Semerkant: Revizyonlar arasındaki fark

M.Ö 6. yüzyılda [[Persler]] tarafından kurularak [[Soğdiana]] bölgesinin merkezi haline gelen şehir, antik dönem boyunca [[Soğdca|Soğd]] kültürünün merkezi konumundaydı. M.Ö 329'da [[Büyük İskender]] tarafından ele geçirilen şehir Marakanda adıyla [[Helenistik]] dönemde gelişmeye devam etti. 711'de [[Emevîler|Müslüman Araplar]] tarafından fethedildikten sonra İslam medeniyetinin önemli şehirlerinden biri haline geldi. İslam coğrafyacılarının yanı sıra doğulu ve batılı seyyahlar tarafından da övülerek kaynaklarda ''İslâm’ın kubbesi'' ve ''dünya cennetlerinin en önde geleni'' şeklinde tanımlandı. Özellikle kâğıdı ile meşhur olup İslam toprakları üzerindeki en kaliteli kâğıt burada üretiliyordu. Şehir, ipek, yün kumaş ve dokumaları ile de meşhurdu. 1220'de [[Cengiz Han]] tarafından ele geçirilerek tahrip edilene kadar [[İranlılar|İranî]] ve [[Türkler|Türkî]] hanedanlar tarafından yönetildi. [[Timur]]'un başkenti olduğu 14-15. yüzyıllar Semerkant'ın altın dönemi olarak kabul edilir. Timur ile onun oğulları ve torunlarının yaptırdığı eserlerle [[İslami mimari|İslâm mimarisinin]] en güzel örneklerini barındıran bir şehir haline geldi. Semerkant'a muazzam görünümünü veren tarihi yapıların bulunduğu [[Registan]] meydanı bu günkü şeklini 17. yüzyılda [[Buhara Hanlığı]] döneminde aldı.

1868'de Rus işgaline uğrayarak [[Rusya Çarlığı|Rus Çarlığının]] bir parçası haline gelen Semerkant, 1924 yılında kurulan [[Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti]]'nin başkenti oldu. 1930 yılında Taşkent başkent olana kadar Özbekistan SSC'nin başkenti olmaya devam etti. 1991 yılında [[Sovyetler Birliği]]nin dağılmasından sonra bağımsız olan [[Özbekistan|Özbekistan Cumhuriyeti]]'nin, Semerkant İli'nin yönetim merkezi oldu. 2001 yılında [[UNESCO]] Dünya Miras Alanları Listesi'ne eklendi ve tarihsel anıtlarıyla çok sayıda turist çekmektedir.<ref>{{Web kaynağı |url=http://world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&geo=-225&srt=31nn&col=abcdefghinoq&msz=1500&pt=c&va=&geo=466800695 |başlık=World Gazetteer'de “Samarkand” |erişimtarihi=28 Nisan 2013 |arşivurl=https://archive.is/20130428143409/http://world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&geo=-225&srt=31nn&col=abcdefghinoq&msz=1500&pt=c&va=&geo=466800695 |arşivtarihi=28 Nisan 2013 |ölüurl=no }}</ref>. Günümüzde önemli bir otomotiv sanayisi, besin sanayisi, dokuma sanayisi ve öğretim merkezi olan Semerkant iki bölüme ayrılır. Eski şehir ile [[Rusya Çarlığı|Çarlık Rusyası]] ve [[Sovyetler Birliği]] günlerinde gelişen yeni şehir. Eski şehirde tarihi anıtlar, eski özel evler ve mağazalar bulunurken, yeni şehirde yönetim merkezleri, kültür merkezleri ve eğitim kurumları bulunmaktadır.

''Semerkant'' isminin ilk olarak ne zaman kullanılmaya başlandığı hakkında kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Bir rivayete göre ''Semer'', İskender'in cariyelerinden birinin ismidir. İskender, Semerkant şehrini bu cariye için inşa etmiştir. Bir başka rivayete göre ise ''Semer'', [[Turan]] hükümdarlarından biridir. Semerkant da, Farsça ''Kant-ı Semer'' yani Semer'in kurduğu şehir anlamındadır. İlk olarak M.S 1. yüzyılda Antik Yunan ve Roma kaynaklarında ''Marakanda'' adıyla geçen şehrin isminin, İslamiyet'ten önce bölgenin yerel dili olan [[Soğdca]]'da "taş", "kaya" anlamındaki ''asmara'' ve aynı coğrafyada yer alan [[Taşkent]] ve [[Pencikent]] gibi bir çokbirçok şehir isminin sonunda yer alan "şehir" veya "yerleşim birimi" anlamındaki Soğdca ''kant/kent'' kelimesinin birleşmesinden meydana geldiği kabul edilmektedir.<ref>Room, Adrian (2006). ''Placenames of the World: Origins and Meanings of the Names for 6,600 Countries, Cities, Territories, Natural Features and Historic Sites'', 2nd edition, London: McFarland, p. 330. ISBN 0-7864-2248-3. “''Samarkand. City, southeastern Uzbekistan. The city derives its name from that of the former Greek city here of Marakanda, captured by Alexander the Great in 329 B.C.. Its own name derives from the Old Persian asmara'', "stone", "rock", and Sogdian ''kand'', "fort", "town".”</ref> M.S 7. yüzyılda yazılmış Soğdca belgelerde ''Sm'rkndç'' şekilde geçen şehrin ismi Çin vekayinamelerinde ise ''Sa-mo-kien'', ''Sie-mi-sz-kan" ve "Sa-ma-rh-kan" olarak geçmektedir.

