Emma Goldman: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
düzeltme AWB ile
düzeltme, değiştirildi: 1869 → 1869 (18), 8 Eylül → 8 Eylül (2) AWB ile
24. satır:
}}
 
'''Emma Goldman''', (d. 27 Haziran [[1869]], [[Litvanya]] - ö. 14 Mayıs 1940, [[Toronto]]) [[Anarşizm|Anarşist]] yazar. [[20. yüzyıl]]ın ilk yarısında [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] ve [[Avrupa]]'da anarşist görüşün yayılmasında ve gelişmesinde büyük bir rol oynamıştır.
 
== Hayatı ve düşünceleri ==
=== Çocukluk ve gençlik dönemi ===
Emma Goldman, 27 Haziran [[1869]]'da, [[Rusya]] kontrolündeki [[Kaunas]], [[Litvanya]]'da [[Yahudiler|Yahudi]] bir ailenin kızı olarak doğdu. Emma daha 13 yaşındayken aile [[Sankt-Peterburg]]'a taşındı. Bundan kısa süre önce [[2. Alexander]] öldürülmüştü ve siyasi bir baskı olan ortamda Yahudiler çeşitli katliamlarla karşı karşıya kalmaktaydılar. St. Petersburg'a gelişlerinden sadece 6 ay sonra Goldman okulu bırakıp çalışmak zorunda kaldı, ailesi maddi sıkıntılar yaşıyordu. Bir fabrikada çalışmaya başlayan Emma devrimci düşüncelerle ilk kez burada karşılaştı. Fabrikada eline geçirdiği [[Çernişevski]]'nin "''[[Nasıl Yapmalı?]]''"{{ref|1}} isimli eseri onu derinden etkiledi. Bu eser ileride filizlenecek [[anarşizm|anarşist]] fikirlerinin tohumlarını ekmekle kalmadı, hayatını istediği gibi özgürce yaşaması konusundaki fikirlerini de güçlendirdi. 15 yaşlarına geldiğinde babası onu evlendirmek istedi fakat o karşı çıktı ve evlenmedi. 17 yaşına geldiğinde ise, ailenin kararıyla, kız kardeşi Helene'le birlikte, diğer kardeşleri Lena ile yaşamak için [[Rochester]], [[New York]]'a ([[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]]) göç etti. Burada bir [[tekstil]] fabrikasında birkaç yıl çalıştı. [[1886]]'daki [[Haymarket Olayı]]'nın neticesinde dört anarşistin asılması Emma'nın [[anarşizm]]le ilgilenmesine yol açtı. [[1887]]'de yine fabrika işçisi olan Jacob Kersner ile evlendi. Fakat anarşist harekete girişi ile bu evliliği kısa sürdü. Ailesi ve kocasını terk ederek önce New Haven, [[Connecticut]]'a sonra [[New York]]`a gitti.
 
=== New York ve tutuklanmalar ===
 
New York'ta [[Alexander Berkman]] ile tanıştı ve beraber yaşamaya başladı. Berkman o dönemlerde [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]]'deki anarşist hareketin önemli figürlerindendi. [[1892]]'de Berkman ile [[Henry Clay Finch]]'e suikast planları yaptılar, fakat bu planları başarısızlıkla sonuçlandı. Henry Clay Finch suikast girişiminden yaralanarak kurtuldu, Berkman 22 yıllık hapis cezasına mahkûm edildi. 14 yıl hapiste kaldıktan sonra [[1906]] yılında salıverildi. Başarısız suikast girişiminden sonra Berkman'ını savunmak için elinden geleni yaptı, fakat bu girişimleri devletin, resmi otoritelerin ona karşı cephe almasına yol açtı. Bu sıralarda [[Hippolyte Havel]] ile dostluk kurdu. [[1893]]'te işsizleri güç kullanarak otoritelere karşı gelmeye (''zor kullanarak ekmek almaya''')kışkırttığı için tutuklandı. Tutuklanmasına neden olan bu söylemi "''İş isteyin. Eğer iş vermezlerse, ekmek isteyin. Eğer ekmek vermezlerse, ekmeğinizi alın.''" zamanla ünlü bir söylem olmuştur. Blackwell Adası ([[Blackwell's Island]]) cezaevinde bir yıl tutuklu kaldı.
 
