Edward Teller: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
İçeril |
|||
10. satır:
| ölüm_yeri = [[Stanford, Kaliforniya]], <br />[[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]]
| ölüm_sebebi =
| vatandaşlığı = [[Dosya:Flag of the United States.svg|24px|çerçevesiz]] [[Amerika Birleşik Devletleri]]
| milliyeti = [[
| dini =
| dalı =
26. satır:
| ek_bilgi =
}}
'''Edward Teller''', ([[İbranice]]: אדוארד טלר; [[Macarca]]: Teller Ede; 15 Ocak 1908 – 9 Eylül 2003), bilim dünyasında "hidrojen bombasının babası" olarak bilinen [[Yahudiler|Yahudi]] kökenli [[Macaristan|Macar]]–[[Amerika Birleşik Devletleri|Amerikan]] [[Teorik fizik|teorik fizikçi]].<ref>"I have always considered that description in poor taste." Teller & Shoolery 2001, p. 546.</ref><ref> Goodchild 2004, p. 36.</ref>
Teller hayatı boyunca hem bilimsel yeteneği hem de kişilerarası zor ilişkileri, geçici ve içekapanık kişiliği ile tanınıyordu. Teller, 1908'de [[Macaristan]]'da dindar bir [[Yahudiler|Yahudi]] ailede doğdu. 1930'larda, önde gelen Macar bilimcilerden oluşan émigré lerden oluşan, “Marslı” kod adlı grup altında ABD’ye göç etti.<ref>Metropolis, Nicholas; Rosenbluth, Arianna W.; Rosenbluth, Marshall N.; Teller, Augusta H.; Teller, Edward (1953). "Equation of State Calculations by Fast Computing Machines". Journal of Chemical Physics. 21 (6): 1087–1092. Bibcode:1953JChPh..21.1087M. doi:10.1063/1.1699114.</ref>
Çekirdek fiziğine, moleküler fiziğine, spektroskopiye (özellikle Jahn–Teller ve Renner–Teller etkileri) ve yüzey fiziğine çok sayıda katkıda bulunmuştur. Teller ayrıca, karmaşık moleküllerin kuantum mekanik tedavisinde standart modern bir araç olan yoğunluk fonksiyonel teorisinin öncüsü olan Thomas–Fermi teorisine de katkıda bulundu.<ref>"Edward Teller Is Dead at 95; Fierce Architect of H-Bomb". The New York Times. September 10, 2003.</ref>
== Erken yaşamı ve ailesi ==
Ede Teller, 15 Ocak 1908'de [[Avusturya-Macaristan İmparatorluğu|Avusturya-Macaristan]]'ın [[Budapeşte]] kentinde Yahudi bir ailede dünyaya geldi. Annesi piyanist Ilona Teller babası ise avukat Max Teller'di. Önce Fasori Lüteriyen Gymnasium'da, daha sonra Budapeşte'deki Minta (Model) Gymnasium'da eğitim gördü. Teller Yahudi bir aileden geldiği için Museviydi. Ancak bilim kariyerine başladıktan ve ilerleyen yaşlarından sonra Agnostik Ateist fikir akımının destekçisi ve savunucusu oldu. Küçük yaşlarında ailecek Yahudiliğin kutsal günlerinden biri sayılan Kerafet Günü’nü kutlarlardı ve koyu [[Musevilik|Musevi]] olan babası cumartesi günleri sinegoga gider, ailesi için dualar ederdi.<ref>Teller & Shoolery 2001, p. 32.</ref><ref>Stix, Gary (October 1999). "Infamy and honor at the Atomic Café: Edward Teller has no regrets about his contentious career". Scientific American: 42–43. doi:10.1038/scientificamerican1099-42. Retrieved November 25, 2007.</ref>
Albert Einstein ve Richard P. Feynman gibi Teller’de konuşmayı geç öğrenenlerdendi. Çoğu çocuğa göre konuşması daha sonra gelişti, ancak sayılar onun çok ilgisini çekiyordu. Hatta bundan o kadar çok eğleniyordu ki, hayal dünyasında büyük sayılar ile büyük hesaplamalar yapıyordu.<ref> Edward Teller - The inspiration of Herman Mark (segment 18 of 147), June 1996 interview with John H. Nuckolls, former director of the Lawrence Livermore National Laboratory (posted on 24 January 2008)
