Vikipedi

Boeing 747: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
LuCKY (mesaj | katkılar)
Devriyeler
15.864 değişiklik
k Yazım hatası düzeltildi: halen → hâlen AWB ile
düzeltme, değiştirildi: 2005 → 2005 (21), 27 Ağustos → 27 Ağustos (3) AWB ile
7. satır:
|üretici = [[Boeing]]
|tasarımcı = Joe Sutter
|ilk uçuş = 9 Şubat 1969 <ref name="milestone">''[http://www.boeing.com/commercial/747family/pf/pf_milestones.html "Boeing 747-400 Program Milestones"]'', [[Boeing]], [[27 Ağustos]][[2005]]Ağustos2005</ref>
|hizmete giriş = 22 Ocak 1970
|hizmetten çıkış =
22. satır:
}}
 
'''Boeing 747''' ('''Jumbo Jet'''), [[havayolu taşımacılığı]]nda kullanılan bir jet [[Uçak|uçağıdır]]. İlk ticari uçuşunu [[1970]] yılında gerçekleştirmiştir. Büyüklük rekorunu [[Airbus A380]]'in hizmete girdiği [[2006]] yılına kadar elinde tutmuştur. 2006 yılı itibarıyla en uzun kanat genişliğine Hughes H-4 Hercules sahiptir ancak en büyük ticari uçak, [[Ukrayna]] yapımı [[kargo uçağı]] [[Antonov An-225]]'tir.<ref>''[http://www.aerospaceweb.org/question/design/q0188.shtml "Ask Us - Largest Plane in the World"]'', [http://www.aerospaceweb.org/ Aerospaceweb.org], 29 Nisan [[2006]]</ref>
 
[[Boeing Commercial Aircraft]] tarafından üretilen dört [[motor]]lu 747, çift katlı bir tasarıma sahiptir. İki-sınıf yerleşim planı 524 yolcu için yer sağlarken, tipik üç-sınıf yerleşim planı 416 yolcu için yer sağlamaktadır. Üst katın oluşturduğu kambur, 747'nin kolayca tanınabilmesini sağlar.
 
Şu anda üretimde olan 747 serisi ses hızının altında (genel olarak 0,85 [[Mach Sayısı|mach]]) ve kıtalar arası mesafelerde (7.260 [[Deniz mili]]) uçmaktadır.<ref>''[http://www.boeing.com/commercial/747family/pf/pf_400_prod.html "Technical Characteristics -- Boeing 747-400"]'', [[Boeing Commercial Aircraft]], 29 Nisan [[2006]]</ref> Bazı modellerle [[New York]]'tan [[Hong Kong]]'a — dünyanın çevresinin üçte biri— durmaksızın uçmak mümkün olmaktadır. 1989 yılında Qantas'a ait bir 747-400'ün [[Londra]]'dan [[Sidney]]'e (18.001&nbsp;km) 20 saat ve 9 dakika da uçmasına karşılık, teslimat amaçlı olan bu uçuş yolcu veya kargo yükü olmadan gerçekleştirilmiştir.<ref>''[http://www.qantas.com.au/info/about/history/details16 "Boeing aircraft Take Qantas Further"]'', [[Qantas]], 29 Nisan [[2006]]</ref>
 
== Tarih ==
32. satır:
 
[[Dosya:Boeing 747 prototype.JPG|thumb|175px|sol|[[Seattle]]-[[Washington, DC|Washington]]'daki Uçuş Müzesi'nde sergilenen 747 prototipi "City of Everett"]]
1960'lardaki hava ulaşımı patlaması sonucunda 747 doğmuştur. [[Boeing 707]]'nin önderliğini yaptığı ticari jet ulaşım dönemi uzun mesafeli yolculuk devrimini gerçekleştirmiş ve dünyanın her yerine kısa zamanda ulaşılabilmesini mümkün kılmıştır. Boeing, büyük bir hava taşıma aracı için Amerika Silahlı Kuvvetleri'ne teklif götürürken çalışmalara çoktan başlamıştı.<ref name="hist747">''[http://www.boeing.com/history/boeing/747.html History - "747 Commercial Transport"]'', [[The Boeing Company]], 29 Nisan [[2006]]</ref> Anlaşma Boeing yerine [[Lockheed]] firmasının ürettiği [[C-5 Galaxy]] için yapıldı ancak o sırada en sadık müşterileri olan [[Pan Am]], 707'nin iki katı büyüklüğünde bir yolcu uçağının geliştirilmesi talebinde bulundu. 1966 yılında Boeing firması üretmekte olduğu uçağın başlangıç modelinin 747 olarak isimlendirilmesini önerdi. Pan Am firması ilk 100 serinin 25 adedini 550 milyon dolara sipariş ederek ana müşteri oldu.<ref name="milestone" /><ref name="infoplease">''[http://www.infoplease.com/spot/boeing747.html "Passenger Planes: Boeing 747"]'', David Noland, Infoplease ([[Pearson Education]]), 30 Nisan [[2006]]</ref> Orijinal tasarım tam-uzun çift-katlı uçak gövdesiydi. Tahliye yolları sorunu nedeniyle geniş-gövde tasarımına geçildi.<ref name="ucfc747">''[http://www.centennialofflight.gov/essay/Aerospace/Boeing_747/Aero21.htm "The Boeing 747"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20121007143215/http://www.centennialofflight.gov/essay/Aerospace/Boeing_747/Aero21.htm |datetarih=7 Ekim 2012 }}'', Judy Rumerman, U.S. Centennial of Flight Commission, 30 Nisan [[2006]]</ref>
 
