Vikipedi

Kararlı Güç Harekâtı: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
düzeltme, değiştirildi: 1992 → 1992 (11), 6 Ağustos → 6 Ağustos (14) AWB ile
32. satır:
 
== Tarihsel Geri Plan ==
[[Soğuk Savaş]]'ın bitiminden beri [[Yugoslavya’nın Dağılması|Yugoslavya’nın parçalanması]] planları yapan ABD, İngiliz [[ITN]] televizyonunun [[6 Ağustos]] [[1992]]'de gösterdiği Trnopolye 'ölüm kampı'ndan görüntüler dolayısıyla Balkanlara askeri müdahalede hazırlama çalışmalarını başlattı.<ref>[http://www.srpska-mreza.com/guest/LM/lm-f97/LM97_Bosnia.html The picture that fooled the world] "In the USA, where the 1992 presidential election campaign was in full swing, Democratic Party candidate Bill Clinton and running mate Al Gore used the ITN pictures to demand that president George Bush should take military action against the Bosnian Serbs. In Brussels, meanwhile, Nato staff responded by planning a military intervention in the Balkans"</ref> 29 Kasım 1992'te, [[ABD Hava Kuvvetleri]] Eski Komutanı [[w:en:Michael Dugan (military)|Michael J. Dugan]], [[The New York Times]] gazetesinde ABD'nin Sırplara saldırı hazırlığı içinde olduğunu bildirmişti. 'Balkan Fırtınası' adlı bir plana göre, Pentagon Sırpların askeri hedeflerine ve Sırbistan'daki elektrik santralılara, fabrikalara, depolara ve ulaşım yollarına bombardımana tutmak niyetindeydi.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.iacenter.org/bosnia/pentagon.htm |başlık=The Pentagon plan: Operation Balkan Storm |erişimtarihi=14 Mayıs 2010 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20090927051313/http://www.iacenter.org/bosnia/pentagon.htm |arşivtarihi=27 Eylül 2009 |ölüurl=yes }}</ref> [[George H. W. Bush]]'tan sonra iktidara gelen [[Bill Clinton]], bu planların uygulanmasında kesin bir rol oynadı.
 
