Assos: Revizyonlar arasındaki fark

[[Dosya:Assos.jpg|250px|thumb|sağ|Kentte yer alan [[Athena]] Tapınağı kalıntıları.]]

'''Assos''' ([[Grekçe]]: Άσσος,) günümüzdeya da '''Behramkale)''', [[Çanakkale]]'nin [[Ayvacık, Çanakkale|Ayvacık]] ilçesinin yaklaşık 17 km güneyindeki [[Behram, Ayvacık|Behramkale Köyü]]'nde yer alan bir antik kent.

Antik Çağda ''[[Troas]]'' diye adlandırılan bölgenin güney ucunda [[volkanik]] bir tepenin zirvesi ve yamaçlarında, [[Midilli adası]] adasınınnın karşısında kurulmuştur. Tarih boyunca [[Lidya]], [[Sasani İmparatorluğu|Pers]], [[Pergamon]]¸ [[Roma İmparatorluğu|Roma]] egemenliği altına giren bölge [[Orta Çağ]]'da terk edilmiş; 1880-1883 yıllarında Amerikan Arkeoloji Enstitüsü'nün yaptığı kazılar sırasında Amerikalı genç mimar Francis H. Bacon tarafından bulunmuştur.<ref name=congdon>{{Web kaynağı | soyadı1 = Congdon | ad1 = Lenore O. Keene | başlık = The Assos Journals of Francis H. Bacon | url = http://archive.archaeology.org/online/features/assos/ | website = http://archive.archaeology.org | yayıncı = Archeology.org arşivi, Aralık 2006 | erişimtarihi = 25 Temmuz 2016 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150911220449/http://archive.archaeology.org/online/features/assos/ | arşivtarihi = 11 Eylül 2015 | ölüurl = no }}</ref>

Aktif olduğu zamanlarda Assos, bulunduğu bölgedeki tek büyük limana sahip olduğu için geçen gemiler sayesinde zengin olmuştu. Assos'taki [[andezit]] taşından imal edilen [[lahit]]ler, içine konan cesetlerin çabuk çürütmesi ile dünyaca ün yapmış; antik dönemde [[Lübnan]], [[Suriye]], [[Yunanistan]] ve Roma'ya ihraç edilmiştir.<ref name=bayer>{{Web kaynağı | soyadı1 = Bayer | ad1 = Mehmet | başlık = Assos'un Et Yiyen Lahitleri | url = http://www.hurriyet.com.tr/assosun-et-yiyen-lahitleri-26706580 | website = http://www.hurriyet.com.tr/ | yayıncı = Hürriyet gazetesi 29 Haziran 2014 | erişimtarihi = 25 Temmuz 2016 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160806135046/http://www.hurriyet.com.tr/assosun-et-yiyen-lahitleri-26706580 | arşivtarihi = 6 Ağustos 2016 | ölüurl = no }}</ref>

Antik Çağ'ın büyük düşünürlerinden [[Aristo]]'nun bu kentte üç yıl yaşamış ve felsefe okulu kurmuş olması nedeniyle felsefe tarihi açısınan önem taşır. Assos, [[Pavlus]] tarafından da ziyaret edilmiştir ve kent bu nedenle Hıristiyanlarca[[Hıristiyan]]larca kutsal olarak kabul edilir.

Assos kentinde ilk defa iskan edenlerin kim olduğu bilinmez ancak arkeolojik verilerden kentte [[Tunç Çağı]]'ndan beri kesintisiz iskan edildiği anlaşılmaktadır.<ref name=esra>{{Web kaynağı | soyadı1 = Bakar | ad1 = Esra | başlık = Assos Araştırma Tarihi ve Yapıları | url = https://www.academia.edu/25524277/Assos | yayıncı = İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Esntitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ocak 2014 | erişimtarihi = 25 Temmuz 2016 | arşivengelli = evet}}</ref>

Bölge, MÖ 7. yüzyılda [[Lesbos Adası]]'ndan (Midilli) gelen [[Aiol]] kolonileri tarafından iskan edilerek gelişmiş, zenginleşmiştir. MÖ 6. yüzyılda [[Lidya Krallığı]] kıyılardaki hellen şehirleri üzerinde politik güç sağlamak istemiş ve bunun sonucunda Assos MÖ 560'ta Lidya Krallığı'nın hâkimiyetine girmiştir. MÖ 546 yılında Perslerin Lidya hakimiyetine son vermesi sonucu Pers egemenliği başladı. Bu dönemde vergi siteminde değişiklik olmadı. Vergi toplayanlar, Persler'den ziyade Hellen yöneticilerdi.