[[8 Eylül]] [[1901]]'de, [[Chicago]]'da, dokuz kişiyle birlikte tekrar tutuklandı. Tutuklanma nedenleri [[William McKinley|Başkan McKinley]]'in suikasti idi. [[Leon Czolgosz]] isimli münzevi bir anarşizm sempatizanı McKinley'i birkaç gün önce vurmuştu. Aslında olaylarla ilgisi olmayan Goldman ve diğer dokuz kişinin tutuklanmasının nedeni anarşist hareketin halk nezdindeki itibarını sarsmaktı. Delil yetersizliğinden Goldman [[24 Eylül]]'de serbest bırakılırken, olayın faili [[Leon Czolgosz]] suçlu bulundu ve idam edildi. 1910 yılında "''Anarşizm ve Diğer Makaleler''" isimli kitabı yayımlandı.
 
Emma Goldman 11 Şubat [[1916]]'da tekrar tutuklandı. Bu sefer tutuklanma sebebi dağıttığı [[doğum kontrolü]] hakkında bilgilendirici dokümanlardı. Fakat hayatında bir dönüm noktası olan tutuklanması [[1917]] gerçekleşti. Berkman ve Goldman, ''Zorunlu Askerliğe Hayır'' isimli kurdukları birlik ve Birinci Dünya Savaşına karşı düzenledikleri gösteriler nedeniyle tutuklandılar. İki yıl hapsedildikten sonra Amerikan vatandaşlığından azledilerek Rusya'ya sürüldüler.
 
=== Rusya'daki günleri ve Bolşevikler ===
[[Birinci Enternasyonal|İlk enternasyonal]]'deki anarşist ve komünist ayrılığına rağmen, [[Rusya]]'ya vardığında Goldman [[Bolşevik]]lerin tarafında yer aldı. Fakat [[1919]]'da Berkman ile ülkeyi gezerken tanık oldukları politik baskı, bürokrasi ve zorunlu çalışma Bolşeviklere olan sempatilerini yok etti. Hayal kırıklığı ile Aralık [[1921]]'de [[Rusya]]'yı terk etti. Dönemin Rusya'sı ve Bolşevikler hakkındaki görüşlerini "''[[Rusya'daki Hayal Kırıklığım]]''" ve "''[[Rusya'daki İlave Hayal Kırıklığım]]''" isimli eserlerinde belirtmiştir. Ayrıca, Rusya'da tanık olduğu yoğun şiddet ve güç kullanımı onun şiddete ve güç kullanımına olan fikirlerinin farklı bir boyut kazanmasına neden oldu. Şiddetin toplumsal (sosyal) dönüşüm sürecinin (istenilmese de) zorunlu bir parçası olduğunu kabul etmekle beraber, şiddetin toplumsal mücadelenin yegane ve en önemli aracı olarak kullanmasına karşı çıktı. Ona göre şiddet "''çarpışma sırasında bir savunma aracı olarak başvurulabilecek''" bir şeydi. Ayrıca bu düşüncesi ilk zamanlarda savunduğu "''amaç aracı haklı çıkarır''" fikrinden ayrıldığının göstergesiydi.
 
=== İspanya ve ölümü ===
[[1921]]'de [[Birleşik Krallık]]'a gitti. Sürgün edilebileceği haberlerini duyulunca Birleşik Krallık vatandaşlığına girebilmesi için bir maden işçisi kendisine evlenme teklif etti. Britanya pasaportuyla birçok ülkeyi gezebilme fırsatı buldu. [[1928]]'de [[Saint-Tropez]]'e taşındı, [[1936]]'ya kadar burada yaşadı. Bu arada, [[1931]]'de "''[[Hayatımı Yaşarken]]''" isimli otobiyografisini yayımladı. [[1936]]'da [[İspanyol Devrimi]]nin başlamasından kısa bir süre önce Berkman intihar etti. Emma Goldman ise aynı yıl, 67 yaşında, İspanyol Devrimine katılmak için [[İspanya]]'ya gitti. CNT-FAI'li anarşistlerin [[1937]]'de koalisyon hükümetine katılmalarını, giderek güçlenen komünistlere savaş faaliyetinin daha iyi yürütülebilmesi için taviz vermelerini onaylamadı. [[Faşizm]]in [[Avrupa]]'daki yükselişi karşısında büyük bir üzüntü duysa da düşüncelerinden taviz vermeyi reddetti.
 
Emma Goldman 14 Mayıs 1940'ta, [[Kanada]]'nın [[Toronto]] kentinde öldü. [[Chicago]]'da, [[Haymarket olayı|Haymarket İsyanı]] sonucu asılan anarşistlerin gömüldüğü yerin yakınına gömüldü.
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Emma_Goldman" sayfasından alınmıştır