Anayasa: Revizyonlar arasındaki fark

Bireysel hakları belli ölçülerde koruyan sözleşmeler olarak Anayasal metinlerin tarihi oldukça eskiye dayanır. Modern Anayasacılık ise 18. Yüzyılda başlar. Örnek olarak; [[Lagaş]] kralı [[Urukagina]]'nın emirnamesi (MÖ 24. yy), [[Babil]]'de ortaya konan [[Hammurabi Kanunları]] (MÖ 18. yy), [[Solon Anayasası]]<ref>Kaya, Mehmet Ali (2016), Ege ve Eski Yunan Tarihi-I, Bilge Kültür Sanat, İstanbul.</ref> (MÖ 6. yy), Roma Hukukunun temelini oluşturan <ref>Karadeniz Çelebi, Özcan. Roma Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara, Eylül 2014.</ref> [[12 Levha Kanunları]] (MÖ. 5. yy) sayılabilir. [[Birleşik Krallık]]'ta 1215 [[Magna Carta]] ile ilk defa Kralın yetkileri kısıtlanmıştır. Ardından ''1628'' ''Haklar Dilekçesi'' [https://tr.wikisource.org/wiki/%C4%B0ngiliz_Haklar_Bildirgesi], [[1689 Haklar Beyannamesi]] gibi Anayasal metinlerle hem siyasi iktidar belli ölçüde kısıtlanmış ve keyfi yönetim engellenmiş hem de bireysel özgürlüklerin korunması işlevi gerçekleştirilmiştir.<ref>Kemal Gözler, ''Anayasa Hukukunun Genel Esasları,'' Bursa, Ekin Kitabevi Yayınları, 2017.</ref>

1789'da Fransa'da düzenlenen [[İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi]], 1776'da ilan edilen [[Amerikan Bağımsızlık Bildirisi]] anayasacılık için modern zamanlara geçişin habercisidir. Bu metinlerle insanların Doğal Haklarının varlığını kabul ettirdiği, bireysel özgürlüklerin devlet otoritesi karşısında korumaya alındığı görülmektedir. Bu süreçlerde [[Thomas Hobbes]], [[John Locke]], ve [[Jean-Jacques Rousseau]] gibi düşünürler fikirleri ve eserleriyle önemli rol oynamışlardır.

Hâlen yürürlükte olan en eski Anayasa olan 1787 [[Amerika Birleşik Devletleri Anayasası]]'nın ilanıyla birçok sosyal ve siyasal hak Anayasal güvence altına alınmıştır.[<ref>https://photos.state.gov/libraries/turkey/231771/PDFs/abd-anayasasi.pdf]</ref>

[[27 Mayıs Darbesi]] ile kurulan komisyonun yeni anayasa çalışmaları sonucu ilan edilen [[Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1961)]], birtakım yeni mekanizmalar getirmiştir. [[Cumhuriyet Senatosu (Türkiye)]] ile meclis iki kanatlı hale gelmiş, [[Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi]]'nin kurulmasıyla meclis üzerinde hukuki denetim sağlanmış, Bakanlar Kurulu ve Cumhurbaşkanlığı üzerine yaptığı düzenlemelerle hükumet sistemi [[Parlamenter sistem]]'e çevrilmiştir. Ekonomik ve sosyal haklar başta olmak üzere sendika kurma, grev, toplu iş sözleşmesi gibi haklar ilk defa tanınmıştır. [<ref>http://www.anayasa.gen.tr/1961ay.htm]</ref>

Yaşanan hükumet krizlerinin çözülememesi üzerine 12 Eylül 1980 tarihinde askeri darbe gerçekleşmiştir. Kurucu iktidarın hazırladığı 1980 Anayasası ile hükumet krizlerine sebep olan tıkanıklıkları giderici çözüm yolları öngörülmüştür. Cumhurbaşkanına meclis seçimlerini yenileme yetkisi tanınmış, Cumhuriyet Senatosu kaldırılmış, Bakanlar Kurulu içerisinde Başbakanın yetkileri artırılmıştır.[<ref>http://www.anayasa.gen.tr/osmanli.htm]</ref><ref>Tanör, Bülent. Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, Yapı Kredi Yayınları, 2017.</ref>