Semerkant, ilk olarak bugünkü şehir merkezinin kuzeyinde kalan Zerefşan Nehrinin güney kıyısındaki vadiye hakim yüksek bir mevkide kurulmuştu. Cengiz Han'ın 1220'de şehri tahrip etmesinden sonra daha güneyde bugünkü modern Semerkant’ın bulunduğu bölgede yeni bir şehir kurulmuştur. Elde edilen arkelojik ve tarihi verilere göre Semerkant'ın, M.Ö 535 yılında [[Persler|Pers]] hükümdarı [[Büyük Kiros]] tarafından ileri bir karakol olarak kurulduğu anlaşılmaktadır. Arkeolojik verilere göre şehir Persler dönemde 218,5 hektarlık bir alanı kaplamakta olup o dönemde Orta Asya’nın, hatta dünyanın en büyük şehirlerinden biri konumundaydı. Semerkant ilk zamanlardan itibaren [[Soğdiana|Soğd]], medeniyetinin merkezi konumundaydı.<ref>Darmesteter J., "Hang-e Afrasiab", ''Études Iraniennes'' (1883): 225-27.</ref> Soğdiana [[satraplık|satraplığının]] yönetim merkezi olarak uzun süre [[Ahameniş İmparatorluğu]]'nda önemli bir rol oynadı.

Semerkant'ın tarih sahnesine çıkışı, [[Makedonya (antik krallık)|Makedonya Kralı]] [[Büyük İskender]]'in Pers İmparatorluğunu yıktıktan sonra M.Ö. 329'da Soğdiana'yı ele geçirmesiyle gerçekleşir. Antik Yunanlar tarafından Marakanda (Eski [[Yunanca]]: Μαράκανδα) adıyla anılan Semerkant'ı<ref>Encyclopedia Britannica (Chicago: University of Chicago Press, 1984) Cilt 16, sayfa 204</ref> zapteden Büyük İskender, kendisine karşı ayaklanmayı bahane ederek şehri yakıp yıktı. Ancak şehri dışarıdan gelecek saldırılardan korumak için etrafına büyük bir surla inşa ettirdi. Semerkant, İskender'in ilk fetihleri ​​sırasında önemli zararlar görmesine rağmen hızla toparlandı ve yeni Helen etkisi altında gelişti. İskender'in ölümünden sonra şehir, İskender'in komutanlarından [[I. Seleukos|Selevkos’un]] eline geçti. Antik Semerkant ile ilgili en eski arkeolojik kalıntılar Selevkos kralı [[I. Antiohos|I. Antiokhos]] dönemine aittir. Şehir, M.Ö 189 yılında [[Helenistik]] dönem krallıklarından [[Grek-Baktriya Krallığı]]'nın sınırları içerisine dahil oldu. Ancak Yunanlar şehirde küçük bir idareci sınıf olarak kaldı. Hakim dilin Soğdca olduğu şehirde nüfusun çoğunluğunu İran menşeli [[Soğdlar]] oluşturmaya devam etti.

Semerkant’ın başşehiri olduğu Soğdiana'da mutlak bir hükümranlık yoktu. Merkez Semerkant’ın üstünlüğünün tanındığı bağımsız Soğd krallıklarından oluşan bir konfedarasyondu. Bölgede İran kültürü ve [[Budizm]] kültürü bir arada yaşıyordu. Semerkant'ın Soğd halkının çoğunluğu, [[Zerdüştçülük|Zerdüştîlik]] ve Zerdüştîlikten ilham alan [[Mazdekçilik|Mazdeizm]] ve [[Maniheizm]] gibi inançlara mensuptu. Şehirde küçük bir Budist topluluk ta yaşamaktaydı. Şehir, özellikle 6. yüzılda [[Nestûrîlik|Nestûrîliğin]] merkezi haline geldi. Ticari aktiviteler için bu bölgeye gelen Nestûrî misyonerler aracılığı ile bu din yayılma göstererek, 530 yılına doğru Semerkant metropolitliği açılarak şehirde kilise ve manastırlar inşa edilmiştir.