MÖ 5. yüzyılda Pers egemenliğine karşı Atina Devleti'nin liderliğinde kurulan [[Attik Delos Birliği|Atina kent birliği]]'nin kuruluşu sırasında Assos, yılda 1 talent ödeme karşılığında<ref name=emrah>{{Web kaynağı | soyadı1 = Kahraman | ad1 = Emrah | başlık = Assos Agorası | url = https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=zqI_ZOq-b18GC2rT9c2JGmvGpSnthZW5LZE4O7DZUz-DkDjUgvQzZl1c_WnALhFM | website = https://tez.yok.gov.tr | yayıncı = Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2010 | erişimtarihi = 25 Temmuz 2016 | arşivengelli = evet}}</ref> kurucu üyeler arasında kaldı.<ref name=esra/> Persler, uğradıkları yenilgilerden sonra Ege'nin Asya kıyılarından ayrılmaya başlamıştı. Ancak zaman içinde Persler yeniden Anadolu kıyılarına döndüler; Batı Anadolu kıyılarında yaşayanları yeniden Pers egemenliğine zorlayan Kral Barışı'nın (MÖ 387) imzalanmasından hemen sonra ''Eubolos'' adında bir tüccar kendini Assos ve [[Atarneus]] kentlerinin kralı ilan etti.<ref name=emrah/> Onun ölümünden sonra hizmetkarlarından Hermesisas yönetimi ele geçirdi.<ref name=dergibursa>{{Web kaynağı | başlık = Assos'un Tarihi | url = http://www.dergibursa.com.tr/e-dergiler/Nisan-2013/files/assets/basic-html/page88.html | website = http://www.dergibursa.com.tr | yayıncı = Dergi Bursa, Nisan 2013 | erişimtarihi = 25 Temmuz 2016 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160806135158/http://www.dergibursa.com.tr/e-dergiler/Nisan-2013/files/assets/basic-html/page88.html | arşivtarihi = 6 Ağustos 2016 | ölüurl = no }}</ref> Gençliğinde [[Plato]]'nun okulunda öğrenim görmüş olan Hermesias, başta [[Aristo]] olmak üzere filozof dostlarını Asos’a davet etti. Hermesias’ın yeğeni Phtias ile evlenen Aristo, Assos'ta üç yıl yaşadı. MÖ 347’de Assos'ta bir felsefe okulu kurdu ve yaşambilimi üzerine çalışmalar yaptı. Kral Hermesias, MÖ 345 yılında bağımsızlığını yitirdi; Pers komutanı Rodoslu Memnon tarafından esir alınarak Persepolis'te çarmıha gerildi ve kentte yeniden Pers hakimiyeti başladı. MÖ 344'te Assos'tan ayrılan Aristo; Makedon Kralı [[II. Filip]]'in oğlu [[büyük İskender|İskender]]'i yetiştirmek üzere [[Pella]]'ya gitmiştir. Bölgede Pers hakimiyeti, MÖ 334 yılında [[Büyük İskender]]'in [[Granikos Savaşı]]'nda kazandığı zafer ile son buldu.