ABD'nin baskısı altında bulunan BM Güvenlik Konseyini, 31 Mart 1993'te, Bosna-Hersek üzerindeki uçuş yasağını ihlal eden Sırp uçaklarının belirli şartlarda düşürülmesini öngören 816 sayılı kararı çıkarttı. Ve 12 Nisan günü, BM 816 nolu kararı uyarınca NATO'ya bağlı savaş uçakları [[w:en:Operation Deny Flight|Deny Flight (Uçuş Yasağı) Harekatı]] başlattı. Mart ve Nisan 1993'teki Srebrenitsa krizi üzerine, BM Güvenlik Konseyi, [[Körfez Savaşı]]’nda Irak’taki Kürt bölgeler için kullandığı 'Güvenli Bölge' formülünü benimsemiş ve 16 Nisan 1993'te çıkardığı 819 sayılı karar ile [[Srebrenica]]’yı 'güvenli bölge' olarak ilan etmiştir. Buna ek olarak BM, 6 Mayıs 1993'te çıkardığı 824 sayılı karar ile [[Jepa]], [[Tuzla]], [[Saraybosna]], [[Gorajde]] ve [[Bihaç]]’ı 'güvenli bölge' kapsamına dahil ederek, güvenli bölge sayısını altıya çıkartmıştır. ABD'nin amacı, 'güvenli bölgeler'deki Boşnaklara sivil Sırplara saldırması için yeşil ışık yakmak ve olası misilleme durumunda, Sırplara da karşı kuvvet kullanmaktı. NATO uçakları, Bosna-Hersek üzerindeki 'uçuşa yasak bölge'nin ve 'güvenli bölgeler'in korunması gerekçesiyle 28 Şubat, 10-11 Nisan, 5 Ağustos, 22 Eylül, 21-23 Kasım 1994 ve 25-26 Mayıs, 11 Temmuz, 4 Ağustos 1995 tarihlerinde Sırplara yönelik saldırılar gerçekleşti. Buna aynı zamanda anti-Sırp koalisyonu, [[Krayina Sırp Cumhuriyeti]]'ne ve [[Sırp Cumhuriyeti]]'ne ait bölgelerde keşif yaparak büyük operasyon hazırlıkları devam etti. Batı ve Müslüman ülkelerinden [[UNPROFOR]] askerleri, Krayina ve Bosna Sırp Ordularının teşkilat ve mevcudu hakkında bilgi topladıktan ve Sırp askeri hedeflerinin koordinatları belirledikten sonra bu bilgiler NATO'ya, Hırvatlara ve Boşnaklara gönderdi. Hatta, [[CIA]], 1994'te [[Arnavutluk]]'ta ve [[Braç Adası]]'nda, yeni bir üsler kurdu ve bölgedeki 'potansiyel hedefleri' belirlemeye başladı. Ambargoyu denetlemek için Adriyatik denizine 1991'de yerleştirilen NATO filosu yeni gemilerle filosunu da sürekli güçlendiriyordu. Bu amaçla [[Adriyatik Denizi]]ne uçak gemileri, güdümlü roket kruvazörleri ve denizaltılar bile gönderildi.
40. satır:
[[Srebrenica ve Jepa'nın düşmesi|Srebrenica'nın düşmesi]], [[Bosna Savaşı]]nda önemli bir dönüm noktasını oluşturdu. 21 Temmuz 1995 tarihinde Londra Konferansı'na katılan 16 ülke dışişleri ve savunma bakanları, [[Sırp Cumhuriyeti]]'ne karşı sadece "esaslı ve kararlı bir tutum izleme" konusunda karara vardılar. Aynı gün NATO'nun BM ile yaptığı gizli anlaşma taslağı ortaya çıktı. Bu anlaşmanın hukuk dışı olmasına rağmen Rusya Dışişleri Bakanı [[Andrey Kozırev]], Batı'nın [[Birinci Çeçen Savaşı|Rusya'nın Çeçenya politikaları]] üzerindeki baskısını hafifletmesi karşılığında NATO ile BM arasındaki gizli anlaşmayı kabul etmiştir. Diğer deyişle, [[Andrey Kozırev]], [[Sırp Cumhuriyeti]]'ne saldırmaları için NATO'ya açık kart verdi.
 
24-25 Temmuz ve 1 Ağustos 1995 tarihlerinde NATO Konseyi [[Brüksel]]'de yaptığı toplantıda, ABD casus uydularının, [[CIA]]'ye ait pilotsuz keşif uçaklarının ve [[UNPROFOR|BM görevlilerin]] verilerine dayanarak, hava bombardımanı için seçilmiş Bosna Sırp hedeflerin listesini tutmuş ve [[Sırp Cumhuriyeti]]'ne saldırı planı onaylamıştır. Bundan hemen sonra, 26 Temmuz'da BM Genel Sekreteri [[Butros Gali]], NATO'nun Sırplara karşı düzenlemesi olası hava operasyonları için karar verme yetkisini, [[Bernard Janvier]]'e devretti. 4-8 Ağustos 1995 tarihleri arasında Hırvatistan Ordusu, NATO ve Boşnak 5. Kolordu, büyük bir operasyonla [[Krayina Sırp Cumhuriyeti]]'ni ve [[Batı Bosna Cumhuriyeti]]'ni yıkmıştı. [[Fırtına Harekâtı]], [[MPRI]] tarafından planlanmış ve kısa sürede çok başarılı olarak, bölgedeki askeri güç dengesini ABD müttefikleri Hırvatlar ve Boşnaklar’ın lehine değiştirmiştir. Fırtına Harekatından hemen sonra, [[10 Ağustos]] [[1995]]'te Zagreb'deki Pleso Havaalanında Eski Yugoslavya'daki UNPROFOR'un Komutanı Fransız General [[Bernard Janvier]] ve [[NATO]] Güney Avrupa Müttefik Kuvvetler Komutanı Amerikan Amiral [[Leighton W. Smith]] 'karşılıklı anlayış muhtırası'nı imzaladılar.<ref>Confidential Memorandum of understanding (MOU) between CINCSOUTH and FC UNPF pursuant to the North. Atlantic Council (NAC) decisions of 25 July 1995 and 1 August 1995 and the Direction of the UN Secretary-General. Camp Pleso, Croatia. 10 August 1995. Lieutenant-General Force Commander UN Peace Forces. Leighton W. Smith Admiral Commander in Chief of Allied Forces Southern Europe</ref><ref name="hri13">[http://www.hri.org/news/balkans/yds/1995/95-09-13.yds.html 13 September 1995]</ref> BM Anayasasına aykırı bir şekilde yapılan bu gizli anlaşma, "dual-key" ("iki anahtar") düzenlemesini ortadan kaldırmış ve NATO'ya Eski Yugoslavya'da askeri güç kullanımı konusunda sınırsız ve süresiz yetki vermiştir.
 