5. yüzyılın ortalarına doğru Semerkant’ı hâkimiyetleri altına alan [[Ak Hun İmparatorluğu|Eftalitler]], vergi almakla yetinip Soğdiğana'nın idaresini yerel hânedanlara bıraktılar. 6. yüzyılın ortalarında büyük bir güç haline gelen [[Göktürk Kağanlığı|Kök-Türk Kağanlığı]], Eftalitleri yenilgiye uğratarak 562 yılında Semerkant ve Soğdiğana'yı hakimiyeti altına aldı. Kök-Türk Kağanlığının batı kanadı yöneticisi [[İstemi Yabgu]], Semerkant'ın iyi birer tüccar olan ve çevre ülkeleri tanıyan Soğd ahalisini, elçilik heyetlerinde görevlendirdi. [[Göktürk Kağanlığı|Kök-Türk Kağanlığı]] armağanlar, yağmalar ve ticaret sayesinde elde ettikleri ipekleri Soğd şehir devletlerindeki tüccarlar sayesinde batıya satıp ticari üstünlüğü ele geçirdi. İhşîd adı verilen Soğd yöneticiler Kök-Türk kağanlarının kızlarıyla evlenerek ailevi bağ da kurmuşlardı. Soğd tüccarları Türklerin koruması altındaki İpek yolu üzerinde çok etkili hale gelerek Çin’den İtalya’ya kadar uzanan ticareti kontrollerine aldılar. Semerkant bu dönemde Orta Asya’nın ekonomik, siyasal ve kültürel merkezi oldu. 659'da Çin'in [[Batı Göktürk Kağanlığı|Batı Kök-Türk Kağanlı]]ğına son vermesiyle Semerkant ve Soğdiana Çin hakimiyeti altına girdi. Bu dönemde Semerkant Soğd İhşîdliği, şeklen Çin'e bağlı olmakla birlikte neredeyse tam bağımsız durumdaydı.

Müslüman Arapların, Amuderya'yı geçerek Semerkant'ın merkez olduğu Soğdiana coğrafyasına gerçekleştirdikleri ilk akınlar [[Osman|Halife Osman]] döneminde başlamıştır.<ref name="ReferenceA">S. Quraishi, "A survey of thedevelopment of papermaking in Islamic Countries", ''Bookbinder'', 1989 (3): 29-36.</ref> 649 yılında, [[Basra]] valisi Abdullah bin Amir'in Horasan'da gerçekleştirdiği fetihler üzerine Soğdiğana halkı, onun bu başarılarını duyunca kendisiyle anlaşma yapmak istediler. Abdullah bin Amir de, Amuderya'yı geçerek bölgeye ilerleyip Soğdiğana halkıyla anlaşma yaparak ödeyecekleri vergileri toplamak için bölgeye adamlarını gönderdi. Halife Osman da yapılan anlaşmalara dayanarak bir ahidname yazıp onlara vermiştir. Yine Halife Osman dönemine denk gelen 653 yılında müslüman Araplar, Semerkant'ın bölgelerinden biri olan Mâymurg'a kadar başarılı bir akın daha yaptılar. Halife Osman dönemindeki bu ilk girişimlerden sonra müslüman Arapların Soğdiğana'ya yönelik ikinci girişimleri, ilk [[Emevîler|Emevî]] Halifesi [[Muaviye]] döneminde gerçekleşti. [[Emevîler]]in Semerkant'a ilk seferi de 676 yılında Horasan valisi Saîd bin Osman tarafından düzenledi. Üç gün süren kuşatmadan sonra Saîd, Sermerkantlılara çok kayıp verdirmesine rağmen şehri ele geçiremedi. Şehir halkı Saîd'in şehri savaş yoluyla ele geçirip orada bulunanları öldürmesinden çekindiği için barış istediler. Semerkant Kralı Tarhûn’un, müslüman Araplara 700 bin dirhem vergi ödemeyi ve ileri gelenlerin çocuklarından rehineler vermeyi kabul etmesi karşılığında barış yapıldı. Kuşatma esnasında müslüman Araplar kendi içlerinde önemli bazı kişiler olmak üzere epeyce şehit vermişlerdi. Kuşatma sırasında şehit düşenler arasında İslam peygamberi [[Muhammed]]'in kuzeni Kusem bin Abbas da yer almaktaydı. Ölümünden çok sonra İslam bu topraklarda tamamen hakim din konumuna geldikten sonra onun mezarının çekirdeğini oluşturduğu ''Şah-ı Zinde'', muazzam bir mezarlar kompleksi haline dönüşecektir. Semerkant Kralı Tarhûn’un anlaşmayı bozması üzerine itaatten ayrılan Semerkant'a Emevîler'in ikinci seferleri Halife [[I. Yezîd|Yezîd]] tarafından Horasan valiliğine getirilen Selm bin Ziyâd tarafından gerçekleştirildi. Selm, bu sefer esnasında büyük ganimet elde etse de seferin yine kalıcı bir sonucu olmamıştır.

