Vikipedi

Vikipedi'ye Türkiye'den erişimin engellenmesi: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
düzeltme AWB ile
düzeltme, değiştirildi: 26 Aralık → 26 Aralık (3), 2017 → 2017 (7) AWB ile
1. satır:
[[Dosya:Censored wikipedia logo for trwiki.svg|küçükresim|Türkçe Vikipedi, engellemeye tepki olarak sitenin ana logosu üzerine [[siyah bant]] yerleştirerek kararı protesto etti.<ref name=bbc11m>{{web kaynağı|başlık=Ulaştırma Bakanı: Wikipedia doğru bilgiyi koysun, yayına izin verelim|url=http://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-39881726|erişimtarihi=11 Mayıs 2017|tarih=11 Mayıs 2017|arşivurl=https://archive.today/20170511160908/http://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-39881726?ocid=socialflow_twitter|arşivtarihi=11 Mayıs 2017|ölüurl=no}}</ref>]]
[[Vikipedi]]'nin çevrim içi tüm dillerinin [[Türkiye]]'den engellenmesi, [[Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu]] (BTK) tarafından, 5651 sayılı kanununun verdiği yetkiye dayanarak 29 Nisan [[2017]] tarihinde aldığı idari tedbir kararı sonucu meydana geldi. "Türkiye'yi [[terör örgütleri]]yle aynı zeminde gösteren ifadelerin bulunması" engele gerekçe olarak gösterildi.<ref name=Diken>{{Web kaynağı | başlık = Mahkeme kararı olmaksızın: Wikipedia’ya ‘imaj’ gerekçeli erişim engeli geldi | url = http://www.diken.com.tr/mahkeme-karari-olmaksizin-wikipediaya-imaj-gerekceli-erisim-engeli-geldi/ | erişimtarihi = 1 Mayıs 2017 | tarih = 29 Nisan 2017 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170507165334/http://www.diken.com.tr/mahkeme-karari-olmaksizin-wikipediaya-imaj-gerekceli-erisim-engeli-geldi/ | arşivtarihi = 7 Mayıs 2017 | ölüurl = no }}</ref> 2 Mayıs'ta verilen itiraz dilekçeleri sonucunda [[İngilizce Vikipedi]]'de yer alan
"[[:en:Turkish occupation of northern Syria|Turkish occupation of northern Syria]]" ({{Dil|tr|''Kuzey Suriye'de Türk işgali''|dil_adı=e}}), "[[:en:Foreign involvement in the Syrian Civil War|Foreign involvement in the Syrian Civil War]]" ({{Dil|tr|''Suriye İç Savaşı'na yabancı müdahalesi''|dil_adı=e}}) ve "[[:en:State-sponsored terrorism|State-sponsored terrorism]]" ({{Dil|tr|''Devlet destekli terörizm''|dil_adı=e}}) maddelerinde Türkiye'ye ayrılan bölümlerin erişim engeline neden olduğu öğrenildi. 5 Mayıs'ta Vikipedi'nin bağlı bulunduğu [[Wikimedia Vakfı]], idari tedbir kararı alan Ankara 1. Sulh Ceza Hakimliği'ne başvurarak kararın kaldırılmasını istedi, fakat itiraz reddedildi.
 
Vakfın avukatları [[Can Yeğinsu]] ve Gönenç Gürkaynak, "erişim engelinin, [[Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi]]'nin 10. Maddesi kapsamında garanti altına alınan ifade özgürlüğünü ihlal etmesini" gerekçe göstererek Mayıs 2019'da erişim engelinin kaldırılması için [[Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi]]'ne (AİHM) başvurdu. AİHM başvuruyla ilgili olarak Türkiye hükümetine erişim yasağının Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile uyumlu olduğunu kanıtlaması için 15 Aralık gününe kadar süre verdi.
 