28 Ağustos 1995'te [[Markale Katliamı|bir bombanın Saraybosna’da bir pazar yerine düşerek]] 37 sivilin ölümüne, 90 kişinin de yaralanmasına yol açması, '''Deliberate Force''' operasyonunu tetikledi. Bosna-Hersek'te [[UNPROFOR]] Komutanı İngiliz General [[Rupert Smith]] hiçbir araştırma ve soruşturma yapmadan, bombalı katliamdan Sırpları sorumlu tuttu ve korkunç saldırıya ''"güçlü bir şekilde karşılık verileceğini"'' bildirdi.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.byegm.gov.tr/yayinlarimiz/AyinTarihi/1995/agustos1995.htm |başlık=AĞUSTOS 1995 |erişimtarihi=19 Nisan 2010 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20100106141235/http://www.byegm.gov.tr/yayinlarimiz/ayintarihi/1995/agustos1995.htm |arşivtarihi=6 Ocak 2010 |ölüurl=yes }}</ref> Ve 29 Ağustos akşamı Amerikan Amiral [[Leighton W. Smith]] [[Sırp Cumhuriyeti]]'ne saldırı emrini verdi.
69. satır:
9 Eylül Cumartesi günü NATO, operasyonu genişleterek Banya Luka, Bosanska Krupa, Gradişka, Sanski Most, Sanica, Klyuç, Petrovac, Drvar, Prnyavor, Tesliç, Sırp Saraybosnası, Pavlovac, Srbinje ve Kozara (verici istasyonu tahrip edildi), Majevica, Jahorina, Igman dağları gibi Sırp Cumhuriyeti’nde hedeflere bir vuruş yaptılar.<ref name="hri10">[http://www.hri.org/news/balkans/yds/1995/95-09-10.yds.txt hri.org 10 September 1995]</ref> Tesliç yakınındaki Gornja Radonja'nın vurulması sonucu 4 Sırp evin tahrip edildiğini, 2 kişinin yıkıntılar altında kaldığını, 1 kadın ve 3 çocuk yaralandığını bildirildi.<ref name="serb">[http://www.serb-victims.org/content/view/315/296/1/4/ НАТО у походу против Републике Српске] (Страна 5 од 5)</ref> 9 Eylül saat 20:30'da Semizovac-Srednje yolundaki Ljubina nehri üzerinde köprüden geçen arabaya roket saldırısı 26-yaşındaki kız Radmila Galinac ve kardeşi Radenko Galinac'ın ölümüne yol açtı.<ref name="serb"/><ref name="hri11">[http://www.hri.org/news/balkans/yds/1995/95-09-11.yds.txt hri.org 11 September 1995]</ref> Onun ikiz kardeşi Radovan Galinac 27 Ağustos'ta Boşnaklar tarafından öldürüldü.
 
[[10 Eylül]] sabahının erken saatlerinde Amerikan kruvazörü [[w:en:USS Normandy (CG-60)|USS Normandy]]'den fırlatılan 13 [[Tomahawk]] füzesi Lisina’da ([[Banya Luka]]) Bosna Sırp askeri hedefleri vurdu. Akşam Tomahawk'lı saldırı ardından Banya Luka'ya yoğun hava akınları başladı. NATO savaş uçakları, iletişim merkeleri, radyotelevizyon vericileri, elektrik ve su tesislerinin üstüne 250, 500 ve 1.000&nbsp;kg'lık bombalar atıyordu.<ref name="hri12">[http://www.hri.org/news/balkans/yds/1995/95-09-12.yds.html hri.org 13 September 1995]</ref> Pazar günü NATO, Srbinje, Han-Pijesak, Gorajde yakınındaki Trovrh, Sekoviçi, Majevica, Kalesija, Vişegrad, Bosanska Krupa (aynı zamanda Una nehrinin Batı kıyısındaki Boşnaklar Krupa'yı top ateşine tuttu ), Jasenica'yı da bombalıyordu. Bir bomba Prnjavor'un 12&nbsp;km güneyindeki Donji Vijacani köyünde kilise ile okul arasında yere düştü, ama patlamadı (Pentagon, eski silah ve cephanenin imha işlemine para harcamamak için kullanım süresi geçmiş bombalar ve füzeler kullandı).
 