Bu dönemde Çin boyundurluğundan kurtularak yeniden büyük bir güç haline gelen [[İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı|Kök-Türk Kağanlığı]], Soğdiğana hakimiyetini sağlamak için tekrar harekete geçmişti. 700 yılında [[Kapgan Kağan]] döneminde, [[Tonyukuk]] ve onun emrinde olan Bilge ve [[Kültigin]], büyük bir kuvvetle Siriderya'yı geçerek Soğdiğana'ya girdiler. İçlerinde Semerkant'ın da bulunduğu altı Soğd şehir devletinin idarelerini düzenleyerek bunları tekrardan Kök-Türk Kağanlığına bağladılar. Bu olay, [[Bilge Kağan]]'ın kendi adına diktirdiği [[Bilge Kağan Yazıtı]]nda yer almaktadır. Halife Yezîd'in ölümünden sonra çıkan karışıklıklar nedeniyle Emevîler, Kök-Türk Kağanlığının bölgedeki ilerleyişine seyirci kalmışlardı. Ancak [[I. Velid]] döneminde en parlak günlerini yaşayan Emevîler’in [[Horasan]] valisi [[Kuteybe bin Müslim]], 711 yılında Semerkant'ın kesin olarak fethini gerçekleştirdi. [[Taberî]], Kuteybe Semerkant’ı ele geçirdiği esnada çok sayıda [[Zerdüştçülük|Zerdüştî]] ateş tapınağı ve iki de Budist manastırının yıkıldığını bildirmektedir. İslam coğrafyacıları, müslüman Araplar'ın ilk fetihleri sırasında, Amuderya'nın kuzeyinde fethettikleri, Semerkant'ın da yönetim merkezi olduğu Soğdiana bölgesini kapsayan bölgeye, Arapça'da nehrin öte tarafında bulunan yer anlamına gelen [[Mâverâünnehir]] adını vermişlerdir. Mâverâünnehir, ilk fetih yıllarından itibaren idarî açıdan Emevîlerin [[Horasan (İran)|Horasan]] eyaletine bağlıydı. Fetihten itibaren Semerkant, Mâverâünnehir’deki diğer bölgelerin fethinde önemli bir üs olarak kullanıldı. Kuteybe zamanında Soğdlu askerlerden kurulmuş olan 30.000 kişilik birlikler İslâm ordusu içinde önemli bir yer edindi. Emevî Halifesi [[Ömer bin Abdülazîz|II. Ömer]]'in görevlendirdiği tebliğ heyetlerinin çalışmaları sonucu Semerkant ve çevresinde çok sayıda kişi İslâm'a girdi. Kuteybe zamanında Soğdlu askerlerden kurulmuş olan 30.000 kişilik birlikler İslâm ordusu içinde önemli bir yer edindi. 750'de [[Abbâsîler]], Emevî hilafetine son vererek iş başına geldikten sonra İslâm dünyasında ilk kâğıt değirmeni Semarkant'ta yapıldı. 751 yılında Talas savaşından iki Çin tutuklusundan öğrenilen Kâğıt imalâtı diğer İslâm ülkelerine, daha sonra da Avrupa'ya yayılmıştır.<ref>S. Quraishi, name="A survey of thedevelopment of papermaking in Islamic CountriesReferenceA", ''Bookbinder'', 1989 (3): 29-36.</ref>. Abbâsî hilafetinin merkeziyetçi idaresi gevşeyince İranî kökenli [[Samanîler]], Mâverâünnehir'de önemli bir güç olarak yükseldi. Abbâsî halifesi [[Mutemid]], 875'te bir menşurla bütün Mâverâünnehir’in yönetimini Sâmânîlerlerden Emir Nasr'a verdi. Samânîler’in Mâverâünnehir ve Horasan’da sağladığı siyasî istikrar ve yoğun ticarî faaliyetler neticesinde Semerkant, ilmî, kültürel ve ekonomik açıdan İslâm dünyasının en önemli merkezlerinden biri haline geldi. 10. yüzyılın önemli İslam coğrafyacısı ve tariçisi [[İbn Havkal]], Semerkant'ın, dünyanın her tarafından gelen tüccarlar ve onların getirdikleri mallarla dolup taştığını söyleyerek şehir hakkında geniş bilgi verir. Semerkant özellikle kâğıdı, ipek, yün kumaş ve dokumaları ile de meşhurdu. Sâmânîler döneminde Semerkant’ta nüfusun çoğunluğunu Farsça konuşan [[Tacikler]] oluşturuyordu. Nüfus bakımından ikinci sırada Türkler ve onların ardından Araplar geliyordu. Müslüman nüfusun giderek arttığı bu dönemde Semerkant ve çevresinde hala azımsanmayacak miktarda Yahudi ve Nesturi Hıristiyan vardı. Sâmânîler döneminde Semerkant, çok sayıda âlim ve şair yetişmiştir. Semerkant 11. yüzyılın başında kaynaklarda Türkistan ve Uygur hanları olarak adlandırılan [[Karahanlılar]]’ın eline geçti ve 1052’de Tamgaç Han, Semerkant’ı başşehri yaptı. Böri Tegin Tamgaç Buğra Han zamanında Semerkant, cami, medrese, hastane, kervansaray, hamam, çarşı gibi imar faliyetlerinin yoğunlaşmasıyla daha da gelişti. Böri Tegin Tamgaç Buğra Han'ın yaptırdığı medrese Kusem bin Abbas türbesinin karşısında bulunuyordu. Hükümdar kalesinin güneybatısında IV. İbrahim Kılıç Tamgaç Han tarafından bir saray yaptırılmıştı. Semerkant, 1206'da [[Harezmşahlar Devleti|Hârezmşâhlar'ın]] egemenliği altına girdi. Semerkant’ı devletinin başşehri yapan [[Alâeddin Muhammed]], Moğol Hükümdarı Cengiz Han’ın önünde tutunamadı. 1219-1220 senelerinde tüm toprakları Cengiz Han liderliğindeki Moğollar’ın istilâsına uğradı.

