Mühendishane-i Berrî-i Hümâyûn: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Arşiv bağlantısı eklendi |
düzenleme AWB ile |
||
12. satır:
|-
|}
'''Mühendishane-i Berrî-i Hümâyûn''', [[İstanbul]]'da 1795 yılında kurulan; [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]] ordusu için topçu ve istihkam subayı yetiştiren askerî okul.
[[Gemi inşaatı ve gemi makineleri mühendisliği|Gemi inşaatı]], [[inşaat mühendisliği]] ve [[balistik]] öğretimi yapan bir okuldu. Osmanlı Devleti'nde öğrencilerin sıralara oturarak ders gördüğü, yabancı dil öğrendiği, batılı anlamda öğretim yapan ilk eğitim kurumu olan Mühendishane,<ref name=itu>{{Web kaynağı |url=http://www.arsiv.itu.edu.tr/tarihce/1823.htm |başlık=İTÜ Arşiv Müdürlüğü |erişimtarihi=17 Şubat 2009 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20161024212947/http://www.arsiv.itu.edu.tr/tarihce/1823.htm |arşivtarihi=24 Ekim 2016 |ölüurl=yes }}</ref> [[III. Selim]] devrinde orduda gerçekleştirilen [[Nizâm-ı Cedîd|yeniden yapılanmanın]] en önemli kurumlarından birisidir.
Sivil mühendisler de yetiştirmek üzere 1883'te Mühendishane'ye bağlı olarak "[[Hendese-i Mülkiye|Hendese-i Mülkiye Mektebi]]" adıyla sivil bir okul kurulmuştur; bu okul günümüzde ''[[İstanbul Teknik Üniversitesi]]'' adıyla eğitime devam etmektedir. Mühendishane-i Berrî-i Hümâyûn, bir mühendis okulu olarak İstanbul Teknik Üniversitesi'nin ve humbaracı ve lağımcı ocaklarına eğitim veren bir askerî okul olarak [[Kara Harp Okulu]]'nun başlangıcını oluşturur.
22. satır:
[[Kasımpaşa]] semtinin [[Hasköy, Beyoğlu|Hasköy]] sahilinde yer alan okulun başlangıcı, padişah [[III. Selim]]'in [[Eyüp]]'teki Bahriye Yazlığı’nda açılan ''Mühendishane-i Sultani''dir.<ref name="msb">{{Web kaynağı | soyadı1 = Yazıcı | ad1 = Alâettin | başlık = Türkiye'de Askeri Yüksekokullar Tarihçesi | url = https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/942/197002243.pdf?sequence=1&isAllowed=y | yayıncı = Milli Savunma Bakanlığı Araştırma Ve Geliştirme Başkanlığı, 1963 | erişimtarihi = 14 Nisan 2020 | arşivengelli = evet}}</ref> Kağıthane Topçu Talimgâhındaki bir atış tatbikatına katılan padişahın nişancılık ve eğitimin zayıf olduğunu gözlemlemesi ve atış yerine çağrılan matematikçi [[Gelenbevi İsmail Efendi|İsmail Efendi]] sayesinde atışların düzeltilmesi; okuryazar, matematik bilen topçu subayı yetiştirmek gereğini göstermişti.<ref name=msb/> Böylece kurulan Eyüp'teki Mühendishane-i Sultani'de öğrencilere daha çok temel eğitim niteliğinde kuramsal dersler verildi.<ref name=emo>{{Web kaynağı | soyadı1 = Acar | ad1 = Şinasi | yazar2 = Bir, Atilla | yazar3 = Kaçar, Mustafa | başlık = Osmanlı’da sivil mühendis yetiştirmek üzere açılan Hendese-i Mülkiye Mektebi | url = http://www.emo.org.tr/ekler/7877287cd4a8ad7_ek.pdf?dergi=1109 | yayıncı = Osmanlı Bilimi Araştırmaları, Sayı 17, Yıl 2016 | erişimtarihi = 15 Nisan 2020 | arşivengelli = evet}}</ref> 1793 yılında Hasköy'de Humbaracı Kışlası arazisi üzerinde yeni bir okul binasının temeli atıldı. İnşa edilen bina, Osmanlı Devletinin klasik medrese eğitimi dışında bilime yönelik eğitim hareketinde ilk inşa edilen yapılardandı. İnşaat 1794 yılında büyük ölçüde tamamlandı ve Mühendishane-i Sultani yeni binaya taşındı.
