Semerkant: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
315. satır:
=== Hıristiyanlık ===
Hristiyanlık, İslam'ın Orta Asya'ya girmesinden çok önce Soğdiana'da yayılmıştı. Semerkant, Hıristiyanlıkla 5. yüzyılda tanıştı. Orta Asya'da Nesturiliğin merkezlerinden biri oldu. İslam'ın Orta Asya'ya nüfuz etmesinden sonra, Nesturiler'in büyük kısmı İslam dinini kabul etti, geri kalanı da ülkelere göç etti. Ancak 15. yüzyıla kadar Semerkant'ta hala Nesturiler yaşamaktaydı. Hıristiyanlık Semerkant'ta birkaç yüzyıl sonra, 19. yüzyılın ortalarından itibaren yeniden ortaya çıktı. Ortodoksluk, Semerkant'ın Rus İmparatorluğu tarafından ele geçirilmesinden sonra 1868'de Semerkant'ta yaygınlaşmaya başladı. 19. yüzyılın sonlarında, birçok kilise ve tapınaklar inşa edildi, 20. yüzyılın başlarında, çoğu SSCB sırasında yıkılan birkaç Ortodoks katedrali, kilise ve tapınak inşa edildi. Günümüzde Semerkant'ta, İslam'dan sonra ikinci büyük dini grup [[Rus Ortodoks Kilisesi]]dir. Semerkant sakinlerinin yaklaşık % 5'inden fazlası Ortodokstur. Aralarında çoğunlukla Ruslar, Ukraynalılar ve Belaruslular ve kısmen de Semerkant'ın Korelileri bulunur. Semerkant, Moskova Patrikhanesi Rus Ortodoks Kilisesi'nin Orta Asya Büyükşehir Bölgesi'nin Özbekistan ve Taşkent eparşisinin Özbekistan Semerkant şubesinin merkezidir. Şehrin birkaç aktif Ortodoks kilisesi var: St. Alexiy Moscowskiy, Kutsal Bakire Şefaat Kilisesi, St. Kilisesi Muzaffer George'un yanı sıra bazı aktif olmayan Ortodoks kiliseleri ve tapınakları, örneğin St. George Pobedonosets.<ref>Католичество в Узбекистане. Ташкент, 1990.</ref><ref>В. А. Нильсен. У истоков современного градостроительства Узбекистана (ΧΙΧ — начало ΧΧ веков). —Ташкент: Издательство литературы и искусства имени Гафура Гуляма, 1988. 208 с.</ref><ref>''Голенберг В. А.'' «Старинные храмы туркестанского края». Ташкент 2011 год</ref> Semerkant'ta da Polonyalılar, Almanlar ve Semerkant'ın bazı Ukraynalıları olmak üzere birçok Katolik te vardır. Semerkant'taki üçüncü büyük Hıristiyan cemaat ise [[Ermeni Apostolik Kilisesi]]'dir. Ermeni Kilisesi'nin takipçileri on binlerce Semerkant Ermenisidir. [[Ermeniler]], 19. yüzyılın sonlarından beri Semerkant'ta yerleşmeye başladı ve Semerkant'a gelişleri zellikle Sovyet döneminde arttı.<ref>Armenians. Ethnic atlas of Uzbekistan, 2000.</ref> Semerkant'ın batısında Ermeni Kilisesi Surb Astvatsatsin bulunur. Semerkant'ta ayrıca binlerce [[Protestanlık]] takipçisi ve ayrıca Kore Presbiteryen Kilisesine mensup Hıristiyanlar da yer alır. Bu Hıristiyan hareketleri Semerkant'ta esas olarak 1991'de [[Özbekistan]] 'ın bağımsızlığından sonra ortaya çıktı.<ref>Бабина Ю. Ё. Новые христианские течения и страны мира. Фолкв, 1995.</ref>
<gallery mode="packed">
Satır 327 ⟶ 325:
File:St. Mary Church in Samarkand 10-54.JPG|[[:ru:Церковь Святой Богородицы (Самарканд)|Armenian Church Surb Astvatsatsin]]
</gallery>
=== Yahudilik ===
[[Buhara Yahudileri|Buhara Yahudileri]], Orta Asya’nın en eski etnik ve dînî gruplarından biridir. Diğer Yahudi gurupları ile olan sınırlı ilişkilerinden ve içinde yaşadıkları coğrafyadan dolayı, ayrı bir Yahudi grubu olarak nitelendirilmiştir. Buhara Yahudileri terimi Rusya’nın Orta Asya’yı ele geçirmesinden önce bu bölgeyi ziyaret eden Avrupalı seyyahlar tarafından, o dönemde cemaatin çoğunun Buhara Emirliği idaresinde yaşıyor olmasından dolayı kullanılmıştır. Farsça'nın bir lehçesi olan [[Buhori dili]]ni konuşan Semerkant'ın Yahudi halkı da bu gruba dahildir. Çeşitli