Cengiz Han, Mart 1220'de Semerkant önlerine geldiğinde Semerkant halkının gözü savaştan korktuğu için şehri teslim etmeye karar verdiler. Şehrin kadısından, şeyhülislamından ve alimlerinden oluşan bir heyeti Cengiz Han'a yolladılar. [[Ali İbnü'l-Esîr|İbnül Esir]]'e göre şehir teslim olduğu için katliam olmadı. Cengiz Han'a Semerkant'ta verilen kalifiye zanaatkar sayısı 30 bin kişi kadardı. Yağmalama ve haraçtan sonra şehir halkı evlerine dönebildi.<ref name="Juvayni">"[https://faculty.washington.edu/modelski/CAWC.htm Central Asian world cities] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20120118121401/https://faculty.washington.edu/modelski/CAWC.htm |date=18 January 2012 }} {{wayback|url=https://faculty.washington.edu/modelski/CAWC.htm |date=20120118121401 }}", University of Washington.</ref><ref name="Juvayni">"[https://faculty.washington.edu/modelski/CAWC.htm Central Asian world cities] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20120118121401/https://faculty.washington.edu/modelski/CAWC.htm |date=18 January 2012 }} {{wayback|url=https://faculty.washington.edu/modelski/CAWC.htm |date=20120118121401 }}", University of Washington.</ref> Cengiz Han ölmeden önce yaptığı taksimat sonucu Mâverâünnehiri, oğlu Çağatay’a vermişti. 1297’de Moğol İmparatorluğu parçalanınca [[Çağatay Hanlığı]] bağımsız hale geldi. O dönemde Çağatay Hanlığı toprakları içerisinde yer alan Semerkant'ta 1336'da dünyaya gelen Timur, 1370'te Çağatay Hanlığı'nın batısını kontrol altına alan askeri bir lider olarak kendini gösterdi. Semerkant’ın yeniden imarı ve ikinci parlak dönemi, Mâverâünnehir’i hâkimiyeti altına alan Timur’un Semerkant’ı kendisine başşehir yapması ve çeşitli bölgelerden âlim ve sanatkarları burada toplaması ile başladı. Semerkant'ta günümüze ulaşan tarihi yapıların çoğu Timur ve torunlarının yaptırdığı eserlerdir. Timur, tepedeki eski şehiri terkedip yeni Semerkant şehrini tepenin güneyindeki ovalık arazide kurdu. Timur başkentini dünyanın en mükemmel şehri yapmak istiyordu. Bunun için ticareti teşvik etti ve fethettiği şehirlerden en iyi ve zanaatkarları, dokuyucuları, ipekçileri, ok yontanları, zırh yapımcılarını, camcıları, porselencileri, kuyumcuları, tüfekçileri, topçu mühendislerini ve inşaat ustalarını Semerkant'ta bir araya topladı. Ticaretin gelişmesiyle şehir farklı ülkelerden gelen deri, ipek, keten, değerli taşlar ve baharatlarla doldu. Ancak bu malların depo edilip uygun bir şekilde satılacağı bir yer yoktu. Bunun üzerine Timur, şehrin bir ucundan diğer ucuna uzanan bir cadde yapılmasını emretti. Caddenin iki tarafına karşılıklı dükkanlar yapılarak çarşının üzeri örtüldü ve tacirler buraya yerleştirilerek bütün ticaret eşyası bu dükkanlarda depolanıp satılmaya başlandı. Semerkant'ın tarihi [[Registan]] meydanı şehrin merkezinde çarşı alanı olarak bu dönemde belirmeye başladı ve 19. yüzyıla kadar Semerkant'ın ticari ve eğitim faliyetlerinin yoğunlaştığı bir alan oldu . Şehrin batısındaki günümüze ulaşamayan kale Timur tarafından yaptırılmıştı. Timur'un hazinesi bu kalenin içinde yaptırılan dört katlı ''Gök Saray''da saklanmaktaydı. Timur, divan kurmak için kendisine büyük bir divanhane, sağ ve sol tarafına divan beylerinin oturup divan yapmaları için biraz küçük iki tak yaptırmıştır. Bir de müracaat eden iş sahiplerinin oturması için bu divanhanenin her tarafına küçük daireler inşa ettirmiştir. ''Ak Saray'' adı verilen devasa ölçülerdeki bu yapıyı gören seyyah ve yazarlar eski Sâsânî başkenti [[Tizpon|Medâin]]'de yer alan, yüksek ve ihtişamlı kemerlere sahip Sâsânî sarayının Eyvân-ı Kisrâ denen eyvan ve cephesinden daha büyük olduğunu söylerler. Ak Saray’dan günümüze sadece iki devasa kulesiyle kemer başlangıçları gelebilmiştir.

