Orta Doğu Teknik Üniversitesi: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
→‎İlk yıllar: düzeltme AWB ile
düzeltme AWB ile
47. satır:
Türkiye ve diğer Orta Doğu ülkelerinin kalkınmalarına katkıda bulunmak, özellikle fen bilimleri ve sosyal bilimler alanlarında çalışan yetiştirmek üzere kurulan enstitünün açılışından önce dönemin [[Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı|Maarif Vekili]] [[Ahmet Özel]] "Meclise sunulan tasarının kanunlaşması sonunda enstitü, Orta Doğu'nun en büyük [[teknik üniversite]]si hâline getirilecektir." diyerek enstitünün bir süre sonra üniversite hüviyetini alacağını bildirmiştir.<ref name="milliyet arşiv1" />
 
İlk olarak Mimarlık ve Şehircilik alanında eğitime başlayan ODTÜ; 1956-1957 ders yılının ikinci döneminde Makine Mühendisliği, 1957-1958 ders yılının başında İnşaat Mühendisliği ve [[Orta Doğu Teknik Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi|İdari Bilimler Fakültesi]]'ne bağlı İş İdaresi, Kamu Yönetimi (Amme İdaresi) ve Endüstri Yönetimi programlarında eğitim vermeye başlar.<ref name="ODTÜ 50.yıl, 1957"/> Üniversite bu yıllarda [[Kızılay Meydanı|Kızılay]]'da [[Emekli Sandığı]]'na ait küçük bir bina ile [[Türkiye Büyük Millet Meclisi|TBMM]] yakınlarında bulunan barakaları derslik olarak kullanırken<ref name="ODTÜ tarihçe"/><ref name="barakadan kampusa">{{Kitap kaynağı| son = Payaslıoğlu | ilk = Arif | yıl = 1996 | başlık = Barakadan Kampusa | yayımcı= ODTÜ Yayınları | yer = Ankara}}</ref> 29 Ocak [[1957]]'de üniversitenin "Kuruluş ve Hazırlıkları Hakkındaki 6887 Sayılı Kanun" çıkarılmış ve ardından esas kanun [[27 Mayıs]] [[1959]]'da 7307 Sayılı Kanun olarak TBMM'de onanır.<ref name="ODTÜ tarihçe"/><ref name="ODTÜ 50.yıl, 1956"/> Yasanın onanmasıyla birlikle enstitü, tüzel kişiliğine kavuşarak "''Orta Doğu Teknik Üniversitesi''" olarak isim değiştirir.
 
=== İlk yıllar ===
54. satır:
İlk zamanlar ortaokul binasını andıran küçük bir binada eğitim veren ve "baraka", "gecekondu üniversitesi" diye anılan üniversitenin<ref name="bozkırı yeşertenler">{{Video kaynağı |tarih=27 Haziran 2008 |url=http://bianet.org/bianet/kultur/107868-odtu-tarihi-belgeseli-odtu-lulerle-bulusuyor |başlık = Bozkırda Yeşeren Bir Tarih: ODTÜ |yer=Ankara |yayımcı=ODTÜ GİSAM |biçim=Belgesel}}</ref> kendine ait bir yerleşkeye kavuşması için çalışmalar kuruluşun ardından hemen başlamış, henüz yerleşke yeri kesinleşmemişken Perkins'in yaptığı yerleşke planı kabul görmüştür.<ref name="mezund">{{Web kaynağı | url = http://www.odtumd.org.tr/bulten/123/anilar1.htm | başlık = Bozkırda Doğan Güneş ODTÜ Yerleşkesi | erişimtarihi = 5 Eylül 2015 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160605131041/http://www.odtumd.org.tr/bulten/123/anilar1.htm | arşivtarihi = 5 Haziran 2016 | ölüurl = yes }}</ref> Yerleşke alanı için Yalıncak Köyü'nün ardındaki arazinin veya [[Etimesgut]] Şeker Fabrikası binalarının kullanılmasının gündeme geldiği bir dönemde temelin bir an önce atılması için hükûmetten gelen baskıların üzerine 2 Ekim 1957'de Yalıncak Köyü'nde bir temel kazma töreni yapılmıştır.<ref name="mezund"/> Uluslararası bir üniversite olacağı için Ankara'daki büyükelçilerin hemen hemen hepsi, dönemin [[Türkiye cumhurbaşkanı|Cumhurbaşkanı]] [[Celal Bayar]], [[Türkiye başbakanı|Başbakan]] [[Adnan Menderes]] ve diğer bakanlar törende bulunur.<ref>{{haber kaynağı|gazete=Milliyet |sayfa=1 |başlık=Orta-Doğu Üniversitesi temeli atıldı |yer=Ankara |tarih=3 Ekim 1957 |yazar=Muammer Taylak |söz=Ortadoğu Teknik Üniversitesinin temeli, dün saat 16'da Ankara'dan 15 kilometre kadar mesafede bulunan yeni sahasında yapılan merasimle atılmıştır. Merasime katılan Cumhurreisi Celal Bayar, BMM Reisi Refik Koraltan ve Başvekil Adnan Menderes, temel atma töreninde kullanılan bir ekskavatörü bizzat kullanmışlardır.