[[Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi]] [[26 Aralık]] [[2019]] tarihinde erişiminin engellenmesiyle ifade özgürlüğünün ihlal edildiğine hükmetti. Mahkeme sulh ceza hâkimliğinden Vikipedi'nin yasağının kaldırılmasını istedi. Karar 15 Ocak 2020 tarihinde ''[[T.C. Resmî Gazete|Resmî Gazete]]''{{'}}de yayımlandı.<ref>[https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/01/20200115-6.pdf Erişim engelinin kaldırılmasına dair Anayasa Mahkemesinin gerekçeli kararı]</ref> Ankara 1. Sulh Ceza Mahkemesi'nin erişim engelinin kaldırılması talimatı ile Vikipedi, Bilgi Teknolojileri Kurumu tarafından 15 Ocak 2020 tarihinde fiilen erişime açıldı.<ref>[http://odatv.com/yillardir-kapaliydi-bugun-aciliyor-15012043.html Yıllardır kapalıydı bugün açıldı]</ref><ref>[http://www.webtekno.com/wikipedia-vikipedi-erisim-acildi-h83732.html Özlemiştik: Wikipedia, Türkiye'de Tekrar Erişime Açıldı]</ref>
 
== Gelişimi ==
[[Dosya:BTKWikiEngel.jpeg|sağ|thumb|Bilgi Teknolojileri Kurumunun web sitesinden karara ilişkin yayınladığı açıklama]]
[[Dosya:TurkishWikipedia block pageviews february-may2017.png|thumb|sağ|Türkçe Vikipedi'nin Şubat-Mayıs sayfa görüntülemeleri istatistiği. Engelleme sonrası düşüş görülmektedir.]]
Bilgi Teknolojileri Kurumu (BTK) tarafından 29 Nisan [[2017]] tarihinde, sabah saat 08.00'de, [[Wikimedia Vakfı]]na ait ''wikipedia.org'' alan adına, Türkiye üzerinden erişilmesine engel getirilerek idari tedbir kararı alındı. Erişim engeli ilk olarak Türkiye'deki internet erişim engellemelerini ve çevrim içi sansürü eş zamanlı olarak takip eden [[Turkey Blocks]] tarafından duyuruldu.<ref name=TurkeyBlocks>{{Web kaynağı | başlık = Wikipedia blocked in Turkey | url = https://turkeyblocks.org/2017/04/29/wikipedia-blocked-turkey/ | yayıncı = [[Turkey Blocks]] | erişimtarihi = 1 Mayıs 2017 | tarih = 29 Nisan 2017 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170511115929/https://turkeyblocks.org/2017/04/29/wikipedia-blocked-turkey/ | arşivtarihi = 11 Mayıs 2017 | ölüurl = no }}</ref><ref name=BBC>{{Web kaynağı | başlık = Türkiye'de Wikipedia'ya erişim engeli | url = http://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-39718562 | yayıncı = BBC Türkçe | erişimtarihi = 1 Mayıs 2017 | tarih = 29 Nisan 2017 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170429115610/http://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-39718562 | arşivtarihi = 29 Nisan 2017 | ölüurl = no }}</ref> Erişim engelinin ilk saatlerinde yasağın nedeni açıklanmazken ilerleyen saatlerde [[Anadolu Ajansı]] (AA), erişim yasağı kararının "Türkiye'yi çeşitli terör gruplarıyla aynı düzlemde ve iş birliği halinde göstermeye çalışan içerikler" nedeniyle alındığını duyurdu.<ref name=AA>{{Web kaynağı | soyadı1 = Yıldırım | ad1 = Göksel | başlık = Hukuku yok sayan Wikipedia kapatıldı | url = http://aa.com.tr/tr/turkiye/hukuku-yok-sayan-wikipedia-kapatildi/807871 | yayıncı = [[Anadolu Ajansı]] | erişimtarihi = 1 Mayıs 2017 | tarih = 29 Nisan 2017 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170429151107/http://aa.com.tr/tr/turkiye/hukuku-yok-sayan-wikipedia-kapatildi/807871 | arşivtarihi = 29 Nisan 2017 | ölüurl = no }}</ref> AA, Türk yetkililerin Vikipedi'ye içeriğin kaldırılması uyarısında bulunduğunu ancak "sitenin ısrarla bu tür içerikleri kaldırmaya yanaşmadığını" da belirtti.<ref name=AA /> BTK, alınan kararla ilgili olarak sayfasında bir içerik yayınladı. İçerikte şu ifadeler kullanıldı:
<blockquote>5651 sayılı Kanun uyarınca yapılan teknik inceleme ve hukuki değerlendirme sonucunda bu İnternet sitesi (wikipedia.org) hakkındaki Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu 'nın 29/04/2017 tarih ve 490.05.01.2017.-182198 sayılı kararına istinaden Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu tarafından İDARİ TEDBİR uygulanmaktadır.
 
