ad4=George F.|soyadı4=Gao|doi=10.1016/S0140-6736(20)30185-9|doi-access=free}}</ref>
!
![[Şiddetli akut solunum yolu sendromu koronavirüsü 2|CoVID-19]]*
![[MERS|MERS-CoV]]
![[SARS|SARS-CoV]]
|-
! colspan="4" |Demografi
|-
|Tespit tarihi
|Aralık 2019
|Haziran 2012
|Kasım 2002
|-
|Tespit yeri
|Vuhan, Çin
|Cidde, Suudi Arabistan
|Guangdong, Çin
|-
|Yaş ortalaması
|49
|56
|39.9
|-
|Yaş aralığı
|0–76
|14–94
|1–91
|-
|-
|Erkek:kadın oranı
|2.7:1
|3.3:1
|1:1.25
|-
|Tespit edilmiş vaka
|2,265,408
|2494
|8096
|-
|Vaka ölüm oranı
|154,903 (?)
|858 (%37)
|744 (%9.7)
|-
|Sağlık çalışanları
|%16
|%9.8
|%23.1
|-
! colspan="4" |Semptomlar
|-
|Ateş
|%87,9
|%98
|%99–100
|-
|Kuru öksürük
|%67,7
|%47
|%29–75
|-
|[[Dispne]]
|%18,6
|%72
|%40–42
|-
|[[İshal]]
|1 (%3)
|%26
|%20–25
|-
|Boğaz ağrısı
|0
|%21
|%13–25
|-
|Mekanik ventilasyon
|%9.8
|%80
|%14–20
|- style="text-align:center;"
| colspan="4" |<small>'''*''': Semptomlar ilk 41 hastayı içerir. '''†''': 23 Ocak 2020 tarihli bilgi.</small>
<small>'''‡''': 21 Ocak 2020; diğer bilgiler de 21 Ocak 2020.</small>
|}
 
=== Şiddetli akut solunum yolu sendromu ===
{{Ana madde|Şiddetli akut solunum yolu sendromu}}
Şiddetli akut solunum yolu sendromu (SARS),<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.who.int/csr/sars/en/|başlık=WHO sitesinde SARS sayfası|erişimtarihi=19 Temmuz 2012|arşivtarihi=19 Temmuz 2016|arşivurl=https://web.archive.org/web/20160719185106/http://www.who.int/csr/sars/en/|dil=İngilizce|ölüurl=no}}</ref> insanlarda [[SARS-CoV]] koronavirüsünün neden olduğu bir [[solunum yolu]] sendromudur.<ref name="Thiel">{{Kitap kaynağı|başlık=Coronaviruses: Molecular and Cellular Biology|yıl=2007|isbn=978-1-904455-16-5|url=http://www.horizonpress.com/cor|yazar=Thiel V (editor).|baskı=1st|yayımcı=Caister Academic Press}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=http://www.cdc.gov/sars/about/fs-SARS.html|başlık=CDC- SARS|erişimtarihi=19 Temmuz 2012|arşivtarihi=28 Temmuz 2016|arşivurl=https://web.archive.org/web/20160728000807/http://www.cdc.gov/sars/about/fs-SARS.html|dil=İngilizce|ölüurl=no}}</ref> 2002 ile 2003 yılları ​​arasında [[Hong Kong]]'dan yayılan SARS salgını neredeyse [[pandemi]] haline gelmiş ve dünya çapında 8422 vaka ve 1524 ölüme yol açmıştır.<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.who.int/csr/sars/country/2003_08_15/en/index.html|başlık=Summary table of SARS cases by country, 1 November 2002 – 7 August 2003|arşivtarihi=28 Ekim 2013|arşivurl=https://web.archive.org/web/20131028210538/http://www.who.int/csr/sars/country/2003_08_15/en/index.html|yayımcı=World Health Organization|erişimtarihi=2 Şubat 2020|ölüurl=no}}</ref> [[Dünya Sağlık Örgütü]] ölüm oranını %10,9 olarak açıklamıştır.<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.who.int/csr/sars/country/table2004_04_21/en/index.html|başlık=Summary of probable SARS cases with onset of illness from 1 November 2002 to 31 July 2003|erişimtarihi=31 Ekim 2008|arşivtarihi=8 Aralık 2013|arşivurl=https://web.archive.org/web/20131208081413/http://www.who.int/csr/sars/country/table2004_04_21/en/index.html|yayımcı=WHO|ölüurl=no}}</ref>
 