Okulun "''Mühendishane-i Berrî-i Hümâyûn''" adıyla açılışı 10 Mayıs 1795 tarihinde gerçekleşti.<ref name=msb/> Öğrenci olarak eski Humbarahane ve Mühendishane mensuplarının çocukları ile Enderun-i Hümayun Ağaları'nın gençleri kabul edildi.<ref name=msb/> III. Selim'in danıştığı Ignatius Mouradgea d'Ohsson'ın önerisi ve Viyana'da geçici elçi olarak bulunan [[Ebubekir Ratip Efendi]]'nin gözlemlediği askerlik ve mühendislik akademileri örnek alınarak kurulan okul dört yıllıktı ve ders programı Fransız askeri okullarınınkiyle aynı idi. O dönemde riyaziye (matematik) öğreten tek okul idi.<
[[Dosya:Teaching staff of the Ottoman Imperial School of Military Engineering.jpg|thumb|Öğrenim elemanları]]
Mühendishane'nin kütüphanesi için ilk kitaplar ve gerekli aletler Enderûn-ı Hümâyun Hazinesi’nden tahsis edildi.<ref name=tdv/> Padişah III. Selim, sarayda Mühendishane'nin işine yarayacak kitap ve aletlerin hepsini oraya devretti.<ref name=itu/> Kütüphane özellikle 1799 yılında ölen [[Ebubekir Ratip Efendi]]’nin terekesinden alınan çok sayıdaki kitap, harita, teknik alet ve edevatla zenginleşti.<ref name=tdv/> 1780'de tamamlanan otuz beş ciltlik ünlü [[Encyclopédie|Fransız Ansiklopedisi]] de kütüphane de yer alan kitaplardandı.<ref name=tdv/> Binası ve aletleri çok iyi olduğundan [[Mühendishane-i Bahrî-i Hümâyûn]]'un öğrencileri de haftanın iki günü oraya gelerek bazı dersleri Mühendishane-i Berrî-i Hümâyûn öğrencileri beraber görürlerdi.<ref name=emo/> Mühendishane'nin kitap ye aletlerinin bir bölümü halen İstanbul Teknik Üniversitesi'nde Bilim ve Teknoloji Tarihi Araştırma Merkezi'ndedir.<ref name=itu/>
30. satır:
III. Selim’in tahttan indirilmesi ve Nizâm-ı Cedîd faaliyetlerine son verilmesi ile Mühendishane'nin ve matbaanın faaliyetleri zarar gördü. 1826'da [[Vaka-i Hayriye|yeniçeriliğin kaldırılması]]na kadar mühendislik eğitim ihmale uğradı; okul gelişme kaydedemedi.<ref name=tdv/>
1834'te padişah [[II. Mahmud]]'un emri ile [[Mekteb-i Harbiye]] kurulunca gerek yeni açılan Mektebi-i Harbiye'ye gerekse Mühendishane'ye hoca, askerî fabrikalara teknik eleman yetiştirmek üzere Türk eğitim tarihinde ilk defa Mühendishane-i Berrî-i Hümâyûn'un iki öğrencisi ve on öğrencisi İngiltere'ye gönderildi.<ref name=msb/><ref name=emo/> Bu öğrenciler eğitimlerini tamamlayıp döndüklerinde ülkede [[Tanzimat Devri]] denen yeni bir dönem başlamıştı ve eğitim alanında yenilikler yapılmaktaydı. Yeni dönemde okulda da önemli değişiklikler oldu. 1847'de çıkarılan nizamname ile Mühendishane, bir idadi sayıldı ve binaya ilaveler yapılarak öğrenim süreleri dörder yıl olan, bir topçu ve mimari yani istihkâm sınıfları açıldı. Okulun adı ''Topçu ve Mimar Mektebi'' oldu. Arazi ölçümü, analitik geometri, astronomi, fizik, balistik, harp tarihi, topçuluk gibi dersleri vermek üzere Avrupa'dan bir çok uzman getirildi. O vakte kadar okula mühendislik, kalfalık yapmış değişik yaş gruplarından öğrenciler kabul edilmekte iken 1847'de seçilen gençlerden ayrı bir Harbiye sınıfı oluşturuldu.
1871'de okulun harbiye sınıfları Harbiye'ye, topçu idadîsi sınıfları Maçka'daki kışlaya nakledildi. Hasköy'deki boşalan bina [[93 Harbi]]'nde hastane olarak kullanıldı. Savaştan sonra [[Hüseyin Tevfik Paşa]] okulun idarecisi oldu, binası tamir edilip genişletildi. Harbiye Mektebi’ndeki topçu ve istihkâm kısımları idadi sınıfı talebeleri getirilerek eğitime burada devam edildi. Bu dönemde okulun tedrisatında değişiklikler oldu, süresi altı yıla çıkarıldı.
1883 yılında Mühendishane'nin yanına yeni bir inşa edildi ve burada Mühendishane Nezareti'ne bağlı bir ''"Hendese-i Mülkiye Mektebi''" kurularak sivil mühendisler yetiştirilmeye başladı. Hendese-i Mülkiye 1909'da [[Mühendis Mekteb-i Âlîsi]] adını alarak ülkenin altyapı inşaatlarında görev alan kadroları yetiştirdi. Mühendislik ve mimarlık öğretimi, 1928 yılından itibaren [[Yüksek Mühendis Mektebi]]'nde, 1944 yılından sonra da [[İstanbul Teknik Üniversitesi]]'nde sürdürüldü.
Askerî okul olan Mühendishane-i Berrî-i Hümâyûn, [[I. Dünya Savaşı]] sırasında öğrencileri cepheye gönderilince kapandı. [[Mondros Mütarekesi]]'nin imzalanmasından sonra yeniden açıldı. [[İstanbul'un işgali|İstanbul işgal edilince]] bir kaç defa yer değiştirmek zorunda kaldı. [[Türk Kurtuluş Savaşı|Milli Mücadele]] yıllarında Konya'da bir Topçu Talimgâhı kuruldu. Topçuluk eğitimi, [[cumhuriyetin ilanı]]ndan sonra [[Ankara]]'daki Harp Okulu'nda devam etti. 1941'de [[Polatlı, Ankara|Polatlı'da]] Topçu ve Topçu Atış Okulu kuruldu; okulun adı 1946'da Topçu Okulu oldu.<ref name=msb/>
| |||