Vikipedi

Savaş: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
LuCKY (mesaj | katkılar)
Devriyeler
15.863 değişiklik
k →‎top: Yazım hatası düzeltildi: milli → millî AWB ile
k düzeltmeler ve imla, değiştirildi: silâh → silah
1. satır:
{{birleştir|Çatışma}}
{{diğer anlamı|Savaş (anlam ayrımı)}}
'''Silahlı çatışmalar''', organize olarak silah veya fiziksel zor kullanma yoluyla diğer bir gruba karşı yapılan hareketleri içerir. [[Silah|Silâhlı]] çatışmalarda her zaman bir alan belirlemesi vardır. Silahlı çatışmalarda bu alanın kontrolünün kazanılması veya kaybedilmesi çatışmanın sonucunu belirler. Bunun yanında insanî kayıplar çatışmanın önemli değerlerinden birisidir.
{{Savaş}}
'''Savaş''' veya '''harp'''; ülkeler, hükûmetler, bloklar ya da bir ülke içerisindeki toplumlar, isyancılar veya milisler gibi büyük gruplar arasında gerçekleşen topyekûn silahlı mücadeledir.
 
== Bakınız ==
Savaşlar genellikle dini, millî, siyasi ve ekonomik amaçlara ulaşmak için gerçekleştirilir. Kullanılan silahlara, amaçlara, taraflara ve gerçekleştiği yerlere göre farklı şekillerde adlandırılır: [[nükleer]] savaş, [[soğuk savaş]], [[iç savaş]], dini savaş ([[cihad]], [[haçlı seferi]]), [[dünya savaşı]], [[gerilla savaşı]] vb. Karşı tarafı yıldırmak, maddi ve manevi zarar vermek için gerçekleştirilen silahsız faaliyetler de genellikle savaş tanımına dahil edilir.{{olgu}}
* [[Savaş]]
 
[[Dosya:Ongoing conflicts around the world.svg|300px|sağ|küçükresim|<center>2018'de devam eden silahlı çatışmalar.<br>(2017 başından itibaren, Ekim 2018 itibarıyla)</center>
----
{{Lejant|maroon|Büyük savaşlar, 10.000 veya daha fazla ölüm.}}
{{Lejant|red|Savaşlar, 1.000-9.999 ölüm.}}
{{Lejant|orange|Küçük çatışmalar, 100-999 ölüm.}}
{{Lejant|gold|Çatışmalar ve çatışmalar, 100'den az ölüm.}}]]
 
[[Dosya:War deaths caused by warfare.svg|küçükresim|300px|sağ|Farklı toplumlarda savaşın neden olduğu ölüm yüzdelerinin karşılaştırılması. Keeley'in kitabına göre, modern batı toplumları, tarihsel kabilelere göre daha şiddetli veya savaşa eğilimli değildir. Bu çubuk grafik, 20. yüzyılda [[Avrupa]] ve [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] ile [[Yeni Gine]] ve [[Güney Amerika]]'daki sekiz kabile toplumunda ([[:en:Jivaroan peoples|Jívaro]], [[:en:Yanomami|Yanomami]], [[Mae Engalar|Mae Enga]], [[:en:Dani people|Dugum Dani]], [[:en:Yolngu|Murngin]], [[Huliler|Huli]], [[Gebusiler|Gebusi]]) savaşın neden olduğu erkek ölüm yüzdelerini karşılaştırmaktadır. Grafik, Medeniyet Öncesi Savaş ([[:en:War Before Civilization|War Before Civilization]]) kitabına dayanmaktadır.<ref name="Keeley">{{Kitap kaynağı | başlık = War Before Civilization: The Myth of the Peaceful Savage | url = http://www.troynovant.com/Franson/Keeley/War-Before-Civilization.html | ad = Lawrence H. | soyadı = Keeley | yayıncı = Oxford Üniversitesi Yayınları | tarih = 18 Aralık 1997 | isbn = 978-019-51191-2-1 | erişimtarihi = 16 Kasım 2018 | dil = İngilizce }}</ref>]]
 
== Savaşın tanımlanması ==
Günümüzde savaşlar [[Birleşmiş Milletler]] tarafından bazı temellere ve kurallara dayandırılmıştır. Geçmişte yapılan savaşların aksine günümüzdeki savaşlarda özellikle sivillerin öldürülmesini engellemek, [[ülke]] ya da kitleleri yok etmektense onları güçsüz bırakmak güdülmektedir. Ancak buna rağmen günümüzde de trajediler yaşanmaya devam etmektedir. Örneğin, 1990'lı yıllarda Kuzey Afrika'da çıkan iç savaşlarda ve kabile savaşlarında 1 milyonun üzerinde insan ölmüştür. 2003 yılında başlayan [[Irak Savaşı]]'nda çok sayıda asker ve sivil hayatını kaybetmiştir.
 