}}</ref> ODTÜ'nün kurucularından ilk Mütevelli Heyeti Başkanı Vecdi Diker, [[Türkiye Cumhuriyeti Karayolları Genel Müdürlüğü|Karayolları Genel Müdürlüğü]]'nden bir [[ekskavatör]] getirtmiş ve bu inşaat makinesi ile temel yeri kazılmıştır.<ref name="ODTÜ 50.yıl, 1960"/> Perkins'in tasarladığı yerleşke planı çerçevesinde inşa edilecek ilk bina [[Orta Doğu Teknik Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi|İdari İlimler Fakültesi]] olarak belirlenmiş ve 1959'da düzenlenen uluslararası proje yarışmasında Dr. [[Turgut Cansever]], Ertürk Yener ve [[Mehmet Tataroğlu]]'dan oluşan Türk ekip birinci olmuştur;<ref>{{Web kaynağı | url = http://v2.arkiv.com.tr/m203-turgut-cansever.html | başlık = Turgut Cansever Biyografi | erişimtarihi = 5 Eylül 2015 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160404200441/http://v2.arkiv.com.tr/m203-turgut-cansever.html | arşivtarihi = 4 Nisan 2016 | ölüurl = yes }}</ref> ancak yerleşkenin nereye kurulacağı hâlâ tam olarak belirlenmediği için proje askıya alınmıştır.
 
[[27 Mayıs]] [[1960]]'ta [[27 Mayıs Darbesi|yapılan darbe]]nin ardından ODTÜ Mütevelli Heyeti üyesi olan dönemin Başbakanı Adnan Menderes ve [[Antalya]] milletvekili [[Ahmet Tokuş]] tutuklanarak heyetten ihraç edilmiş,<ref>{{Kitap kaynağı | son = Payaslıoğlu | ilk = Arif T. | yıl = 1996 | başlık = Türk Yükseköğreniminde Bir Yeniliğin Tarihi: Barakadan Kampusa 1954-1964 | yayımcı = ODTÜ Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları | yer = Ankara | sayfalar = 43}}</ref><ref name="milliyet arşiv2">{{haber kaynağı|gazete=Milliyet |sayfa=3 |başlık=Menderes, Orta-Doğu Üniversitesi mütevelli heyetinden çıkarılıyor |yer=Ankara |tarih=28 Haziran 1960}}</ref> üniversitenin kapatılacağı düşüncesi yayılmaya başlamıştır. Darbe'den sonra Orta Doğu Teknik Üniversitesi'nin [[Adnan Menderes]]'in eseri olduğunu ileri sürerek kapatılmasını isteyen [[Millî Birlik Komitesi]]'ndeki diğer [[cunta]]cı arkadaşlarına karşı çıkan Kurmay Albay [[Sami Küçük]], üniversitenin eğitim faaliyetlerine devamını sağlamıştır. Ağustos 1960'ta Mütevelli Heyeti'nin görevine son veren 43 sayılı yasanın yürürlüğe girmesiyle birlikte kısa bir süre sonra Mart 1959'da danışman rektör olarak atanan Prof. W.R. Woolrich'in<ref name="ODTÜ 50.yıl, 1959">{{Web kaynağı| url = http://www.metu.edu.tr/50yil/1959.php | başlık = ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1959 bölümü |arşivtarihi=7 Şubat 2013 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20130207191954/http://www.metu.edu.tr/50yil/1959.php }}</ref> görevine son verilerek ODTÜ'nün ilk Türk rektörü olarak Prof. Dr. [[Turhan Feyzioğlu]] atanmıştır.<ref name="milliyet arşiv3">{{haber kaynağı|gazete=Milliyet |tarih=18 Ağustos 1960 |başlık=Prof. Dr. Turan Feyzioğlu Orta-Doğu Teknik Üniversitesi Türk Rektörü oldu |sayfa=1 |yer=Ankara}}</ref> Böylece Türkiye'deki hukuk sistemine uyum sağlayan üniversitenin<ref name="milliyet arşiv4">{{haber kaynağı|gazete=Milliyet |başlık=Prof. Dr. Turan Feyzioğlu Orta-Doğu Teknik Üniversitesi Türk Rektörü oldu |tarih=18 Ağustos 1960 |sayfa=5 |yer=Ankara |söz=7307 sayılı kanun bu üniversiteye bir Türk rektör tayin edilmesini emrettiği hâlde, üniversite kurulalıdan bu yana 4 yıldır eski iktidar tarafından bir tayin yapılmamıştır.}}</ref> açılış töreninde rektör Feyzioğlu "Orta Doğu Teknik Üniversitesi tamamıyla bir Türk üniversitesidir." diyerek ''Türk üniversitesi'' kimliğine vurgu yapmıştır.<ref>{{haber kaynağı|gazete=Milliyet |tarih=7 Ekim 1960 |sayfa=1 |yer=Ankara}}</ref> Bu dönemde ODTÜ'nün iç yazışmaları [[Türkçe]] olarak yapılmaya başlanmış ve ilk kez yönetmelikler çıkarılmıştır.