33. satır:
Wikimedia Vakfı, Mayıs 2019'da erişim engelinin kaldırılması için [[Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi]]'ne (AİHM) başvurdu. Wikimedia Vakfı açıklamasında AİHM başvurusunun, erişim engelinin kaldırılması için iç hukuk yollarının denenmesi sonrasında yapıldığını, yerel mahkemelerin engelin kaldırılması için yapılan itirazları reddettiği, Anayasa Mahkemesi'ne yapılan başvuruya ise iki yıldır hâlâ yanıt alınamadığı belirtildi. Vakıf, başvurusuna gerekçe olarak; "erişim engelinin, [[Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi]]'nin 10. Maddesi kapsamında garanti altına alınan ifade özgürlüğünü ihlal etmesini" gösterdi.<ref>{{haber kaynağı |başlık=Wikipedia erişim yasağı AİHM'de: Türkiye'nin uyguladığı yasağın nedeni ne, hangi adımlar atıldı? |url=https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-48380473 |erişimtarihi=24 Mayıs 2019 |yayıncı=[[BBC Türkçe]] |tarih=23 Mayıs 2019}}</ref><ref>{{haber kaynağı |başlık=Wikipedia Türkiye'de Erişim Yasağını AİHM'e Taşıdı |url=https://www.amerikaninsesi.com/a/wikipedia-turkiyede-erisim-yasagini-aihme-tasidi/4930002.html |erişimtarihi=24 Mayıs 2019 |yayıncı=[[Amerika'nın Sesi]] |tarih=23 Mayıs 2019}}</ref> İfade ve medya özgürlüklerine ilişkin Türkiye'den gelen dava başvurularına öncelik verip hızlandırılmış prosedürle işleme koyan AİHM, Vikipedi dosyasına da bu kararı uygulama kararı aldı. Mahkeme Temmuz başında aldığı kararla, Wikimedia Vakfı tarafından yapılan başvuruyla ilgili olarak Türkiye hükümetine erişim yasağının Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile uyumlu olduğunu kanıtlaması için 31 Ekim gününe kadar süre verdi.<ref>{{Web kaynağı | başlık = AİHM Vikipedi dosyasını açtı | url = https://www.dw.com/tr/aihm-vikipedi-dosyas%C4%B1n%C4%B1-a%C3%A7t%C4%B1/a-50101672 | yayıncı = Deutsche Welle | erişimtarihi = 21 Ağustos 2019 | tarih = 21 Ağustos 2019 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190914093137/https://www.dw.com/tr/aihm-vikipedi-dosyas%C4%B1n%C4%B1-a%C3%A7t%C4%B1/a-50101672 | arşivtarihi = 14 Eylül 2019 | ölüurl = no }}</ref> Ardından Türkiye'nin talebi üzerine süreyi altı hafta daha uzattı.<ref>{{web kaynağı |başlık=Wikipedia davasında Türkiye'ye karşı mütalaa |url=https://www.dw.com/tr/wikipedia-davas%C4%B1nda-t%C3%BCrkiyeye-kar%C5%9F%C4%B1-m%C3%BCtalaa/a-51406272 |yayıncı=Deutsche Welle Türkçe |erişimtarihi=12 Aralık 2019 |arşivURL=https://web.archive.org/web/20191128222544/https://www.dw.com/tr/wikipedia-davas%C4%B1nda-t%C3%BCrkiyeye-kar%C5%9F%C4%B1-m%C3%BCtalaa/a-51406272 |arşivtarihi=28 Kasım 2019 |tarih=25 Kasım 2019 |ölüurl=no }}</ref>
 