Alternate source video (uploaded to Web of Stories YouTube channel on Sep 27, 2017)</ref>
== Bilimsel faaliyetleri ==
Teller, Amerikanın nükleer programı çerçevesinde [[II. Dünya Savaşı]]'nda "[[Manhattan Projesi]]"nin bir üyesi olarak yaptığı çalışmalarla; hidrojen bombasının geliştirilmesindeki öncülüğüyle ve [[Lawrence Livermore National Laboratory]]'de uzun yıllar boyunca devam ettiği faaliyetleriyle tanınmıştır.<ref>Edward Teller Facts, quote:
"Leaving Hungary because of anti-Semitism, Teller went to Germany to study chemistry and mathematics at the Karlsruhe Institute of Technology from 1926 to 1928. A lecture he heard by Herman Mark on the new science of molecular spectroscopy made a lasting impression on him: "He [Mark] made it clear that new ideas in physics had changed chemistry into an important part of the forefront of physics."</ref>
1950'lerde [[Los Alamos Ulusal Laboratuvarı|Los Alamos Ulusal Araştırma Merkezi]]'nde birlikte çalıştığı arkadaşı [[Robert Oppenheimer]] hakkında yürütülen soruşturmada verdiği ifade sebebiyle büyük tepki aldı ve ondan sonra bilim camiası tarafından dışlandı. Özellikle nükleer enerji araştırmalarını, nükleer silahların geliştirilmesini ve nükleer test programının etkin bir şekilde sürdürülmesini savunduğu için Birleşik Devletler hükümetinden destek görmeye devam etti.<ref>Edward Teller - Wave-particle duality sparked a fascination with physics (segment 16 of 147), June 1996 interview with John H. Nuckolls, former director of the Lawrence Livermore National Laboratory (posted on 24 January 2008)
Alternate source video (uploaded to Web of Stories YouTube channel on Sep 27, 2017)
Quote:
"This theory [of polymer chemistry, and its relation to quantum physics] managed to make in me a big change from an interest in mathematics to an interest in physics."</ref>▼
▲1950'lerde [[Los Alamos Ulusal Laboratuvarı|Los Alamos Ulusal Araştırma Merkezi]]'nde birlikte çalıştığı arkadaşı [[Robert Oppenheimer]] hakkında yürütülen soruşturmada verdiği ifade sebebiyle büyük tepki aldı ve ondan sonra bilim camiası tarafından dışlandı. Özellikle nükleer enerji araştırmalarını, nükleer silahların geliştirilmesini ve nükleer test programının etkin bir şekilde sürdürülmesini savunduğu için Birleşik Devletler hükümetinden destek görmeye devam etti.
<!--In his later years, he became especially known for his advocacy of controversial technological solutions to both military and civilian problems, including a plan to excavate an artificial harbor in [[Alaska]] using [[thermonuclear]] explosives. He was a vigorous advocate of [[Ronald Reagan]]'s [[Strategic Defense Initiative]], though he was accused of overselling the feasibility of the project. Over the course of his life, Teller was known both for his scientific ability and his difficult interpersonal relations and volatile personality, and is considered one of the inspirations for the character [[Dr. Strangelove]] in the 1964 [[movie]] of the same name.<ref>[http://www.amazon.com/Edward-Teller-Real-Dr-Strangelove/dp/0297607340 Edward Teller: The Real Dr. Strangelove] by Peter Goodchild (2004) ISBN 0-297-60734-0</ref>-->
| |||