11 Eylül saldırıları yeniden Mladiç'in doğum yeri olan [[Kalinovik]]'e karşı gerçekleştirdi. Bu saldırıda şehir fiilen tamamen yıkıldı ve birçok sivil (kadın ve çocuk dahil) yaralandı. Voçani köyü (balık çiftliği, okul ve su boru hattı hasar gördü), Srbinje (1 sivil öldü, birkaç kadın ve çocuk yaralandı) ve Banya Luka pazartesi günü NATO da kurbanı oldu.
139. satır:
23-25 Temmuz 1995'te 19. Regiment Royal Artillery'ne mensup 400 asker<ref name="timripley">{{Web kaynağı |url=http://www.timripley.co.uk/cdiss_shop/html/battles.html |başlık=Operation Deliberate Force: The UN and NATO campaign in Bosnia 1995 |erişimtarihi=9 Haziran 2010 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20080818044617/http://www.timripley.co.uk/cdiss_shop/html/battles.html |arşivtarihi=18 Ağustos 2008 |ölüurl=yes }}</ref> Saraybosna'da stratejik öneme sahip İgman Dağı'nı ele geçirdi. Daha sonra İngilizlere 1.300 Fransız<ref name="timripley"/> ve 170 Hollandalı<ref>[http://www.volkskrant.nl/archief_gratis/article654379.ece/Het_was_goed_om_hier_te_schieten Het was goed om hier te schieten] 30 Eylül 1995</ref> da katıldı. [[İgman Dağı]]na yerleştiren BM Acil Mukabele Gücü (UN Rapid Reaction Force) 105mm'lik hafif toplara, 155mm'lik [[AMX 30 AuF1]] tanklara ve 120mm'lik havanlara sahipti.
 
[[Dosya:ODF gun.JPG|sağ|thumb|300px|İngiliz topçuları Sırp Saraybosnasını bombalıyorlar. ([[İgman Dağı]], [[30 Ağustos]] [[1995]])]]
 
30 Ağustos günü saat 04.30'te hava akınlarının hemen ardından BM Acil Mukabele Gücü topçu birlikleri, Sırp hedeflerini dövdü. Sırplara saldırı emri İngiliz General [[Rupert Smith]]'ten aldı. 30 Ağustos-13 Eylül arasında İngiliz-Fransız-Hollanda birliği, Sırp top bataryalarını, tanklarını, havan mevzilerini ve NATO uçaklarını vurabilecek uçaksavar toplarını susturuyordu. Harekâtın ilk gününde Sırp Saraybosnasına atılan mermi sayısı 600'dü. Bundan sonra BM Acil Mukabele Gücü her gün 1.000 top/havan atışı yaptı. Kara harekatını diğerlerinden ayıran en önemli özellik ise, harekatın, [[MPRI]] askeri danışmanlarının Boşnak Ordusu Saraybosna Karargâhı'nda bulundukları sırada gerçekleştirilmiş olmasıdır. BM Acil Mukabele Gücü, NATO ve Boşnak Ordusu uyumlu eylemlerde bulunarak aynı Sırp hedeflerini bombaladı. Bu yüzden Boşnaklar Grbavica bir bölgesindeki birkaç mevzileri ele geçirebildiler.
146. satır:
 
