|
| altyazı =
| veraset =
| hüküm_süresi = [[691]] – 22 Temmuz [[716]]
| taç_giymesi =
| önce_gelen = [[İlteriş Kağan]]
| babası = İtmiş Bey
| annesi =
| doğum_tarihi = [[664]]
| doğum_yeri =
| ölüm_tarihi = 22 Temmuz [[716]]
| ölüm_yeri = [[Mançurya]]
| defin_tarihi =
| imza =
}}
'''Kapgan Kağan''' ya da '''Kapağan Kağan''' ([[Eski Türkçe]]: [[Dosya:Old Turkic letter N1.svg|10px]][[Dosya:Old Turkic letter G1.svg|10px]][[Dosya:Old turkic letter Q.png|10px]] [[Dosya:Old Turkic letter N1.svg|10px]][[Dosya:Old Turkic letter G1.svg|10px]][[Dosya:Old Turkic letter P.svg|10px]][[Dosya:Old Turkic letter Q.svg|10px]], Qapaγan qaγan<ref>[http://irq.kaznpu.kz/?lang=e&mod=1&tid=1&oid=17&m=1 Tonyukuk’s Memorial Complex, TÜRIK BITIG]</ref>, 遷善可汗/迁善可汗, soyadı ve ad: 阿史那 默啜, [[Pinyin]]: āshǐnà mòchuò, [[Wade-Giles]]: a-shih-na mo-ch'o, d. [[664]] - ö. 22 Temmuz [[716]]), [[İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı]]'nın kağanıdır.
== Kapgan adı ==
# [[Asya]] kıtasındaki bütün Türkleri [[Göktürk Kağanlığı]] siyasal çatısı altında toplamak.
Bu amaçlarla harekete geçen Kapgan Kağan, ağabeyinin yaptığı gibi [[Çin]]'i baskı altında tutmak için [[693]] yılından [[695]] yılına kadar [[Çin]]'e birçok akın yaptı. [[695]] yılında ise [[Çin]]'e elçi gönderip barış teklifinde bulundu. Ardından [[Çin]] ile [[Moğollar|Moğol]] kökenli [[Hitaylar|Kitanlar]]'ın mücadelesinde [[Çin]]'i destekledi. [[696]] yılında [[Hitaylar|Kitanlar]]'ı büyük bir yenilgiye uğratan Kapgan Kağan bunun karşılığında [[Çin]]'den büyük miktarda tarım aleti, tohum, demir ile 50 yıllık tutsaklık döneminde [[Çin]]'e sığınmış olan Türklerin iadesini istedi.
Bu durumda [[Tang Hanedanlığı]], [[Türkler|Türk]] kökenli [[Türgişler]] ve [[Kırgızlar]] ile bağlaşma yoluna gitti. Bu bağlaşmayı zamanında fark eden Kapgan Kağan, baş danışman [[Tonyukuk]]'un da katıldığı seferde [[696]]-[[697]] kışında [[Kırgızlar]]'ı kendi yurtları [[Yenisey Nehri]] kıyısında ani bir baskınla yenilgiye uğrattı. Kağanları öldürülen [[Kırgızlar]], [[Göktürk]] hakimiyetine alındı. Ardından ağır koşullar ile ezilen [[Çin]] üzerine sefere çıkıldı. [[698]] yılında 100 bin çerilik ordusuyla [[Çin]] kentleri tahrip edildi. Wei eyaletine saldırdıktan sonra Ting eyaletini ele geçirdi. Chao ve Ting illerine girdi.
Kendisi doğuda yani merkezde kalan Kapgan Kağan batının düzenlenmesi görevini [[Tonyukuk]] vesayetinde oğlu [[İnel Kağan]] ve yeğeni [[Bilge Kağan]] devretti. [[Çin]]'in 30 akınla vurulduğu [[698]] yılında [[Tonyukuk]], [[Bilge Kağan]] ve [[İnel Kağan]], [[Altay Dağları]]'nı ilk kez aşarak [[Cungarya havzası|Çungarya Ovası]]'nda (kitabelerde Yarış) [[Bolçu Savaşı]]'nda [[Türgişler]]'i ağır bir yenilgiye uğrattı. Yaklaşık üç yıl süren ve [[701]] yılında tamamlanan akınla devletin sınırları [[İstemi Yabgu]] zamanında olduğu gibi [[Maveraünnehir]]'e dayandırıldı. [[Batı Türkistan]] [[Türkler]]'i yeniden [[Göktürk]] hâkimiyetine alındılar. [[Asya]]'daki bütün [[Türkler|Türk]] boyları yüz yıl sonra [[Göktürk]] hakimiyetinde birleştirilmişti. [[702]] yılında bu kez [[Maveraünnehir]]'den gelerek [[Çin]]'in kuzeyinde koloniler kurmuş olan Soğdlular üzerine sefer yapıldı. Karşı çıkan Ong Tutuk komutasındaki 50,000 kişilik [[Tang Hanedanlığı|Çin ordusu]] dağıtıldı. [[705]] yılında gerçekleşen [[Ming Şa Savaşı]]'nda [[Çaça Sengün]] komutasındaki 80,000 kişilik [[Tang Hanedanlığı|Çin ordusu]]nu çok ağır bir bozguna uğrattı. [[712]]-[[713]] yıllarında, [[Müslümanların Maveraünnehir'i fethi]] sırasında [[Maveraünnehir]]'deki müttefiklerini desteklemek ve [[Müslümanlar]]'ı [[Maveraünnehir]]'den atmak için [[Semerkant]] üzerine bir sefer düzenledi ve [[Emevîler]] ile bir dizi savaş yaptı ise de bu savaşları kağanlığın doğusunda [[Çin]] entrikaları nedeniyle çıkan boy ayaklanmaları yüzünden kaybetti. Bu arada sert yollarla [[Çik]], [[Az]], [[Dokuz Oğuz]], [[Basmıl]] gibi [[Türkler|Türk]] boyları hakimiyet altına alındı. Ancak Kapgan Kağan'ın aşırı sertliği ve [[Çin]] politikaları sonucunda pek çok boy ayaklanmaları görüldü. Bunların en önemlisi [[Dokuz Oğuzlar]]'ın başlattığı ayaklanmadır. [[Bayırku Seferi]]'nde bu ayaklanmayı da sertlikle bastıran Kapgan Kağan, yanında az bir kişiyle [[Ötüken]]'e dönüşte ormanda [[Oğuz]] boylarından aralarında [[Han Ulusu|Çinli]] bir casusun da bulunduğu [[Bayırkular]]'ın ani pususunda [[716]] yılında öldürüldü.
== Kaynakça ==
| 