Maksim Gorki: Revizyonlar arasındaki fark

Gorki, nakliyecilik yapan babasını 5 yaşındayken kaybeder ve annesi yeniden evlenince doğum yeri olan [[Nijniy Novgorod]]'a döner. 11 yaşında tamamen öksüz kalır, anneannesi ve büyük babası tarafından [[Astrahan]]'da büyütülür. Masalları ile büyüdüğü anneannesinin üzerinde büyük etkisi vardır. Gorki yalnızca birkaç ay okula gidebilir. 8 yaşında çalışmaya başlar, bu sayede Rus işçi sınıfının yaşamını yakından tanır. Bir gemide bulaşıkçılık yaparken okuma merakı sarar. İlk gençlik yıllarını [[Kazan, Tataristan|Kazan]]'da geçiren Gorki, Aralık [[1887]]'de intihar girişiminde bulunur. Sonraki 5 yıl boyunca değişik işlerde çalışarak, daha sonra yazılarında kullanacağı pek çok izlenimi edindiği büyük [[Rusya]] turuna çıkar. Gorki'nin daha sonra eserlerinde görülen güçlü betimlemeler ne kadar keskin bir gözlemci olduğunu gösterecektir.

[[1892]] yılında [[Tiflis]]'te, [[Kafkasya Gazetesi]]'nde çalışmaya başladı. Yoksullukla ve acıyla dolu bir hayat sürdüğü için Rusça’da ''acı'' anlamına gelen Gorki takma adını kullanmaya başladı. [[1895]]'te [[Sankt-Peterburg]]'da yayınlanan bir dergide çıkan ''[[Çelkaş]]'' adlı öyküsü ile ünlendi. Ardından ''[[Yirmi Altı Erkek ve Bir Kız]]'' öyküsü yayınlandı.

Ünü hızla yayıldı. Bu öyküler kadar başarılı olmayan bir dizi roman ve öykü daha yazdı. Gorki'nin [[1898]] yılında yayınlanan ilk kitabı [[Hikâye Denemeleri]] (Очерки и рассказы) çok beğenilir ve yazarlık kariyerinin başlangıcı sayılır. İlk romanı ''[[Foma]]'' [[1899]]'da basıldı. Bu dönemde sağlam bir olay örgüsü kuramaması ve yaşamın anlamı üzerine uzun felsefik tartışmalara girmesi romanlarının başarısını düşürür. [[1906]]'da yazdığı ve [[Rus Devrimi]]'ne adadığı ''[[Ana]]'' en başarılı romanıdır. [[1899]]-[[1906]] arasında [[Sankt-Peterburg]]'da yaşar. Gorki, [[Çar]] rejimine açıkça karşı çıkmış ve bu yüzden birçok kez tutuklanmıştır. Çarlık tarafından kontrol ve baskılara maruz kalmıştır. [[1901]]'de ''[["Fırtına Habercisi"nin Türküsü]]'' isimli kısa şiiri yüzünden tutuklandı. Kısa sürede serbest kaldı, [[Kırım]]'a gitti.

Gorki birçok [[devrimci]] ile tanıştı. [[Vladimir Lenin|Lenin]]'le tanıştığı [[1902]] yılından itibaren aralarında yakın bir arkadaşlık oluşmuştur.

[[1902]] yılında [[Rusya Edebiyat Akademisi]]'ne seçilir. Ancak Çar [[II. Nikolas]] buna izin vermez. [[Anton Çehov]] ve [[Vladimir Korolenko]] bu tavrı protesto eder ve Akademiden ayrılır.

Gorki [[1905]]'te [[Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi]]'ne resmi olarak üye olur ve [[bolşevik]]lerle beraber hareket eder.

