Semerkant: Revizyonlar arasındaki fark

''Semerkant'' isminin ilk olarak ne zaman kullanılmaya başlandığı hakkında kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Bir rivayete göre ''Semer'', İskender'in cariyelerinden birinin ismidir. İskender, Semerkant şehrini bu cariye için inşa etmiştir. Bir başka rivayete göre ise ''Semer'', [[Turan]] hükümdarlarından biridir. Semerkant da, Farsça ''Kant-ı Semer'' yani Semer'in kurduğu şehir anlamındadır. İlk olarak M.S 1. yüzyılda Antik Yunan ve Roma kaynaklarında ''Marakanda'' adıyla geçen şehrin isminin, İslamiyet'ten önce bölgenin yerel dili olan [[Soğdca]]'da "taş", "kaya" anlamındaki ''asmara'' ve aynı coğrafyada yer alan [[Taşkent]] ve [[Pencikent]] gibi birçok şehir isminin sonunda yer alan "şehir" veya "yerleşim birimi" anlamındaki Soğdca ''kant/kent'' kelimesinin birleşmesinden meydana geldiği kabul edilmektedir.<ref>Room, Adrian (2006). ''Placenames of the World: Origins and Meanings of the Names for 6,600 Countries, Cities, Territories, Natural Features and Historic Sites'', 2nd edition, London: McFarland, p. 330. ISBN 0-7864-2248-3. “''Samarkand. City, southeastern Uzbekistan. The city derives its name from that of the former Greek city here of Marakanda, captured by Alexander the Great in 329 B.C.. Its own name derives from the Old Persian asmara'', "stone", "rock", and Sogdian ''kand'', "fort", "town".”</ref> M.S 7. yüzyılda yazılmış Soğdca belgelerde ''Sm'rkndç'' şekilde geçen şehrin ismi Çin vekayinamelerinde ise ''Sa-mo-kien'', ''Sie-mi-sz-kan" ve "Sa-ma-rh-kan" olarak geçmektedir.

Rivayetler, dünyanın en eski şehirlerinden biri olan Semerkant'ın kuruluşunu mitolojik olarak [[Firdevsî]]'nin [[Şehname|Şehnâme]] adlı eserinin baş kahramanlarından [[Feridun]]'a dayandırmaktadır. [[Avesta]] ve Şehnâme'ye göre İslam öncesi İran hanedanlarının ilki olan [[Pişdâdîler]]'e mensup yarı mitolojik bir karakter olan Feridun, hakimiyeti altındaki toprakları üç oğlu arasında taksim etmiştir. Selm'e [[Hindistan]]'ı, [[İrec|Îrec]]'e [[İran]]'ı, [[Tur|Tûr]]'a da [[Turan]]'ı vermiştir. Turan ile İran arasına Siriderya nehrini sınır olarak koymuş, sonra da oğlu Tûr için Semerkant'ı inşa ettirmiştir. Şehname'nin, en önemli karakterlerinden olan ve Tur'un soyundan gelen efsanevi Turan hükümdarı [[Alp Er Tunga|Efrâsiyâb]], Semerkant'ı imar edip oraya yerleşmiştir. Orta Asya'nın Türkî halkları tarafından bir kahraman olarak benimsenen ve kendisine birçok hikmetli sözler ve öğütler atfedilen Efrâsiyâb’ın Semerkant hâkimiyetiyle ilgili rivayetlerden, o dönemde henüz varolmayan Semerkant'ı değil ancak şehrin kurulduğu bölgeyi egemenlik altına aldığı anlaşılmaktadır. Tepedeki kale için kullanılan ''Efrâsiyâb kalesi'' terimi yazılı kaynaklarda 17. yüzyılın sonlarından itibaren görülmektedir. Bu nedenle eski şehrin antik dönemden günümüze ulaşan harabelerinin bulunduğu arkeolojik alana [[Afrasiyab, Semerkand|Efrâsiyâb]] adı verilmiştir. Başka bir rivayete göre Semerkant ilk defa İslam öncesi İran hanedanlarından ikincisi olan [[Keyânîler|Keyânî]] hükümdarlarından [[Keykâvus]] tarafından inşa edilmiştir. Semerkant şehrini İskender'in kurduğu şeklinde rivayetler de bulunmaktadır. İskender, fethettiği bölgelerde İskenderiye adını yaşıyan on iki büyük şehir kurmuştur. Bunlardan üçü Horasan bölgesinde olup Semerkant'ta bunlardan biridir. Önceleri İskenderiye adıyla bilinen bu şehrin ismi zamanla değişip Semerkant adını almıştır. İskender, bölgeye vardığında çok kıymet verdiği ve son derece saygı duyduğu yanındaki bir şahıs hastalanmıştır. Hastanın rahatsızlığı orada konaklamaya başladıktan sonra azalınca doktorların buranın havasının sağlıklı olduğunu belirtip burada konaklamalarını söylemesi üzerine burada kalmaya devam edilmiş ve eğer burada ikamet edilirse hastanın tamamen iyileşeceği umulmuştur. Bunun üzerine İskender yanında bulunan komutanlarına buraya yerleşilmesini, herkesin içinde oturabileceği bir ev bina etmesini ve orada bir kanalın açılmasını emretmiştir. Bunun üzerine 12 bin asker, 12 bin ev ve şehrin içinden geçen büyük kanalla birlikte evlerin içinde akan arklar inşa etmişlerdir. Başka bir rivayete göre ''Semer'', İskender'in cariyelerinden birinin ismidir. İskender, Semerkant şehrini bu cariye için inşa etmiştir. Ancak tarihi ve arkeolojik olarak ele alındığında İskenderiİskender'in bölgeye geldiğinde Semerkant şehrinin zaten var olduğu görülmektedir. Bu rivayetler onun şehrin büyük dış surlarını yaptırması ve bölgede üç yıl süren mücadeleleri esnasında Semerkant'ı ana karargah olarak kullanması ile ilgili olduğu görüşü yaygındır.<ref>Osman Aydınlı, "Smerkant Tarihi-Fethinden Samanilerin Yıkılışına Kadar", ''İSAM'', 2011: 88-99.</ref>