Wikimedia Vakfı tarafından yapılan bireysel başvuru, [[26 Aralık]] [[2019]] tarihinde Anayasa Mahkemesi genel kurulunda görüşüldü ve "erişim engelinin hak ihlali" olduğuna karar verildi.<ref>[https://tr.sputniknews.com/turkiye/201912261040919417-anayasa-mahkemesi-Wikipedianin-erisime-engellenmesi-hak-ihlali-/ Anayasa Mahkemesi: Wikipedia'nın erişime engellenmesi hak ihlali]</ref><ref>{{Web kaynağı | başlık = Anayasa Mahkemesi: Wikipedia'ya erişimin engellenmesi hak ihlali | url = https://www.t24.com.tr/haber/anayasa-mahkemesi-wikipedia-nin-erisime-engellenmesi-hak-ihlali,853654 | yayıncı = T24 | erişimtarihi = 26 Ekim 2019 | tarih = 26 Ekim 2019 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20191226183610/https://t24.com.tr/haber/anayasa-mahkemesi-wikipedia-nin-erisime-engellenmesi-hak-ihlali,853654 | arşivtarihi = 26 Aralık 2019 | ölüurl = no }}</ref> Verilen kararın ardından Vikipedi kurucusu Jimmy Wales, resmi Twitter hesabından "Yeniden hoş geldin Türkiye" paylaşımı yaptı.<ref>[https://tr.sputniknews.com/turkiye/201912261040920489-Wikipedia-kurucusu-Walesden-turkiyeye-yeniden-hosgeldiniz/ Wikipedia kurucusu Wales'den Türkiye'ye: Yeniden hoş geldiniz]</ref>
 
== Resmî açıklamalar ==
75. satır:
Erişim engelinin üzerinden 6 ay geçmesi üzerine Wikimedia Vakfı İletişim Direktörü Juliet Barbara, erişim engelinin kaldırılmasıyla ilgili gösterilen çabalar hakkında bilgi veren bir makale yayınladı.<ref>{{Web kaynağı | url = https://blog.wikimedia.org/tr/2017/11/02/turkiyeden-vikipediye-erisim-engeli-halen-devam-ediyor/ | başlık = Türkiye’den Vikipedi’ye erişim engeli halen devam ediyor | ad = Juliet | soyadı = Barbara | yayıncı = Wikimedia Vakfı | tarih = 2 Kasım 2017 | erişimtarihi = 7 Kasım 2017 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20171107222307/https://blog.wikimedia.org/tr/2017/11/02/turkiyeden-vikipediye-erisim-engeli-halen-devam-ediyor/ | arşivtarihi = 7 Kasım 2017 | ölüurl = no }}</ref> 5 Mart 2018 tarihinde Wikipedia’nın [[Facebook]] sayfası üzerinden Türkiye'yi özledik anlamına gelen ''#WeMissTurkey'' [[hashtag]]ı ile bir kampanya başlatıldı. Facebook profil fotoğrafını değiştiren Wikipedia, bir hafta sürecek kampanya kapsamında, Türkiye'ye ilişkin paylaşımların yapılacağını ve [[Türk kültürü]]yle ilgili yöneltilen soruları yanıtlayacağını açıkladı.<ref>{{haber kaynağı|başlık=Wikipedia’dan kampanya: Türkiye’yi özledik|url=https://www.ntv.com.tr/teknoloji/wikipediadan-kampanya-turkiyeyi-ozledik,aXy82ZZgb0eO3Nx34ehB7w|erişimtarihi=6 Mart 2018|yayıncı=[[NTV.com.tr]]|tarih=6 Mart 2018}}</ref>
 
[[2018 Türkiye cumhurbaşkanlığı seçimi]] kapsamında [[İyi Parti]]'nin resmî [[Twitter]] hesabından 30 Nisan [[2018]] tarihinde yapılan paylaşımda bir davetiye üzerinde Wikipedia'nın seçimden bir gün sonra, 25 Haziran'da açılacağı belirtilerek, "Tüm halkımız davetlidir. ''#WikipediaİYİolacak''" ifadelerine yer verildi.<ref>{{haber kaynağı|başlık=İYİ Parti'den Wikipedia açılışına davet|url=https://tr.sputniknews.com/turkiye/201804301033243451-iyi-parti-wikipedia-secim-vaadi/|erişimtarihi=24 Mayıs 2018|yayıncı=[[Sputnik (haber ajansı)|Sputnik]]|tarih=30 Nisan 2018}}</ref> [[Cumhuriyet Halk Partisi]]'nin cumhurbaşkanı adayı [[Muharrem İnce]], seçim kapsamında düzenlediği bir mitingde Vikipedi'yi yeniden erişime açacağını vadetti.<ref>{{haber kaynağı|başlık=Cumhurbaşkanı Adayı İnce: "Wikipedia'yı Açıp, Passolig'i Kaldıracağım"|url=http://m.milliyet.com.tr/cumhurbaskani-adayi-ince-wikipedia-yi-adana-yerelhaber-2813453/|erişimtarihi=24 Mayıs 2018|yayıncı=[[Milliyet (gazete)|Milliyet]]|tarih=20 Mayıs 2018}}</ref>
 