Kent, Roma yönetimi döneminde gelişti. Bu dönemde tarım arazilerinin verimliliği ile ünlü oldu.<ref>{{Web kaynağı | soyadı1 = Sezgin | ad1 = Kudret | başlık = Assos Kuzey Stoasının inşası ve kullanım evreleri | url = https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=zqI_ZOq-b18GC2rT9c2JGiwaMpT6r_Kp68oShqJCOUV12cuRuJ7eAgByqWXJ_PIN | website = https://tez.yok.gov.tr/ | yayıncı = Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2010 | erişimtarihi = 25 Temmuz 2016 | arşivengelli = evet}}</ref> Erken imparatorluk döneminde [[Athena|Athena Polias]], [[Zeus|Zeus Soter]] ve [[Asklepios]] kültleri yanında Roma imparatoru [[Caesar Divi Filius Augustus|Augustus]] ve karısı [[Livia]]'yı tanrılaştıran Assoslular<ref name=mehmet/>, Hıristiyanlığın doğuşundan sonra kenti [[Pavlus|Aziz Pavlus]] ve [[Luka|Aziz Luka]]'nın ziyaret etmiş olmasının da etkisi ile Hıristiyanlığı kabul ettiler.<ref name=esra/> MS 381 - 390 yıllarında, Hıristiyanlığın etkisi ve imparatorluğun emirleri doğrultusunda, birçok tapınak kapatılmış ve yıkılmış, taşları kilise ve konut inşasında kullanılmıştır; ayrıca harç yapımına gerekli kirecin sağlanması için tüm mermer malzeme agora yakınındaki kireç kuyusunda yakılmıştır. Assos Athena Tapınağı ve tapınağa ait [[sunak]] da bu zamanda tahrip edilmiştir.<ref name=osman/>

[[Latinler]], [[Franklar]], [[Selçuklu |Selçuklu]] ve [[Osmanlı]] Türkleri akropolise[[akropolis]]e birçok kez kente saldırmışlardır. Bizans Dönemi’nde piskoposluk merkezi haline gelen Assos, 1080 yılında, [[Selçuklular]]ın egemenliği altına girdi, ancak 17 yıl süren egemenlikten sonra [[I. Haçlı Seferi|I. Haçlı ordusu]] komutanlarından [[Pierre L'Ermite|Keşiş Pierre]], bölgeden Türkleri uzaklaştırdığı için burada 1330 yılına kadar Bizans hâkimiyeti devam etti.<ref name=emrah/> 14. yüzyılda [[Karesi Beyliği]]'nin topraklarında olan Assos, tüm Çanakkale çevresi ile birlikte 1359 yılında [[I. Murat|Sultan I. Murat]]'a satılarak Osmanlı topraklarının bir parçası oldu.<ref name=emrah/>

6x13 dor düzenli sütün ile çevrili Athena Tapınağı, Akropolün en önemli yapısıdır. MÖ 530 yılına ait tapınak 14x30 m. ölçüsündedir. Tapınağın bazı sütunları yerine dikilmiştir. Athena Tapınağı frizlerinden[[friz]]lerinden bir kısmı [[İstanbul Arkeoloji Müzesi]]'ndedir. İkinci bir surla[[sur]]la takviye edilen akropoldeki iç surlar [[Orta Çağ]]'da, Osmanlı döneminde ve günümüzde de restore edilmiştir.

Assos Nekropolü[[Nekropol]]ü, [[Helenistik Dönem|Helenistik]] ve Roma dönemlerinden kalmadır. Mezarlar, Helenistik çağdan [[Arkaik Yunanistan|Arkaik çağaçağ]]a kadar kesintisiz devam eder.

Akropolün güney eteklerindeki teraslar üzerinde [[Agora]] inşa edilmiştir. Agoranın doğusunda meclis binası (bouleuterion), kuzey ve güneyde stoalar[[stoa]]lar (revaklar) bulunur.

Agora ile Batı kapısı arasındaki [[Gymnasium (Antik Yunanistan)|gymnasium]] Helenistik dönemde yapılmıştır. Batı kapıdan aşağı inen taş yol hamamlara ve tiyatroya ulaşır. Tiyatro, doğal bir kaya oyuğuna MÖ 3. yüzyılda inşa edilmiştir.

Assos'taki kazı çalışmaları 1981 yılında [[Ümit Serdaroğlu]] tarafından yeniden başlatıldı ve 2005'te ölümüne kadar sürdürüldü. Serdaroğlu; batı nekropolisi, agora, tiyatro ve akropoliste çalışmalar yaptı. 2005 yılından itibaren kazı başkanlığını Nurettin Arslan sürdürmektedir.