<ref name="ODTÜ 50.yıl, 1960"/> Haziran 1960'ta ilk mezunlarını veren üniversiteden bu dönemde 11'i Makine Mühendisliği Bölümü'nden, 19'u Mimarlık Bölümü'nden olmak üzere toplam 30 kişi mezun olmuş ve ilk üniversite birincisi olan öğrenciye bin liralık ödül ile birlikte şilt verilmiştir.<ref name="ODTÜ 50.yıl, 1960">{{Web kaynağı| url = http://www.metu.edu.tr/50yil/1960.php | başlık = ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1960 bölümü | erişimtarihi = 19 Haziran 2009 |arşivtarihi=7 Şubat 2013 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20130207192006/http://www.metu.edu.tr/50yil/1960.php }}</ref>
 
[[27 Ekim]] [[1960]]'ta [[147'ler|147'ler olayı]] olarak bilinen, askerî yönetimin 114 sayılı kanun ile 147 öğretim üye ve yardımcısını üniversitelerden ihraç etme kararını<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.milliyet.com.tr/default.aspx?aType=HaberDetay&ArticleID=500723 | yayımcı = Milliyet | başlık = Nerede olduğu bilinmeyen "Timsah" ortaya çıktı | yazar = Filiz Aygündüz | tarih = 1 Mart 2008 | erişimtarihi = 5 Eylül 2015 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160306123957/http://www.milliyet.com.tr/default.aspx?aType=HaberDetay&ArticleID=500723 | arşivtarihi = 6 Mart 2016 | ölüurl = no }}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://egitim.aku.edu.tr/unireform3.ppt | başlık = Üniversite Reformları 1946-1982 | erişimtarihi = 5 Eylül 2015 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20101105045237/http://egitim.aku.edu.tr/unireform3.ppt | arşivtarihi = 5 Kasım 2010 | ölüurl = yes }}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://www.ulkehaber.com/yasam/haber/39214-bir-ulkeyi-darbeye-goturen-adimlar | başlık = Bir Ülkeyi Darbeye Götüren Adımlar | yayımcı = Ülkehaber | yazar = İlkay Yaprak | tarih = 27 Mayıs 2014 | erişimtarihi = 5 Eylül 2015 | arşivengelli = evet }}{{Ölü bağlantı|date=Nisan 2020 }}</ref> protesto etmek için Feyzioğlu da dahil birçok rektör ve öğretim üyesi görevlerinden istifa etmiş; ancak Turhan Feyzioğlu'nun istifası kabul edilmemiş ve Feyzioğlu görevini sürdürmüştür.<ref name="ODTÜ 50.yıl, 1960"/> Ocak 1961'de Feyzioğlu'nun [[TBMM 1961 Temsilciler Meclisi|Temsilciler Meclisi]]'ne seçilerek görevden ayrılmasıyla birlikte 23 Şubat [[1961]]'de rektörlük görevine Prof. Dr. [[Seha Meray]] atanmıştır.<ref name="milliyet arşiv6">{{haber kaynağı|başlık=Seha Meray O.Doğu Teknik Üniversitesi Rektörlüğüne getirildi |gazete=Milliyet |yer=Ankara |tarih=3 Mart 1961 |sayfa=3}}</ref> Meray'ın rektörlüğe gelmesinden kısa bir süre sonra üniversite, öğrenci [[boykot]]una tanık olur. Öğrenciler, hem öğretim olanakları hem de diplomaların tanınıp tanınmamasındaki belirsizlik konusunda bir boykot düzenleyerek derslere girmeme kararı almıştır.<ref name="bozkırı yeşertenler"/><ref name="ODTÜ 50.yıl, 1961">{{Web kaynağı| url = http://www.metu.edu.tr/50yil/1961.php | başlık = ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1961 bölümü |arşivtarihi=7 Şubat 2013 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20130207192016/http://www.metu.edu.tr/50yil/1961.php }}</ref> Rektörle yapılan görüşmenin ardından boykot sona ermiştir. Yaklaşık 3 ay boyunca rektörlüğünü yürüten Meray, rahatsızlığı nedeniyle Mayıs 1961'de görevinden ayrılmış ve rektörlük işlerini geçici olarak Uğur Ersoy sürdürmüştür. Ersoy, Ağustos 1961'de rektörlükten ayrılarak öğretim üyesi görevine devam ederken Ersoy'un istifasından sonra Feyzioğlu'nun rektörlüğü döneminde rektör yardımcılığı yapmış Doç.Dr. Arif Payaslıoğlu iki ay süreyle rektörlük işlerini üstlenmiştir.