[[1906]]'da [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]]'ye seyahat eder aynı yıl Rusya'dan ayrılıp [[İtalya]]'da [[Capri|Capri Adası]]'ndaki villasında yaşamaya başlar. [[1913]]'te tekrar Rusya'ya döner ve Rusya'nın [[I. Dünya Savaşı]]'na girmesine karşı çıkar. Aralık 1915'te Petrograd'da [[Letopis]] adında (Türkçe: ''Tarihsel Olaylar'') bir edebiyat, bilim ve politika dergisi kurar.<ref>Yedlin, Tova, [https://books.google.com.tr/books?id=Zxt5_vI_ozcC&pg=PA109&lpg=PA109&dq=Letopis+gorki&source=bl&ots=4JnP_q1YIF&sig=9E2RcslJ5yAj21Vx5hIemBGAGdw&hl=tr&sa=X&ved=0CB8Q6AEwAGoVChMIsNaGksfbxwIVRlosCh02RgIx#v=onepage&q=Letopis%20gorki&f=false ''Maxim Gorky: A Political Biography''], ISBN 9780275966058</ref>

[[I. Dünya savaşı]] sırasında [[Sankt-Peterburg|Petrograd]]'daki dairesi [[Bolşevik]] ofisi gibi çalışmaya başlar. Lenin’in devrim fikrini erken bulan [[Kamenev]] ve [[Grigori Zinoviyev|Zinovyev]]'in eleştirel yazıları Gorki’nin editörlüğünü yaptığı [[Novaya Şisn (Menşevik)|Novaya Şisn]] gazetesinde basılır. Lenin, ''[[Bolşevik Parti Üyelerine Mektup]]'' adlı yazısında Kamenev ve Zinoviyev'in bu gazetede yer alan bir makalesinden bahsetmiş ve Bolşeviklere gönderdiği bu mektubunda bu iki ismin yazdığı yazıları eleştirmiştir.<ref>Lenin’s Collected Works, [[Progress Publishers]], Moscow, Volume 26, 1972, s. 216-219</ref> Zira bu iki isim Bolşevik Merkez Komitesinin 16 Ekim günü 10-2 oyla aldığı ayaklanma kararına itiraz etmiş ve Novaya Şisn gazetesine demeç vererek Bolşevik Merkez Komitesinin aldığı kararı ifşa etmişti.<ref>Montefiore, S S. ''Young Stalin'', {{İng}} Vintage Books, 2008, s. 331</ref> Bu olay sonrasında Lenin ''"Artık onları yoldaş olarak kabul edemem."'' diyerek Kamenev ve Zinoviyev'in partiden ihraç edilmelerini istemiştir. Fakat Zinoviyev Lenin’e karşı sadakat andını içerek affedilmiş ve [[Petrograd Sovyeti]]'nin başkanlığına getirilmiştir. Gorki bu gazete de Bolşeviklerin iktidara el koymasını eleştiren yazılar yayımlamıştır. Nitekim [[1918]]'de ''[[Bolşeviklerin Vakitsiz Düşünceleri]]'' isimli makalelesini yayınlar.

Lenin'in Gorki'yle [[1919]]'daki yazışmalarında Petrograd’ın boğucu havasının ve çevrenin onu kötü etkilediğini ve bir hava değişikliğine ihtiyacı olduğunu düşündüğünü yazmıştır. Bu mektuplarda olayların Pentograd'dan göründüğü gibi olmadığını gelmek isterse bu tür bir ziyareti planlayabileceklerini yazmış, bu tür fikir ve davranışların hayatı kendisi için zorlaştıracağını söylemiştir.<ref>http://www.marxists.org/archive/lenin/works/1919/jul/31mg.htm</ref>

Ancak [[Komünist Enternasyonal]] Dergisi'nde Gorki'nin yazdığı bazı yazıları yakışıksız bularak [[31 Haziran]] [[1920]]'de [[Politbüro]]'ya bu tür makelelerin Komünist Enternasyol’de yayınlanmaması gererektiğini belirten mektubunu göndermiştir.<ref>http://www.marxists.org/archive/lenin/works/1920/jul/31.htm</ref>

[[1921]]-[[1929]] arasındaki yıllarını tekrar İtalya'nın [[Sorrento]] kentindeki villasında geçirmiştir. [[1929]]'dan sonra [[Sovyetler Birliği|SSCB]]'ni birçok kez ziyaret etmiştir. [[Haziran 1929]]'da Gorki [[Solovki]]'yi ziyaret etmiş ve batıda kötü bir üne sahip olan [[Gulap Kampı]] hakkında olumlu şeyler yazmıştır. [[1932]]'de [[Josef Stalin|Stalin]] Gorki'yi ülkeye kesin dönüş yapmaya çağırmış ve ülkesinde büyük bir memnuniyetle karşılacağını garantilemiştir.