[[Özbekler]] 16. yüzyılın başında 1500 yılında [[Şeybanî Han]]’ın öncülüğünde birleşerek güçlü bir devlet kurdular. 1501'de Maveraünnehiri ele geçirerek Timurlu hakimiyetine son verip Semerkant'ı ele geçirdiler.<ref name="coli">''Columbia-Lippincott Gazeteer'', sayfa [[1657]]</ref> Özbekler, 1561 yılında hanlığın başkentini Semerkant'tan Buhara’ya taşıdıktan sonra hanlık [[Buhara Hanlığı]] olarak anılmaya başlamıştır. Semerkant Registan'ı bu günkü görünümüne, Uluğ Bey Medresesinin tamamlayıcıları olarak Buhara Hanlığı döneminde 17. yüzyılda yapılan [[Şir-Dor Medresesi]] ve [[Tilla-Kari Medresesi]]'nin yapımıyla ulaştı. 18. yüzyılda Registan meydanında Timur devrinde yapılmış olan çarşının yerine başka bir çarşı yapıldı. Chor Su olarak bilinen bu kapalı çarşı günümüzde Şir-Dor Medresesinin yanında yer almaktadır. Cengiz Han soyundan olmayan [[Mangıtlar]] 1785'de Buhara Hanlığının yönetiminin ele geçirdiler ancak dönemin Orta Asya'nın töresine göre Cengiz Han soyundan gelmedikleri için Emir unvanını kullandılar ve hanlık ta [[Buhara Emirliği]] olarak anılmaya başladı. Semerkant ta bu dönemde Buhara Emiri'nin buyruğuna girmiş oldu.<ref name="coli" /> Ülkeyi Buhara’dan yöneten emirler daha çok başşehirlerinin imarı ve gelişmesine önem verdiler. Semerkant bu dönemde bu yüzden ihmal edildi ve Buhara’nın gölgesinde kaldı. 19. yüzyılda, Semerkant'ı gören seyyahlar şehrin eski görkeminden çok uzak olduğunu belirtirler. Şehrin surları ve yapıları harap durumdaydı.

Semerkant Özbekistan'ın kuzey doğusunda, Zarefshan Nehri vadisinde yer almaktadır. [[Karşı, Özbekistan|Karşı]] 135 &nbsp;km uzaklıktadır. M37 yolu onu 240 &nbsp;km uzaklıktaki [[Buhara]] 'ya, M39 yolu, 270 &nbsp;km uzaklıktaki [[Taşkent]] 'e, M39 yolu, [[Afganistan]] 'daki 340 &nbsp;km uzaklıktaki [[Mezar-ı Şerif]]' e bağlar. [[Tacikistan]] sınırı, Semerkant'a yaklaşık 35 &nbsp;km uzaklıktadır. Tacikistan'ın başkenti [[Duşanbe]] 210 &nbsp;km uzaklıktadır.

Şehir içi ulaşımda sabah 6:00 akşam 21:00 arası çalışan belediye otobüsü şehrin en yaygın ve popüler ulaşım aracıdır. Bunun yanı sıra 2017'den beri şehirde birçok tramvay hattı faliyete geçmiş bulunmaktadır. Ayrıca, şehirde genellikle sarı renkte olan şehir taksisi ve minibüsler de ulaşım aracı olarak yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. 1950 yılına kadar Semerkant'taki ana ulaşım aracı atlar ve eşeklerin çektiği ''araba'' idi. Tramvay daha önce 1947-1973 yılları arasında da mevcuttu. 1924-1930 arası Semerkant'ta buhar tramvayı vardı. Sovyet döneminde, 2005 yılına kadar Semerkant'ta troleybüsler de ulaşımda oldukça yaygındı. Bu gün olduğu gibi Sovyet döneminde de belediye otobüsleri ve taksiler Semerkant'ta faaliyet göstermekteydi.

Tarih boyunca İpek Yolu'nun önemli bir merkezi olan Semerkant ekonomisinin ana dayanağı, kâğıt üretimi ile ipek, yün kumaş ve dokumaları ihracatıydı. Semerkant'ın Rusya'lar tarafından ele geçirilmesinden sonra 19. yüzyılın sonunda ve 20. yüzyılın başında Semerkant fabrikalarında pamuk, koza, deri, şarap üretimi başladı. Günümüzde Özbekistan'ın ikinci büyük şehri olan Semerkant'ın ekonomisi, büyük ölçüde sanayi, eğitim ve turizm üzerine kuruludur. Traktör ve otomobil parçaları imalatı, başlıca sanayi kuruluşlarıdır. Tarımcılık, pamuk, buğday ihracatı ve çeşitli meyve ve sebze konserveciliği üzerinedir. Eski şehir bölümünde yer alan ''Siyob Pazarı'' denilen çarşı, sadece Semerkant'ın değil bölgenin de en önemli pazarıdır. Siyob Pazarı, Bibi-Hanım Camii'nin bitişiğinde yer alır ve sadece yerel halk tarafından değil, yerli ve yabancı turistler tarafından da ziyaret edilir. Pazarda, bakliyat, şekerleme, sebze, meyve ve giyim tezgahları ayrı ayrı bölümlerde yer alır. Halkın et ihtiyacı bile bu pazardan karşılanmaktadır. Özbeklerin ''plov'' dedikleri Özbek pilavı için çeşit çeşit pirincin satıldığı Siyob Pazarına, Özbeklerin ''nan'' dedikleri ve sadece burada yapılan bu özel Semerkant ekmeği için diğer şehirlerden bile insanlar gelirler. Şehirdeki turistler de özel bir yöntemle üretilen özel Semerkant ekmeğine büyük rağbet gösterir. Plov adlı geleneksel Özbek pilavı sadece özel günlerde yenilmektedir. ''Lipioshka'' adlı yiyecek hem restoranlarda hem de sokak satıcılarında satılabilirken, ''Samsa'' adlı hamur tatlısı genellikle sokakta satılır.