60. satır:
[[Dosya:Kemal Kurdas.jpg|thumb|sol|200px|1961-1969 yılları arasında rektörlük görevini yürüten [[Kemal Kurdaş]]]]
 
[[26 Nisan]] [[1961]]'de Mütevelli Heyeti, yerleşke yeri için Aşağı Balgat'ta (şimdiki yerleşke) karar kılmış ve yerleşke projesi için uluslararası jüriye sahip ancak ulusal düzeyde yeni bir yarışma düzenlenmiştir.<ref name="mezund"/> Sonuçları Eylül 1961'de açıklanan yarışmayı, katılan 25 proje arasından [[Behruz Çinici]] ile [[Altuğ Çinici]]'nin projesi kazanmıştır.<ref name="arkitera">{{Web kaynağı | url = http://v3.arkitera.com/h32031-uzerindeki-her-yapinin-tasarlandigi%E2%80%9D-odtu-kampusu-yikiliyor-mu.html | başlık = Üzerindeki Her Yapının "Tasarlandığı" ODTÜ Kampüsü Yıkılıyor mu? | tarih = 22 Temmuz 2008 | erişimtarihi = 5 Eylül 2015 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20151005005115/http://v3.arkitera.com/h32031-uzerindeki-her-yapinin-tasarlandigi%E2%80%9D-odtu-kampusu-yikiliyor-mu.html | arşivtarihi = 5 Ekim 2015 | ölüurl = no }}</ref> 22 Kasım 1961'de rektörlüğe gelen [[Kemal Kurdaş]]'ın yaptığı ilk çalışmalar yerleşke ile ilgili olmuştur. Yarışmayı kazanan mimarlar Behruz ve Altuğ Çinici ile 23 Kasım 1961'de görüşen Kurdaş, çalışmaların hızla başlamasını istemiştir.<ref name="ODTÜ 50.yıl, 1961"/> İlk aşamada [[ODTÜ Mimarlık Fakültesi|Mimarlık Fakültesi]], [[ODTÜ Fen Edebiyat Fakültesi|Fen-Edebiyat Falültesi]]'nin [[laboratuvar]]ları, Rektörlük binası ve kafeteryanın ilk bölümü ile iki yurt binasının planları hazırlanmıştır.<ref name="mezund"/> Bunun ardından 3 Aralık 1961'de ODTÜ'de ilk ağaçlandırma faaliyetleri yapılmış ve ODTÜ'lü öğrenciler, yerleşke arazisine 135 bin fidan dikmiştir.<ref name="kurdas roportaj">{{dergi kaynağı |başlık=Bozkırda tek başına: Kurdaş |dergi=[[Atlas (dergi)|Atlas]] |ay=Haziran |yıl=2006 |sayı=159 |sayfalar=78-84 |erişimtarihi=5 Eylül 2015}}</ref> Aynı ay içerisinde Kurdaş, Yalıncak Köyü'ndeki incelemeleri sırasında bazı yapı kalıntıları ile küçük eserlere rastlayarak<ref name="kurdas roportaj"/> buranın eski bir yerleşme yeri ve arkeolojik saha olduğunu Millî Eğitim Bakanlığı, Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü ve Ankara Arkeoloji Müzesi (bugün [[Anadolu Medeniyetleri Müzesi]]) Müdürlüğü'ne bildirir<ref name="mezund2">{{Web kaynağı | url = http://www.odtumd.org.tr/bulten/108/uyelerden1.htm | başlık = Müzeler Haftası ve ODTÜ | erişimtarihi = 6 Eylül 2015 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160304232006/http://www.odtumd.org.tr/bulten/108/uyelerden1.htm | arşivtarihi = 4 Mart 2016 | ölüurl = yes }}</ref> ve arkeolog Burhan Tezcan yönetimindeki ekip, burada arkeolojik çalışmalara başlar.<ref name="ODTÜ 50.yıl, 1962"/>
 
{{SAlıntı|sağ|Göreve geldikten 12 gün sonra öğrencilerle birlikte şimdiki kampüsün bulunduğu araziye yürüdük. Ben heyecanlıydım. Onlar da beni görünce heyecanlandı. O gün ilk defa ODTÜ arazisine ağaç diktik.|Kemal Kurdaş<ref name="kurdas roportaj"/>}}