=== MERS ===
{{Ana madde|MERS}}
Orta Doğu Solunum Sendromu (MERS), ilk olarak 2012 yılında [[Suudi Arabistan]]'da tespit edilmiş, MERS-CoV'un yol açtığı bir koronavirüs enfeksiyonudur. Bu virüsün bulaştığı hastaların %36'sı hayatını kaybetmektedir.<ref name="WHO2017">{{Web kaynağı | url = http://www.who.int/emergencies/mers-cov/en/ | başlık = Middle East respiratory syndrome coronavirus (MERS-CoV) | erişimtarihi = 10 Nisan 2017 | website = World Health Organization | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200218114602/https://www.who.int/emergencies/mers-cov/en/ | arşivtarihi = 18 Şubat 2020 | ölüurl = no }}</ref> Nefes darlığı, öksürük ve ateş hastalığın en önemli belirtileri arasındadır. Bazı bünyeler hastalığı hafif belirtilerle atlatabilir. Hastalıktan kurtulanların virüsü bulaştırma riski yoktur.
 
=== Şiddetli akut solunum yolu sendromu koronavirüsü 2 ===
{{Ana madde|Şiddetli akut solunum yolu sendromu koronavirüsü 2}}
Şiddetli akut solunum yolu sendromu koronavirüsü 2 veya CoVID-19 veya Vuhan koronavirüsü, ilk olarak 2019'da bildirilmiş, [[Çin]]'in [[Vuhan]] kenti kökenli bir virüstür. İnsandan insana bulaşabilen virüsün bulaşma hızı 2020 yılının Ocak ayı ortalarında hızlanmıştır.<ref>"Chine virus death toll rises to 41, more than 1,300 infected worldwide" [https://www.cnbc.com/2020/01/24/chinas-hubei-province-confirms-15-more-deaths-due-to-coronavirus.html], CNBC, 24 Ocak 2020, Ulaşım tarihi 26 Ocak 2020.</ref> Virüsün [[Kuluçka (epidemiyoloji)|kuluçka dönemi]] 4-14 gündür. Virüsün bulaştığı bireylerde görülen ölüm oranının %3'ün altında olduğu tahmin edilmektedir.<ref>https://www.nytimes.com/interactive/2020/world/asia/china-coronavirus-contain.html</ref>
 
[[2019-20 koronavirüs pandemisi]] ile mücadele eden [[Çin]] aşı çalışmalarına devam etmektedir. [[Rusya]] ise aşı çalışmalarına destek veren ilk ülke olmuştur.{{Kaynak belirt}} {{COVID-19 pandemisi sayısal bilgileri|WORLD|SON_ACIKLANMA_ZAMANI}} itibarıyla {{COVID-19 pandemisi sayısal bilgileri|WORLD|VAKA_SAYISI_TOPLAM|N}} vaka, {{COVID-19 pandemisi sayısal bilgileri|WORLD|VAKA_SAYISI_OLEN|N}} ölüm ve {{COVID-19 pandemisi sayısal bilgileri|WORLD|VAKA_SAYISI_IYILESEN|N}} iyileşme gözlenmiştir.<ref>https://www.worldometers.info/coronavirus/</ref>
 