</gallery>

Semerkant'ın en önemli gelir kaynaklarından biri de turizmdir. Bugün, ilde 31 müze ve 64 türbe bulunmaktadır. 2014 yılında yaklaşık 5 milyon yerli sakinleri ve 200 bin yabancı turist şehri ziyaret etmiştir. Şehir, 2001 yılında [[UNESCO]] Dünya Miras Alanları Listesi'ne eklenmiştir. Registan meydanı Semerkant'ın kalbidir. Anlamı "''Kumlu yer''" demektir. Semerkant'ın merkezi olan Registan'da doğunun melodileri anlamına gelen ''Sharq Taronalari'' adlı iki yılda bir Ağustos ayının sonunda UNESCO himayesinde düzenlenen müzik festivali, Orta Asya'nın en büyük kültürel etkinliğidir. Semerkant'taki en önemli müzelerden biri, şarap müzesidir. Rus işgalinden sonra Semerkant ve çevresinde üzüm yetiştirilmeye başlanmış ve bir dönem ünlü şaraplar üretilmiştir. Bu müze de şarap tarihini anlatan bir müzedir. Antik Semerkan'tın yer aldığı Afrasiyab Arkelojik Sit alanı ve Afrasiyab Müzesi şehrin antik dönemine ışık tutan şehrin en önemli müzesidir. Semerkant'ta İslâm Mimarisinin en güzel örnekleri bulunur. Semerkant Registanı’ndaki üç önemli medresenin ilki [[Uluğ Bey]]'in Semerkant'ta yaptırdığı 1420'de tamamlanan abidevi ölçülerdeki [[Uluğ Bey Medresesi]]dir. İslam dünyasının en ünlü ve en özgün eserlerinden biridir. Semerkant Registanı’ndaki diğer iki medrese ise 17. yüzyılda Buhara Hanlığı döneminde Semerkant'ın yöneticisi olan Yalangtuş Bahadır'ın emriyle, 1619-1636 yıllarında Uluğbey Medresesi'nin tam karşısında yaptırılan, kapısının iki yanındaki alınlığı dolduran, simetrik olarak yerleştirilmiş iki adet sarı arslan ve insan yüzü şeklindeki güneş tasvirden dolayı [[Şir-Dor Medresesi]] (Arslanlı medrese) olarak adlandırılan medrese ve 1646-1660 yapılan [[Tilla-Kari Medresesi]]'dir. Timur'un eşi adına yaptırdığı devasa ölçülerdeki [[Bibi Hanım Camii|Bîbî Hanım Camii]] ve Timur'un ölümünün ardından defnedildiği [[Gur-i Emir]] de, Semerkant'ın simgelerindendir. Semerkant, inanç turizmi açısından da oldukça cazip bir şehirdir. Semerkant'ın 40 kilometre güneybatısında Özbekistan'ın en bilinen kutsal yerlerinden biri, Davud Peygamber ya da batı dünyasındaki ismiyle David Peygamber’in bir dönemler yaşadığına inanılan mağaradır. Bu mağara üç din tarafından da kutsal görülür. Burada inanışa göre dokununca isteklerin gerçekleştiği Davut’un el ve ayak izleri vardır. Hz. Muhammed’in kuzeni olan ve Emeviler devrinde ilk Semerkant kuşatmasına katılan ve bu esnada şehit olan Kusem bin Abbas'ın kabri asırlar boyunca Semerkant'taki en kutsal ziyaretgahlardan biri olmuştur.

14. ve 15. yüzyıllarda Kusem'in kabrinin yamacına eklenen türbelerle birlikte Mısır'daki krallar vadisi gibi bir mezar kent haline gelmiş ve komplekse yaşayan şahın mezarı anlamına gelen ''Şah-ı Zinde'' denmiştir. Burada Kusem bin Abbas'ın mezarının yanı sıra Emir Timur’un kız kardeşi ile eşleri, çocukları ve komutanlarından bazılarının mezarları da bulunmaktadır. Semerkant'ta en çok ziyaret edilen dini mekanlardan biri de Danyal peygamber kabridir. 14. yüzyılın sonunda Timur, İran'daki [[Susa (antik kent)|Sus]] şehrini fethettiğinde orada yer alan [[Danyal]] peygamber'in kabrinden toprağıyla beraber onun bütün vucudunun, bir başka rivayete göre de kabrinden sadece toprağının alınıp Semerkant'a getirilmesiyle Danyal peygamber için burada şehir kabristanının arka tarafında genişce bir arazi içerisinde yer alan türbe yaptırılmıştır. Ruhabad mozolesi de Timur'un emriyle İslam alimi Şeyh Burhaneddin Sagaradzhi’nin mezarı üzerine inşa edilmiştir. İslam dünyasının en önde gelen hadis alimlerinden [[Muhammed el-Buhârî|Buhârî]], Buharalı olmasına rağmen, 870 yılında Semerkant'ta hayatını kaybederek burada defnedilmiştir. Buharî’nin yüzyıllar boyunca sıradan bir mezar olarak kalan kabrinin üzerine Özbekistan’ın bağımsızlığının ardından, 2000’lerin başında Orta Asya sanatının özelliklerini taşıyan bir türbe inşa edildi. Sâmânîlerin Maveraünnehir’de hakim oldukları devirde yaşamış olan ve islam dünyasında iki yaygın Sünni itikad mezhebinden biri olan [[Mâtürîdîlik|Maturidîliğin]] kurucusu olan [[Mâtürîdî|İmam Mâtürîdî]], Semerkant'ta doğmuştur ve 944 tarihinde burada vefat etmiş ve vasiyeti üzerine Çakerdize Kabristanı'na defnedilmiştir. İmam Mâtürîdî'nin kabrinin bulunduğu Siyop mahallesindeki mezarlık Özbekistan’ın Sovyetler Birliği’nin parçası olduğu senelerde iskâna açılmış, önceleri mezarlık olan alanın tamamına beton dökülmüş, Mâturîdî’nin kabri bir evin bahçesinde kalmıştı. Özbekistan, bağımsızlığının ardından Mâturîdî’nin kabrinin bulunduğu alandaki evler yıktırılıp, dökülmüş betonlar kaldırılarak mezarın üzerine bir türbe, etrafına da fıkıh eğitimi veren bir külliye inşa ettirilmiştir.