[[Aleksandr Soljenitsin]]'e göre Gorki kendi ilgileri nedeniyle dönmüştür. Gorki'nin [[Faşist]] [[İtalya]]'dan geri dönüşü Sovyet zaferinin büyük bir propagandası olur. Gorki'ye [[Lenin Nişanı]] verilir ve eskiden milyoner [[Ryabuşinskiy]]'e ait olan ve şimdi [[Gorki Müzesi]] olan Moskova'daki malikaneye yerleştirilir. Şehir dışında da bir yazlık ev tahsis edilir. Moskova'nın büyük caddelerinden biri olan Tverskaya Caddesi'ne ve doğduğu şehre adı verilir. [[1990]]'da şehrin adı tekrar [[Nizhni Novgorod]] olarak değiştirilecektir.

Ancak [[Stalinizm|Stalinist]] baskı arttıkça ve özellikle [[1934]] yılının aralık ayındaki [[Sergey Kirov]]' suikastinden sonra Gorki Moskova'daki evinde bir nevi hapis hayatı yaşamıştır. Son dönem yapıtlarının hemen hepsinde devrim öncesi dönemi ele almıştır.

Oğlunun Mayıs [[1935]]'teki ani ölümünü takiben Gorki de, [[1936]] yılında Haziran ayında öldü. Her ikisinin de ölümü şüphe altındadır. Zehirlendikleri iddia edilmiş, ama bu iddia hiçbir zaman ispatlanamamıştır. Gorki’nin cenaze töreninde tabutu taşıyanlar arasında [[Josef Stalin|Stalin]] ve [[Molotov]] da yer alacaklardır.

[[1938]]'de [[Buharin]]'in mahkemesinde Gorki’nin, [[Genrih Yagoda|Yagoda]]'nın [[NKVD]] ajanları tarafından öldürüldüğü itiraf edilmiştir.<ref>{{Web kaynağı |url=http://neworleans.media.indypgh.org/uploads/2007/02/the.treason.case.18feb07.pdff4mrvk.pdf |başlık=New Orleans Media |erişimtarihi=30 Aralık 2014 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20131105015120/http://neworleans.media.indypgh.org/uploads/2007/02/the.treason.case.18feb07.pdff4mrvk.pdf |arşivtarihi=5 Kasım 2013 |ölüurl=yes }}</ref>

* [[Foma]] ([[1899]], [[1983]])

* [[Ana (roman, Maksim Gorki)|Ana]] ([[1906]], [[1979]])

* [[Halk Düşmanı]] ([[1907]], [[Türkçe]]ye "[[Yararsız Bir Adam]]" adıyla ([[1979]])

* [[Matvey Kojemyakin]] ([[1910]], [[1984]])

* [[Klim Samgin'in Hayatı]] ([[1936]], [[1975]])

* [[Artamonovlar]] ([[1977]])

* [[Küçük Burjuvalar]] ([[1901]], [[1967]])

* [[Üçler]] , ([[1900]])

* [[Yirmi Altı Erkek ve Bir Kız]] ([[1939]])

* [[İtalya Hikayeleri]] ([[1911]], [[1970]])

* [[Ayaktakımı Arasında]] ([[1941]], [[1967]])

* [[Benim Üniversitelerim]] ([[1941]], [[1986]])

* [[Çocukluğum]] ([[1947]], [[1976]])

* [[Ekmeğimi Kazanırken]] ([[1949]], [[1986]])

* [[Tolstoy'dan Anılar]] ([[1919]], [[1967]])

* [[Güncemden Yapraklar]] ([[1924]], [[1984]])

* [[Vladimir Lenin|Lenin]] ([[1924]]-[[1936]]) "Türkçeye [[Gorki Lenin'i Anlatıyor]]" adıyla ([[1980]])