tarihlerde Mısırlılar, Asurlular, Babilliler, Romalılar gibi kavimler tarafından işgale uğrayan Filistin'den, Yahudi nüfusun büyük bir kısmı sürülmüş, esaret altına alınmış ve göçe zorlanmıştır. Pers İmparatorluğu döneminde İran’da ve Orta Asya’da önemli Yahudi toplulukları oluşmaya başlamıştı. Yahudilik, Orta Asya’da özellikle İpek Yolu’nun yoğun ticarî faaliyetlere imkân vermesinden dolayı yayılma imkânı bulmuştur. Arapların bölgeyi ele geçirmesinden önce Soğdiana'da önemli Yahudi yerleşim birimleri bulunmaktaydı. Müslüman Arapların bölgeye geldiği 8. yüzyıldan sonrada Yahudiler bölgede ciddi bir nüfusa sahip olmaya devam ettiler. İspanyalı Yahudi bir seyyah olan Benjamin Tudela 12. yüzyılın sonlarında yalnızca Semerkant’ta 50.000 Yahudi bulunduğundan söz etmiştir. 14. yüzyılda Timur’un bölgeyi ele geçirdiği tarihlerde de Buhara ve Semerkant’ta yaşayan Yahudilere atıfta bulunulmuştur. Buhara Yahudileri aynı dinin mensubu olmalarına ve ortak bir kökeni paylaşmalarına rağmen asırlar süren diaspora sürecinden sonra diğer Yahudilerle aralarında dikkate değer kültürel farklılıklar oluşmuştur. Buhara Yahudileri uzun süre İslam kültüründe Müslümanlarla birlikte, onlarla yan yana yaşamış ve karşılıklı ilişkilerde bulunmuştur. Bu durum onlar arasında kültürel etkileşime önemli bir zemin hazırlamıştır. Bu etkileşim neticesinde Buhara Yahudileri’nden çeşitli tarihlerde İslam’ı kabul edenler olmuş, bunların bir kısmı zamanla bölgede egemen unsur olan Özbekler ya da Tacikler arasında erimiştir. Bunun dışında XVIII. yüzyılın ortalarında ve XIX. yüzyılın erken dönemlerinde Buhara Yahudileri’nden Çala adı verilen bir grup ortaya çıkmıştır. Bunlar Müslüman geleneğe bağlıymış gibi görünüp, gizli olarak Yahudiliğe bağlılıklarını sürdürmüştür. Çalalar,
bir Müslümanın yapması gereken her şeyi yapar görünmüşler, bunun yanında kendi evlerinde Yahudi geleneklerini icra etmeye ve ibadetlerini gerçekleştirmeye devam etmişlerdir. Buhara Hanlığı’nda resmî olarak Çalalar diğer Yahudilerden daha çok hak ve imtiyaza sahip olmuştur. Çünkü onlar İslam’ı kabul etmekle/eder görünmekle Müslüman tebaa statüsünü elde etmiştir. Semerkant, 1868’de Ruslar tarafından ele geçirildikten sonra Ruslara destek veren ve Buhara Emirliği'nin hakimiyetinden kurtulmak isteyen Yahudiler için, özellikle de Çalalar için bir çekim merkezi olmuştur. Çok sayıda Buhara Emirliği sınırlarında yaşayan Çala, 1868’den sonra kitle halinde Semerkant’a göç
etmiştir. Buhara Emirliği sınırları içinde gizli olarak Yahudi ritüellerini ve geleneklerini sürdüren Çalalar Ruslar tarafından yönetimi ele geçirilen Semerkant’ta kendi Yahudi uygulamalarına dönebilmiştir. 1991'de Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla Buhara Yahudilerinin yoğun olarak bulunduğu Özbekistan bağımsız olunca milliyet esasına göre oluşan devlet yapısı ve anlayışı, azınlıkları tedirgin etmiş, ve Buhara Yahudileri gibi çeşitli azınlıkların göç oranında önemli bir artış yaşanmıştır. Sovyetler Birliği'nin dağılmasını takip eden 5-6 yıl içinde binlerce Yahudi, yüzyıllardır yaşadıkları toprakları terk ederek [[İsrail]], [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]], [[Kanada]], [[Avustralya]] ve [[Avrupa]]ya göçerek Semerkant'tan ayrılmış geride az sayıda Buhara Yahudisi kalmış ve bu süreç yetkililerce engellenememiştir. Günümüzde Semerkant'ın doğusunda bugün sadece birkaç ailenin kaldığı Buhori dilini konuşan büyük bir Buhara Yahudisi mahallesi bulunur.
== Kardeş şehirler ==
| |||