O zamanlar 747'nin yerini süpersonik bir tasarımın alacağı düşünülüyordu. Boeing zekice bir hareketle 747'yi kargo uçağına dönüştürülebilir şekilde tasarlamıştı. Böylece Boeing, yolcu uçağı modelinin satışları azaldığında kargo uçağı olarak üretimi sürdürebilecekti. Kokpit, 747'yi diğerlerinden ayıran şişkinliği oluşturan kısaltılmış üst kata alındı, böylece burun kısmına yükleme kapısı eklenebilecekti. [[Concorde]] ve Boeing'in üretilmemiş Boeing 2707 modeli gibi süpersonik uçakları, [[petrol]] fiyatlarının çok yüksek olduğu dönemlerde kârlı işletim için çok maliyetli olmaları ve kara üzerindeki süpersonik uçuşlarla ilgili düzenlemeler nedeniyle hiçbir zaman gereksinimleri karşılayamadı.<ref>''[http://www.centennialofflight.gov/essay/Aerospace/Concorde/Aero53.htm "The Concorde Supersonic Transport"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20100528023307/http://www.centennialofflight.gov/essay/Aerospace/Concorde/Aero53.htm |datetarih=28 Mayıs 2010 }}'', T.A. Heppenheimer, U.S. Centennial of Flight Commission, 30 Nisan [[2006]]</ref>
 
[[Dosya:Cargolux B747-400F.jpg|thumb|sağ|250px|Burun yükleme kapağı açılmış bir Cargolux Boeing 747-400F]]
45. satır:
Boeing firması 747'yi Pan Am'a 1970 yılında teslim etme sözü vermişti. Bu gelişim, imalat ve test için dört yıldan az bir süre demekti. İş o kadar süratli gidiyordu ki, 747'nin geliştirilmesinde çalışanlara "inanılmazlar" adı verilmişti.<ref name="hist747" /> 747'yi geliştirme ve Everett fabrikasının inşaatı, maliyetinin büyük kısmını borçlanarak sağlamak ve şirketin varlığını 747'nin başarısına bağlamak gibi bir kumara girmek demekti.<ref name="infoplease" /> JT9D'nin geliştirilmesinde yaşanan problemler teslimatların gecikmesine yolaçtı. Sonuç olarak 30 kadar uçak Everett'te öylece beklemek durumunda kaldı ve şirket iflasın eşiğine geldi.<ref name="ucfc747" />
 
[[Kumar]] olumlu sonuçlandı ve onlarca yıl boyunca Boeing [[yolcu uçağı]], rakipsiz olmanın tadını çıkarttı. 747'nin rekoru, Boeing'in rakibi [[Airbus A380]] tarafından ancak ilk teslim tarihinden 35 yıl sonra kırılabildi.<ref>''[http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/4183201.stm "Airbus unveils 'superjumbo' jet"]'', BBC News, 18 Ocak [[2005]]</ref>
 
=== Hizmet ===
53. satır:
15 Ocak 1970 tarihinde, Washington Dulles Uluslararası Havaalanında Başkanın eşi Pat Nixon ve beraberindeki Pan Am yönetim kurulu başkanı Najeeb Halaby tarafından resmî olarak Pan Am Boeing 747 adını aldı. Şampanya kırmak yerine uçağa [[kırmızı]], [[beyaz]] ve [[mavi]] [[su]] püskürtüldü.
 
Boeing 747'nin ilk ticari uçuşu Pan Am tarafından John F. Kennedy Uluslararası Havaalanı ile Londra Heathrow Havaalanı arasında 21 Ocak [[1970]] tarihinde gerçekleştirildi. Pan Am 1970'in ilkbahar ve yazında 747'yi Londra-Boston, Washington ve diğer şehirler arasındaki uçuşlarda kullanmaya başladı. Artık hava ulaşımı için yeni bir standart oluşmuştu ve diğer havayolu şirketleri kendi 747'lerini kullanabilmek için acele etmeye başlamıştı. [[TWA]], [[Japan Airlines]], [[Lufthansa]], [[BOAC]] ve [[Northwest Orient]] uzun mesafe uçuşlarda 747'yi kullanan ilk firmalar olacaktı. 1970 yazında [[American Airlines]] 747'yi [[New York]] ve [[Los Angeles]] arasında servise soktu.
 