=== Ateşkes ===
Sırpların ağır silahlarını 20&nbsp;km'lik kapalı alanın dışına çekmediğini bahane eden NATO [[30 Ağustos]] - [[1 Eylül]], [[5 Eylül]] - [[13 Eylül]] tarihlerinde Bosna Sırp hedeflerini bombaladı. 5-20 Eylül içinde Sırplar, ağır silahlarını ve 250 tankı Saraybosna'dan çekmek zorunda kaldılar. Bunun üzerine [[Bernard Janvier]] ve [[Leighton W. Smith]] tarafından alınan karar doğrultusunda yapılan ortak açıklamada, Sırpların Saraybosna etrafındaki ağır silahlarını çekme konusunda BM şartlarına uyduğu, bu nedenle şu an için yeni bir hava operasyonuna gerek olmadığı yolunda görüş birliğine varıldığı kaydedildi.<ref name="eylul1995">{{Web kaynağı |url=http://www.byegm.gov.tr/yayinlarimiz/AyinTarihi/1995/eylul1995.htm |başlık=EYLÜL 1995 |erişimtarihi=28 Mart 2010 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20100106141240/http://www.byegm.gov.tr/yayinlarimiz/ayintarihi/1995/eylul1995.htm |arşivtarihi=6 Ocak 2010 |ölüurl=yes }}</ref>
 
=== Ekim 1995 Saldırıları ===
[[4 Ekim]] [[1995]]'te NATO savaş uçakları, Sırpların füze bataryalarına üç ayrı hava akını düzenledi. NATO Sözcüsü Binbaşı Dag Christensen yaptığı açıklamada, hava akınlarını doğrularken, Sırplar'ın radarlarının, Bosna üzerindeki uçuş yasağını denetleyen NATO uçaklarına kilitlendiğini, bunun üzerine NATO uçaklarının kendilerini savunmak amacıyla Sırp füze bataryalarına [[AGM-88 HARM|HARM füzeleri]] fırlattığını söyledi.<ref name="ekim1995">{{Web kaynağı |url=http://www.byegm.gov.tr/yayinlarimiz/AyinTarihi/1995/ekim1995.htm |başlık=EKİM 1995 |erişimtarihi=14 Temmuz 2010 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20100106135802/http://www.byegm.gov.tr/yayinlarimiz/ayintarihi/1995/ekim1995.htm |arşivtarihi=6 Ocak 2010 |ölüurl=yes }}</ref>
 
[[8 Ekim]] [[1995]]'te Boşnaklar, [[NATO]] hava desteğini sağlamak için [[Tuzla]] yakınındaki [[Živinice]] mülteci kampını bombaladılar. Saldırı sonucu 9 kişinin öldüğü, 30 kişinin de yaralandığı bildirildi. Bu olay üzerine harekete geçen NATO uçakları, Sırp kontrol ve komuta merkezlerini tahrip ettiler.<ref name="ekim1995"/>
 
== Kayıplar ==
165. satır:
=== 'Balkan Sendromu' ===
[[Dosya:Bombing republika srpska.jpg|thumb|sol|300px|[[Pale]] yakınındaki Sırpların hedefine bombardıman (ABD uçağının yaptığı havadan fotograf görüntüsü)]]
[[4 Eylül]] [[1995]]'te Ratko Mladiç, Eski Yugoslavya'daki UNPROFOR'un Komutanı Fransız General Bernard Janvier'e gönderdiği mesajda, NATO'yu ve BM Acil Mukabele Gücü'yü Sırplara karşı saldırılarında [[zayıflatılmış uranyum]] içeren bombalar ve mermileri kullanmakla suçlayarak bu doğrultuda özel komisyonu kurmak istedi.<ref>[http://www.hri.org/news/balkans/yds/1995/95-09-05.yds.txt HRI September 5]</ref> Daha sonra Mladiç, Sırp Saraybosnası'na 1.000 atık uranyumlu merminin İngiliz-Fransız-Hollanda birliği tarafından atıldığını açıkladı.<ref name="hri8"/> Bu olayları Bernard Janvier görmezden geldi.
 