Semerkant'ta nüfusun %5'ini oluşturan ve hepsi şehrin merkezi ile batısında yaşayan büyük bir [[Ruslar|Rus]], [[Ukraynalılar|Ukraynalı]], [[Beyaz Ruslar|Beyaz Rus]], [[Ermeniler|Ermeni]], [[Azeriler|Azeri]], [[Tatarlar|Tatar]], [[Koreliler|Koreli]], [[Polonyalılar|Polonyalı]] ve [[Almanlar|Alman]] diasporası bulunmaktadır. Bu uyruklar Sovyet döneminden sonra şehrin ikinci resmi dili olan [[Rusça]]'yı konuşmaktadır. 19. yüzyılın sonundan beri özellikle Sovyet zamanında Semerkant'a gelmişler ve burada kalmışlardır. Ayrıca Semerkant'ın doğusunda bugün sadece birkaç ailenin kaldığı Farsça'nın bir lehçesi olan [[Buhori dili]]ni konuşan büyük bir [[Buhara Yahudileri|Buhara Yahudisi]] mahallesi de bulunur. Kalan yüz binlerce Yahudi 1970'lerden itibaren [[İsrail]], [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]], [[Kanada]], [[Avustralya]] ve [[Avrupa]]ya giderek Semerkant'tan ayrıldı. Semerkant'ın en batı ucu ve güney batı taraflarında da, çoğunlukla Özbekçe konuşan Orta Asya Arapları yaşamaktadır. Ancak eski kuşağın sadece küçük bir kısmı Orta Asya Arapçası konuşabilmektedir.

Hristiyanlık, İslam'ın Orta Asya'ya girmesinden çok önce Soğdiana'da yayılmıştı. Semerkant, Hıristiyanlıkla 5. yüzyılda tanıştı. Orta Asya'da Nesturiliğin merkezlerinden biri oldu. İslam'ın Orta Asya'ya nüfuz etmesinden sonra, Nesturiler'in büyük kısmı İslam dinini kabul etti, geri kalanı da ülkelere göç etti. Ancak 15. yüzyıla kadar Semerkant'ta hala Nesturiler yaşamaktaydı. Hıristiyanlık Semerkant'ta birkaç yüzyıl sonra, 19. yüzyılın ortalarından itibaren yeniden ortaya çıktı. Ortodoksluk, Semerkant'ın Rus İmparatorluğu tarafından ele geçirilmesinden sonra 1868'de Semerkant'ta yaygınlaşmaya başladı. 19. yüzyılın sonlarında, birçok kilise ve tapınaklar inşa edildi, 20. yüzyılın başlarında, çoğu SSCB sırasında yıkılan birkaç Ortodoks katedrali, kilise ve tapınak inşa edildi. Günümüzde Semerkant'ta, İslam'dan sonra ikinci büyük dini grup [[Rus Ortodoks Kilisesi]]dir. Semerkant sakinlerinin yaklaşık % 5'inden fazlası Ortodokstur. Aralarında çoğunlukla Ruslar, Ukraynalılar ve Belaruslular ve kısmen de Semerkant'ın Korelileri bulunur. Semerkant, Moskova Patrikhanesi Rus Ortodoks Kilisesi'nin Orta Asya Büyükşehir Bölgesi'nin Özbekistan ve Taşkent eparşisinin Özbekistan Semerkant şubesinin merkezidir. Şehrin birkaç aktif Ortodoks kilisesi var: St. Alexiy Moscowskiy, Kutsal Bakire Şefaat Kilisesi, St. Kilisesi Muzaffer George'un yanı sıra bazı aktif olmayan Ortodoks kiliseleri ve tapınakları, örneğin St. George Pobedonosets. <ref>Католичество в Узбекистане. Ташкент, 1990.</ref><ref>В. А. Нильсен. У истоков современного градостроительства Узбекистана (ΧΙΧ — начало ΧΧ веков). —Ташкент: Издательство литературы и искусства имени Гафура Гуляма, 1988. 208 с.</ref><ref>''Голенберг В. А.'' «Старинные храмы туркестанского края». Ташкент 2011 год</ref>