[[29 Kasım]] [[2019]]’da2019’da [[Sabah (gazete)|''Sabah'']] gazetesi yazarlarından Melih Altınok bir köşe yazısı ile Vikipedi'yi eleştirdi. Altınok yazısında “..Bir devletin delilsiz bir şekilde "teröre destek vermek" gibi ciddi suçlarla itham edilmesine "ifade özgürlüğü" diyerek zemin yaratacaksın... Ancak aynı zeminde "cevap hakkını" bile çok göreceksin. Ardından da zeytinyağı gibi üste çıkacaksın... Yerel ve uluslararası yasalara göre suç olan bu pişkin saldırı karşısında hukukun tanıdığı hakların kullanılmasını sansür diye yaftalayacaksın. Böyle mantıksızlık olur mu?..” ifadelerine yer verdi.<ref>{{haber kaynağı |soyadı1=Altınok |ad1=Melih |başlık=İyi de Wikipedia ne zaman özgürleşecek? |url=https://m.sabah.com.tr/yazarlar/melihaltinok/2019/11/29/iyi-de-wikipedia-ne-zaman-ozgurlesecek/amp|erişimtarihi=12 Aralık 2019 |yayıncı=[[Sabah (gazete)|Sabah]] |tarih=29 Kasım 2019}}</ref>
 
== Engelin kaldırılması ==
[[Dosya:Vikipedi'yeKavustuk.png|thumb|100px|left|Engelin kaldırılmasının ardından güncellenen #kavuştuk [[hashtag]]'li Vikipedi logosu.]]
[[Dosya:Welcome back Turkey - KM.webm|thumb|150px|Wikimedia Vakfı Genel Müdürü Katharine Maher'in "yeniden hoş geldiniz" konuşması.]]
[[Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi|Anayasa Mahkemesi]] Genel Kurulu'nun Wikipedia'ya erişimin engellenmesine yönelik verdiği [[Wikimedia Foundation Inc. ve diğerleri]] ifade özgürlüğünün ihlali kararı ''Resmî Gazete''{{'}}de yayımlandı. Anayasa Mahkemesi'nin 10-6 oyçokluğu ile aldığı kararında Wikimedia Foundation ile birlikte "kullanıcı sıfatı" ile başvuran akademisyenler Yaman Akdeniz ve Kerem Altıparmak'ın da ifade özgürlüklerinin ihlal edildiğine hükmetti. Punto24 Bağımsız Gazetecilik Derneği tarafından yapılan başvuru ise kabul edilemez bulundu. Kararın ''Resmî Gazete''{{'}}de yayınlanmasının ardından iki yılı aşkın süredir erişim engeli olan Wikipedia, 15 Ocak [[2020]] Çarşamba günü Türkiye saati ile 23.00 civarında erişime açıldı. İlk başta bazı kullanıcıların erişim sıkıntısı yaşamasına rağmen, Perşembe günü sabah saat 04.10 saatlerinde, siteye stabil bağlantı kurulmaya başlandı.<ref>{{haber kaynağı|başlık=Son dakika! Wikipedia açıldı|url=https://www.sozcu.com.tr/2020/teknoloji/wikipedia-karari-btkya-gonderildi-5569992/|erişimtarihi=15 Ocak 2020|yayıncı=[[Sözcü (gazete)|Sözcü]]|tarih=15 Ocak 2020}}</ref>
 
==Ayrıca bakınız==
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Vikipedi%27ye_Türkiye%27den_erişimin_engellenmesi" sayfasından alınmıştır