1996 yılında Bosna-Hersek Sırp Cumhuriyeti'ni işgal eden NATO'cularca kukla bir hükûmet kuruldu. [[Bilyana Plavşiç]] kukla hükümeti, doğal felaketin boyutlarını gizlemek için elinden geleni yaptı. Bu maksatla Plavşiç, kanser hastalıkların artış nedenleri incelemek muhalefet girişimleri sertçe bastırıyordu. Bosna-Hersek'te radyoaktif silah kullanılması, beş yıl boyunca en fazla gizlenmeye çalışılan konulardan birisiydi. Ancak 2001 yılı Ocak ayında patlayan 'Balkan Sendromu' skandalı sessizlik perdesini yırttı. Dünya kamuoyu, Kosova'da görev yapmış bir NATO askerleri arasındaki kanserden ölümler ve [[NATO’nun Yugoslavya’yı bombalaması|1999 yılındaki uranyumlu füzeleri ve bombaları kullanması]] haberlerini aldıktan sonra Bosna-Hersek sorunlarıyla da ilgilendi.
 
Belgrad Askeri Hastanesi Adli Tıp Başkanı Dr. Zoran Stankoviç, Bosna-Hersek'te kullandığı [[zayıflatılmış uranyum]] içeren bombalardan dolayı, toplumun yüzde 10'luk kısmının ölümle karşı karşıya olduğunu ileri sürdü.<ref>[http://www.porttakal.com/ahaber-nato-bombalari-sebebiyle-yuzlerce-sirp-kanserden-oldu-iddiasi-339357.html nato bombaları sebebiyle yüzlerce sırp kanserden öldü" iddiası] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20110806080416/http://www.porttakal.com/ahaber-nato-bombalari-sebebiyle-yuzlerce-sirp-kanserden-oldu-iddiasi-339357.html |datetarih=6 Ağustos 2011 }} 13 Ocak 2001</ref> Hava bombardımanlar yüzünden en büyük zarar Sırp Saraybosnası (özellikle [[Hadžići]]) gördü. [[Hadžići]]'den ayrılmak zorunda kalan mültecilerde ağırlıklı olarak akciğer, karaciğer ve böbrek kanseri görülüyor. Ve geçen 5 yılda yaklaşık 400 kişinin de [[kanser]]den ölmüştü.<ref>[http://www.evrensel.net/01/01/17/dunya.html NATO vahşeti sahipleniyor] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20060502015959/http://www.evrensel.net/01/01/17/dunya.html |datetarih=2 Mayıs 2006 }} 17 Ocak 2001</ref><ref>[http://www.radikal.com.tr/2001/01/15/dis/02olu.shtml Ölüm saçan bilyeler] 15 Ocak 2001</ref> Uranyumlu bombaların kurbanları olan 300 Sırp mülteci Doğu Bosna'nın Bratunac mezarlığında gömülmüştür. Radyoaktif tozu çekme veya radyoaktif maddelere dokunma sonucu ölen Saraybosnalı Sırpların kesin sayısı bilinmiyor. Çünkü Avrupa ve Kuzey Amerika ülkelerine göçü tercih eden Sırp mültecileri hakkında istatistik tutulmuyor. Zaten, nakledilen 8.000 Saraybosnalıların kaybolup durumunun kamuoyundan gizlendiği tahmin edilmektedir.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.srpska-mreza.com/Bosnia/atrocities/Bratunac-deaths.html |başlık=8,000 people disappeared and the state is silent |erişimtarihi=10 Temmuz 2010 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20090601125633/http://www.srpska-mreza.com/Bosnia/atrocities/Bratunac-deaths.html |arşivtarihi=1 Haziran 2009 |ölüurl=yes }}</ref>
 
