|
'''Çing Hanedanı''' ({{Çince|c=清朝|p=Qīng Cháo}}; [[Mançuca]]: ''Daicing gurun'';<ref group="dipnot">[[Mançu alfabesi]]yle {{ManchuSibeUnicode|lang=mnc|ᡩᠠᡳ᠌ᠴᡳᠩ<br/>ᡤᡠᡵᡠᠨ|style=text-align:left}} şeklinde yazılır.</ref> anlamı: Büyük Sing Devleti), 1644-1911 yılları arasında [[Çin]]'de hüküm sürmüş hanedandır. Kurucusu, Çin'in kuzeydoğusunda yaşayan [[Mançu]]ların '''Aisin Gioro''' klanıdır; bu nedenle '''Mançu Hanedanı''' olarak da adlandırılır. [[Çin]]'in son imparatorluk hanedanıdır.
[[Ming Hanedanı]] kontrolü dağıldıkça, [[Li Zicheng]] liderliğindeki köylü isyancılar, 1644'te başkent [[Pekin]]'i fethetti. Ming general [[Wu Sangui]], onlara hizmet etmeyi kabul etmeyerek isyancıları eleyip başkenti ele geçirdi, daha sonra İmparatorluğunu ilan etti. Taht naibi Prens [[Dorgon]], İmparator [[Shunzhi]] egemenliği altına alarak ülkede nizami politikalar uygularak düzeni sağldaısağladı. Daha sonra Güneydeki Ming Destikçilerin direnişi ve Wu Sangui liderliğindeki Üç Feoruhi İsyanı, İmparator [[Kangxi]] (1661-1722) yönetimi altında tam egemenliği 1683'e kadar kısmenden olsa sağlandı, 1750 yılından 1790 yılına kadar İmparator [[Qianlong]]'un On Büyük seferi, Çing'in kontrolünü [[İç Asya]]'ya kadar genişletti. Çing Hanedanının doruğuna ulaştığında, imparatorluk bugünün Anakara [[Çin anakarası]], [[Hainan]], [[Tayvan]], [[Moğolistan]], [[Dış Mançurya]] ve [[Dış Kuzeybatı Çin]]'in tamamını egemenliği altında topladı. İlk Çing hükümdarları Mançu geleneklerini korudular ve İmparator unvanıyla birlikte Moğolların kullandığı "Bogd [[Han (unvan)|Han]]" unvanını'da kullandıkları gibiTibetgibi [[Tibet Budizmi]]'nin destekçileriydide. Bununla birlikte [[Konfüçyüsçülük|Konfüçyüsçü]] stilleri ve bürokratik hükümetin kurumlarını kullanarak yönettiler ve Han Çinlilerini Mançuların altında hizmete almak ya da ona paralel olarak işe almak için geleneksel [[İmparatorluk sınavı|İmparatorluk sınavlarınısınavlar]]ını muhafaza ettiler. Ayrıca, Tibet ve Moğolistan gibi komşu bölgeleri ilhak ederken, Çin vergi sisteminin ideallerini Kore ve Vietnam gibi çevre ülkeler üzerinde üstünlük sağlama konusunda uyarladılar.
Hanedan, 18. yüzyılın sonlarında zirvesine ulaştı, daha sonra yurt dışından gelen baskılaebaskılar, iç isyanlar, hızlı nüfus artışı bununla gelen ekonomik durgunluk, yolsuzluk ve yönetimin modernleşme konusundaki derin isteksizlikleri karşısında İmparatorluğun ciddi nufüz kaybına yol açtı buna müteakip Nüfus 400 milyona yükselmesi birlikte vergilerin ve hükümet gelirlerin düşük bir oranda bırakılması ülkeyi mali bir krizin içinde bıraktı. Özellikle [[Afyon Savaşları]]'nın ardından, Büyük Britanya'nın önderliğindeki Avrupalı güçler "eşit[[eşitsiz olmayan anlaşmalaranlaşma]]lar", [[serbest ticaret]], dışa[[dış dönüklükdokunulmazlık]] ve dış kontrol altındaki [[anlaşma limanlarınılimanları]]nı uygulamaya koydu. Orta Asya'daki [[Taiping İsyanı]] (1850-1864) ve [[Dungan İsyanı]] (1862-1877), kıtlık, hastalık ve savaş nedeniyle yaklaşık 20 milyon insanın ölümüne yol açtı. Bu felaketlere rağmen, 1860'ların [[Tongzhi RestorasyonundaRestorasyonu]]nda Han Çinli elitleri Konfüçyüs düzeninin ve Mançu hükümdarlarının savunulması için yürüdüler. Kendi Kendini Güçlendirme Hareketi'ndeki ilk kazanımlar, Çing'in Kore ve Tayvan'ın mülkiyeti üzerindeki etkisini kaybettiği 1895'in [[Birinci Çin-Japon Savaşı]]'nda kaybedildi. [[Yeni OrdularOrdu]]lar örgütlendi, ancak 1898'deki iddialı [[Yüz Gün Reformu]], 1861'den sonra ulusal hükümette baskın ses olan muhafazakar İmparatoriçe Dowager [[Cixi]] (1835-1908) tarafından bir darbeyle geri çevrildi. Yabancı güçlerin İmtiyazlarını artırmak istemesi 1900'de şiddetle yabancı karşıtı “Boxer“[[Boxer isyanın”ıisyanı]]”nı tetikledi, birçok yabancı ve Hıristiyan öldürüldü, bunu bahane eden yabancı güçler Çin'i istila etti. İmparatoriçe Cixi'nin, İsyancıların yanında yer alması, sekiz işgalci güç olan ülkeleri dahada kararlı hale getirerek İmparatorluğun Yazlık sarayını ateşe vermeleriyle sonuçlanan bu eylem İmparatorluğu zor durumda bırakarak halkın gözünden düşürdü .
Boksör[[Boxer ProtokolünüProtokolü]]'nü imzalamayı kabul ettikten sonra, hükümet seçimler, yeni bir yasal düzenleme ve eski usul sınav sisteminin kaldırılması da dahil olmak üzere benzeri görülmemiş mali ve idari reformlar başlattı. [[Sun Yat-sen]] ve diğer devrimciler, Çing İmparatorluğu'nu modern bir ulusa dönüştürmek için [[Kang Youwei]] ve [[Liang Qichao]] gibi anayasal monarşistler ile mücadele etti. 1908'de Genç İmparator [[Guangxu]] ve Büyük İmparatoriçe Cixi'nin ölümünden sonra, Mançu sarayı sosyal reformları sert bir şekilde engelleyerek reformcuları ve yerel seçkinleri kendinden yabancılaştırdı. 11 Ekim 1911'deki [[Wuchang İsyanı]], [[Xinhai Devrimi]]'ne yol açtı. General [[Yuan Shikai]], 12 Şubat 1912'de son imparator Xuantong[[Puyi]]'unnin taht çekilmesini müzakere ederken, Çing birlikleri Tibet ve Sincan'da da yenildi bunun üzerine Saltanat naibi olan İmparatoriçe Yuan Shikai aracılığıyla Cumhuriyetcilerle görüşerek can ve mal güvenliği garanti edilmesi şartıyla İmparatuluğu onlara teslim etmeyi kabul etti.
==Etimoloji==
|