Başlarda birçok havayolu şirketi 747'ye kuşkuyla yaklaşıyordu. [[McDonnell Douglas]] ve [[Lockheed]], geniş gövdeli, üç [[motor]]lu ve 747'den önemli ölçüde daha küçük "[[tri-jet]]ler" üzerinde çalışıyordu. Birçok havayolu şirketi, 747'nin ortalama uzun mesafeli uçuşlar için çok büyük olduğunu düşündüğünden tri-jetlere yatırım yapmayı tercih ediyordu. Ayrıca 747'nin çift katlı yapısına rağmen [[Airbus A380]]'in de karşı karşıya olduğu mevcut havaalanlarının altyapısına uyum sağlama konusunda da endişeler mevcuttu.<ref>''[http://travel.howstuffworks.com/a3807.htm "How the Airbus A380 Works - Triumph or Mistake?"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20060911154021/http://travel.howstuffworks.com/a3807.htm |datetarih=11 Eylül 2006 }}'', [[Howstuffworks]], 29 Nisan [[2006]]'da görüntülenmiştir.</ref>
 
Havayolu şirketlerinin diğer bir endişesi yakıt verimliliği idi. Üç motorlu bir uçağın dört motorlulara göre daha az yakıt tüketmesi ve şirketlerin maliyetleri düşürme çabasından dolayı yakıt verimliliği 1970'li yıllarda Boeing açısından sorun teşkil ediyordu.
69. satır:
 
=== 747-100 ===
İlk Boeing 747 modeliydi ve 1970 yılında [[Pan American World Airways]]'te hizmete girdi. Ilk Boeing 747-100'lerin üst katında sadece 6 tane pencere vardı. Boeing 747-100 son ticari uçuşunu ocak [[2014]]'te [[Iran Air]]'de yaptı.Bu modelin kargo versiyonu üretilmedi ve toplamda bu uçaktan 167 tane üretildi.
 
=== 747SP ===
81. satır:
 
=== 747-400 ===
<blockquote>Ana madde:[[Boeing 747-400]]</blockquote>En çok satan ve en ekonomik versiyonudur.Toplamda 694 tane üretilmiştir. 2005 itibarila yolcu 2009 itibarila da kargo versiyonunun üretimi durmuştur. Son yolcu versiyonu nisan [[2005]]'te [[China Airlines]]'a teslim edilmiştir. Bu modeli [[Winglet]] içermiyordu. Günümüzde en büyük 747-400 kullanıcısı [[British Airways]]'tir.
 
=== 747-8 ===
En yeni ve günümüzde üretimde olan tek Boeing 747 versiyonudur. İlk uçuşunu 8 şubat [[2010]]'da yapmıştır. Kargo versiyonu 12 ekim [[2011]]'te yolcu versiyonu ise 1 haziran [[2012]]'te hizmete girmiştir. Temmuz 2016 itibarıyla, toplamda 125 adet (74 kargo versiyonu ve 51 yolcu versiyonu) onaylanmış sipariş bulunmaktadır. En büyük kullanıcısı [[British Airways]]'tir.
 
== Özellikleri ==
164. satır:
* [[Lufthansa]]'ya ait bir 747, 1974 yılında [[Nairobi]]'de düştü. 747'nin ilk kazası olan bu olayda 59 kişi hayatını kaybetti.
* 1977 yılında Air-India'ya ait bir Boeing 747 Mumbai açıklarında denize çakıldı. Tüm yolcular ve mürettebat hayatını kaybetti.
* 27 Mart 1977'de 583 kişinin hayatını kaybettiği [[kaza]]da iki 747 yoğun sis nedeniyle çarpıştı. Bu olay [[havacılık tarihi]]nde en çok can kaybı olan kazadır.<ref>''[http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/27/newsid_2531000/2531063.stm "1977: Hundreds dead in Tenerife plane crash"]'', [[BBC News]] On This Day, 26 Mayıs [[2006]]'da görüntülenmiştir.</ref>
* 12 Ağustos 1985'te Japan Airlines'ın 123 numaralı uçuşunda a 747SR kontrolünü kaybederek yere çakıldı ve 520 kişi öldü. Havacılık tarihinde tek uçakla meydana gelen kazalarda en çok can kaybı olan olaydır.<ref>''[http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/asia-pacific/4144688.stm Japan marks air crash anniversary]'', [[BBC News]], [[12 Ağustos]] [[2005]]</ref>
* Lockerbie faciasındaki uçak bir [[Pan Am]] 747-100 idi.
* [[Air India]]'nın 182 sefer sayılı uçağı 747-237B idi. 23 Haziran'da gerçekleşen patlamada uçakta bulunan 329 kişi hayatını kaybetti. Bu olay [[11 Eylül]] [[2001]] tarihine kadar uçakla gerçekleşen [[terörist]] olayların başında geliyordu.
* ACT Havayolları'nın (MyCargo), Türk Hava Yolları adına uçuş yapan 747-417F(SCD) uçağı 16 Ocak UTC 01.45'te Kırgizistan Bişkek Havalimanı'na yaklaşma esnasında elverişsiz hava koşulları nedeniyle yerleşim alanına düştü. 4'ü mürettebat 37 kişi hayatını kaybetti.
 
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Boeing_747" sayfasından alınmıştır