NATO bombardımanları nedeniyle Saraybosna ile birlikte Miliçi, Vlasenica, Han Pijesak, Sokolac, Pale, Rogatica, Nevesinje, Srbinje (Foča), Kalinovik, Doboj bölgelerinin radyasyon tehdidi altında olduğu ortaya çıktı. Bu bölgelerde yaşayan Sırp nüfus bağışıklık sisteminin azalması, sık baş ağrısı, zatürre, sedef hastalığı, alerji, uykusuzluk, dozlaklık, habis tümörleri, [[Hiroşima'ya atom bombası saldırısı]]nı yaşamış olan Japonlar arasında en sık görülen beyin kanseri bir türü gösterirler. Hasta olmadan da sağlıklı insanlar bilinmeyen nedenlerle ani ölümün kurbanı olmaktadırlar. Ölü olarak doğan çocuk ve düşük vakaları arttı. Dünyaya gelen çocuklar ise kansızlık ve solunum hastalıklara müptela oluyor.
181. satır:
# Kararlı Güç Harekatı, İkinci Dünya Savaşı'ndan beri Avrupa'daki ilk yoğun bombardımanıdır. [[NATO]] uçakları tarafından 12 gün içinde Sırp işgali altındaki Bosna-Hersek topraklarına atılan bomba sayısı, [[Nazi Almanyası]] uçakları tarafından İkinci Dünya Savaşı döneminde bütün Yugoslavya topraklarına da atılan bomba sayısından daha fazladır.
# Kararlı Güç Harekatı esnasında Avrupa tarihinde ilk defa [[Tomahawk]] saldırısı gerçekleşti. Bosna Savaşı'ndan önce [[Tomahawk]] füzeleri 1991 ([[Körfez Savaşı|Çöl Fırtınası Harekatı]]) ve 1993 yıllarında da [[Irak]]'a karşı kullanılmıştır. Avrupa'da ilk defa olarak [[AGM-88 HARM]] (''"Yüksek-hızlı Anti-Radar Füzeleri"'') ve GBU-12 (GBU-24) Paveway (''"Lazer güdümlü bombalar"'') da kullanıldı.
# [[1 Eylül]] [[1995]]'te, [[Nazi Almanyası]]'nın Polonya'ya saldırmasından 56 yıl sonra Saraybosna çevresindeki [[Sırp Cumhuriyeti]] Ordusu mevzilerine yönelik NATO hava akınına Alman [[Panavia Tornado|Tornado]] uçakları da katıldı.
# Tarihinde ilk defa olarak 13 Eylül günü ABD'nin Moskova'daki Büyükelçisi [[RPG-26]] saldırısına uğradı. 15 Eylül günü ise bir adam, [[Komsomolskaya Pravda]] gazetesine telefon edip, ''"13 Eylül 1995 tarihindeki eylem, Bosna şehirlerine ve köylerine bombardımanı protesto etmek için düzenledi. Biz, yurtsever Rus subayları temsilcileri, ABD hükümetinden Sırplara karşı gerçekleştirilen soykırımı derhal durdurmak istiyoruz"'' bildirdi. İkinci defa olarak [[NATO’nun Yugoslavya’yı bombalaması]] nedeniyle ABD'nin Moskova'daki Büyükelçisi 28 Mart [[1999]]'te [[AK-47]] saldırısına da uğradı.
# 1995 Eylül ayında [[Minsk]]'teki BM, ABD, Almanya ve İtalya Büyükelçilikleri önünde Sırp milliyetçiler tarafından protesto gösterileri yapıldı. Mitinglere katılanlar ellerinde ''"[[Adolf Hitler|Hitler]] ve [[Benito Mussolini|Mussolini]] torunları kendi işini yapmaya devam ediyorlar!"'' yazılı dövizler taşıdılar.
# [[9 Eylül]] [[1995]]'te, NATO hava akınları ABD`nin başkenti [[Washington, DC|Washington'da]] protesto edildi. Önce [[Pittsburgh]], [[Boston, Massachusetts|Boston]] ve Doğu Kıyısı'nın diğer şehirlerde yaşayan Sırplardan oluşan gösterici grup [[Beyaz Saray]] önünden yürüyüşe geçti. Göstericiler ''"[[Adolf Hitler]] [[Bill Clinton]]'la gurur duyabilir!"'' yazılı pankart taşıdı. Sırplara göre bunun iki nedeni var; 1.si [[II. Dünya Savaşı'nda Sırplara yönelik zulüm|Sırp soykırımı]] ABD'nin desteğiyle gerçekleştiriliyor. 