== Evrim ==
Koronavirüslerin [[en son ortak ata]]sı (ESOA) MÖ 8000 civarına tarihlenir.<ref name="Wertheim2013">{{Dergi kaynağı |başlık=A case for the ancient origin of coronaviruses|tarih=Haziran 2013|sayı=12|sayfalar=7039–7045|journal=Journal of Virology|cilt=87|vauthors=Wertheim JO, Chu DK, Peiris JS, Kosakovsky Pond SL, Poon LL|doi=10.1128/JVI.03273-12|pmc=3676139|pmid=23596293}}</ref> Buna rağmen koronavirüslerin çok daha eski olabileceği de düşünülür. ''Alphacoronovirus, Betacoronavirus, Gammacoronavirus,'' ve ''Deltacoronavirus'' cinslerinin ESOA'ları sırasıyla MÖ 2400, MÖ 3300, MÖ 2800 ve MÖ 3000'e dayanmaktadır. [[Sıcakkanlı hayvanlar|Sıcakkanlı]] ve [[Uçma|uçabilen]], kuş ve memeli gibi omurgalıların ideal konaklar olduğu ve koronavirüs evriminde ve yayılmasındaki ana faktörleri oluşturduğu düşünülür. ''Alphacoronovirus'' ve ''Betacoronavirus için'' [[yarasalar]], ''Gammacoronavirus'' ve ''Deltacoronavirus'' için ise [[kuşlar]] ideal genetik kaynaktır.<ref name="Woo2012">{{Dergi kaynağı |başlık=Discovery of seven novel Mammalian and avian coronaviruses in the genus deltacoronavirus supports bat coronaviruses as the gene source of alphacoronavirus and betacoronavirus and avian coronaviruses as the gene source of gammacoronavirus and deltacoronavirus|tarih=Nisan 2012|sayı=7|sayfalar=3995–4008|journal=Journal of Virology|cilt=86|vauthors=Woo PC, Lau SK, Lam CS, Lau CC, Tsang AK, Lau JH, Bai R, Teng JL, Tsang CC, Wang M, Zheng BJ, Chan KH, Yuen KY|doi=10.1128/JVI.06540-11|pmc=3302495|pmid=22278237}}</ref>
 
== Taksonomi ==
 
* Cins: '''''[[Alphacoronavirus]]'''''; tipik tür: ''Alphacoronavirus 1''<ref name="ReferenceA2">{{Dergi kaynağı |başlık=Coronavirus gene 7 counteracts host defenses and modulates virus virulence|tarih=Haziran 2011|sayı=6|sayfalar=e1002090|journal=PLoS Pathogens|cilt=7|vauthors=Cruz JL, Sola I, Becares M, Alberca B, Plana J, Enjuanes L, Zuñiga S|doi=10.1371/journal.ppat.1002090|pmc=3111541|pmid=21695242}}</ref><ref name="ReferenceB2">{{Dergi kaynağı |başlık=Alphacoronavirus protein 7 modulates host innate immune response|tarih=Eylül 2013|sayı=17|sayfalar=9754–67|journal=Journal of Virology|cilt=87|vauthors=Cruz JL, Becares M, Sola I, Oliveros JC, Enjuanes L, Zúñiga S|doi=10.1128/JVI.01032-13|pmc=3754097|pmid=23824792}}</ref>
* Cins '''''[[Betacoronavirus]]'''''; tipik tür: ''Murin koronavirüsü'' (diğer türler; ''[[Şiddetli akut solunum yolu sendromu koronavirüsü|SARS]]'' ve ''[[Şiddetli akut solunum yolu sendromu koronavirüsü 2|2019-nCoV]]'')
* Cins '''''[[Gammacoronavirus]]'''''; tipik tür: ''Kuş koronavirüsü''
* Cins '''''[[Deltacoronavirus]]'''''; tipik tür: ''Bulbul coronavirus HKU11''
 
== Kaynakça ==
{{Kaynakça|2}}
 
== Dış bağlantılar ==
{{Konuşan Vikipedi|Tr-Koronavirüs-article.ogg|12-02-2020}}
* Koronavirüs'ün yayılımını, ölü sayısını ve tedavi edilen kişi sayısını canlı olarak gösteren [https://gisanddata.maps.arcgis.com/apps/opsdashboard/index.html#/bda7594740fd40299423467b48e9ecf6 harita], [[Johns Hopkins Üniversitesi]]
 
[[Kategori:Hayvan virolojisi]]
[[Kategori:RNA virüsleri]]
[[Kategori:Grup IV: pozitif polariteli tek iplikli RNA virüsleri]]
[[Kategori:Coronaviridae]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Koronavirüs" sayfasından alınmıştır