2.si [[Hırvatistan Bağımsız Devleti|Hırvatistan]], [[Adolf Hitler|Hitler]]'in 1941'de kurup ABD'nin 1991'de yeniden kurduğu Nazi Devletidir. Protestocu grup daha sonra [[Holokost|Nazi soykırımı kurbanları]] anısına inşa edilen Amerikan Soykırım Anma Müzesi'ne ([[United States Holocaust Memorial Museum]]) doğru yöneldi. Sırp protestocuları, [[Sırplar]] İkinci Dünya Savaşı’nda faşizme karşı savaşırken Hırvatlar ve Boşnakların Hitler'in tarafını tuttuklarını vurgulayarak, Hırvat-Boşnak propagandasının Amerikalı Yahudi Örgütlerini etkisi altına almasından dolayı derin üzüntülerini bildirdi.<ref name="hri11.09.95">[http://www.hri.org/news/balkans/yds/1995/95-09-11.yds.txt hri.org 11. September 1995.]</ref>
# [[Vatikan]] resmi yayın organı [[L'Osservatore Romano]] gazetesinde Papa [[II. Ioannes Paulus|II. Jean Paul]]'ün NATO müdahalesini memnunlukla karşıladığını bildirildi.{{Kaynak belirt}}<ref name="sovrossia"/> Önce 23 Temmuz [[1995]] tarihinde [[II. Ioannes Paulus|II. Jean Paul]], Bosna'da "adil savaş" ("guerra giusta") başlatmak için NATO'ya çağrıda bulundu.<ref>[http://archiviostorico.corriere.it/1995/luglio/23/Guerra_giusta_per_Bosnia__co_0_9507231831.shtml Guerra giusta per la Bosnia. Il Papa proclama il diritto a usare le armi. Pronti 200 jet Nato] 23 Temmuz 1995</ref>
# Tıpkı [[Körfez Savaşı|1991 yılındaki ABD'nin Irak'a saldırısı]] gibi ABD'nin [[Sırp Cumhuriyeti]]'ne saldırısı müslümanların katledilmesi sebebiyle [[İslam ülkeleri|Müslüman ülkelerin]] çoğu tarafından desteklendi. Suudi Başbakan Yardımcısı [[Abdullah bin Abdül Aziz]], Suudi Arabistan'ın NATO hava kuvvetlerinin Sırplara karşı ibret verici insani müdahalesini savunduğunu belirtti. Suudi Veliaht Prensi, Saraybosna'daki Müslüman sivillere yönelik Sırp saldırıları da kınayarak Sırp askeri birliklerine karşı cezalandırma operasyonlarının şiddetlendirilmesini istedi. [[İslam Konferansı Örgütü|İKÖ]] Genel Sekreteri [[Hamid Algabid]] ise, [[Dakka]]'da düzenlediği basın toplantısında, [[İslam Konferansı Örgütü|İKÖ]]'nun öteden beri Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü hava kuvvetlerini Sırp hedeflerine darbe indirilmesi amaçla kullanmadan yana olduğunu vurguladı.
# Avrupa'da ilk defa yoğun olarak Kararlı Güç Harekatı'nda [[zayıflatılmış uranyum]] içeren bombalar kullanılmıştır. Kuveyt'te ve Irak'ta 1991 Körfez Savaşı'nda ilk defa kullanılan uranyumlu silahlar, yüksek oranda radyasyonların çıkmasına neden oldu ve ağır eleştirilere uğradı. Fakat 1995 yılı Balkan'daki durum 1991 yılı Irak'taki gibi değildi. [[Ratko Mladiç]], Saraybosna'da radyoaktif silah kullanımı tespit edip [[UNPROFOR]]'a ve medyaya rapor ettiği halde '[[insan hakları]]'nı savunan kuruluşlar, NATO 'insan müdahalesi'ni açıkça desteklediler. Uranyumlu bombaların Balkanlar'a atıldıkları saatlerde 'insan hakları' savunucuları ve ekolojistler Fransa'ya karşı anti-nükleer kampanya düzenlemekle meşguldüler. [[6 Eylül]] [[1995]]'te Fransa, [[Nükleer silah|nükleer patlama denemeleri]] üzerindeki moratoryumu kaldırıp Güney Pasifik'teki Mururoa Mercan adasında yapacağını açıkladığı bir dizi nükleer denemenin ilkini gerçekleştirdi. Fransa Başbakanı [[Alain Juppé]], nükleer denemenin büyük tepkilere yol açmasının ardından yaptığı açıklamada, nükleer denemeyi [[Almanya]]'nın güvenliğini garanti altına almak ve [[Avrupa]]'nın ortak savunma stratejisini güçlendirmek amacıyla yaptıklarını belirtti.<ref name="eylul1995"/>
 
== Notlar ==
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Kararlı_Güç_Harekâtı" sayfasından alınmıştır