[[Uluslararası hukuk]]ta silahlı [[Direniş hareketi|direniş hareketleri]] başlatmış olduğu savaşın kabul edilebilirliği ve yasallığı üzerine, en az 1899'dan günümüze kadar, [[savaş hukuku]]nun bir dizi uluslararası antlaşma düzeyde belirlenmesi yoluyla ilk büyük girişim gerçekleştiğinden bu yana savaşın direniş hareketi olarak kapsanması konusunda anlaşmazlık yaşanmaktadır. Yakın tarihte, 12 Ağustos 1949 tarihli [[Cenevre Sözleşmeleri]]'ne 1977 yılında eklenen [[I. Protokol]] olarak anılan "Uluslararası Silahlı Çatışmaların Kurbanlarının Korunması ile İlgili Protokol"; 1. ve 4. maddede silahlı çatışmalara atıfta bulunarak "... insanların sömürgecilik hakimiyeti, yabancı işgal kuvveti ve ırkçı rejimlere karşı" savaşın yapılabileceğini öngörür.<ref>Gardam, Judith Gail (1993). [https://books.google.com.sg/books?id=MGT2hJFS9MkC&pg=PA91&lpg=PA91&dq=in+which+peoples+are+fighting+against+colonial+domination+and+alien+occupation&source=web&ots=K_N1cgeQ2L&sig=Mysj3VFtq3WBNFXpbpjqkbQpPao&hl=en&sa=X&oi=book_result&ct=result&redir_esc=y#PPA91,M1 Non-combatant Immunity as a Norm of International Humanitarian],Martinus Nijhoff, s. 91, ISBN 0-7923-2245-2.</ref> Ancak tüm bu ayrımlar politik birer yargıdır, iktidarların uygulamalarından öte uluslararası hukuk da bu konuda net bir ayrım yapmamakta ve en ciddi insan hakları ihlallerine karşı bile örgütlü bir direniş hakkı tanımlamamaktadır. Zira bu durum [[soykırım]] ve [[devlet terörü]] gibi suçlara karşı savaş hakkını engellemekte, [[insanlığa karşı suçlar]] ve büyük çapta [[savaş suçu|savaş suçları]]na karşı mücadeleyi zayıflatmaktadır.<ref>Jan Arno Hessbruegge, [https://books.google.it/books/about/Human_Rights_and_Personal_Self_Defense_i.html?id=_6muDQAAQBAJ&redir_esc=y Human Rights and Personal Self-Defense in International Law] Oxford University Press (2017), Ch. 7,</ref><ref>Ticehurst, Rupert. The Martens Clause and the Laws of Armed Conflict 30 April 1997, International Review of the Red Cross no 317, s. 125–34. ISSN 1560-7755</ref>
 
== Türleri ==
{{Ana madde|Savaş türleri}}
Savaşlar farklı açılardan ayrı biçimlerde türlerine ayrılmıştır.
{{Div sütunu|4}}
* [[Akustik savaş]]
* [[Amfibik harekât]]
* [[Asimetrik savaş]]
* [[Bağımsızlık savaşı]]
* [[Barutlu silahlarla savaş]]
* [[Biyolojik savaş]]
* [[Deniz savaşları|Deniz savaşı]]
* [[Din savaşları|Din savaşı]]
* [[Dördüncü nesil savaş]]
* [[Düzensiz savaş]]
* [[Ekonomik savaş]]
* [[Etnik çatışma]]
* [[Gayrinizami harp]]
* [[Gerilla savaşı]]
* [[Halk savaşı]]
* [[Hava savaşı]]
* [[Hegemonik savaş]]
* [[İç savaş]]
* [[İsyanDevrim]]
* [[İşgal]]
* [[Kara savaşı]]
* [[Kimyasal savaş]]
* [[Konvansiyonel savaş]]
* [[Kuşatma]]
* [[Partizan (silahlı kuvvetler)]]
* [[Psikolojik savaş]]
* [[Saldırı savaşı]]
* [[Savunma savaşı]]
* [[Soğuk Savaş]]
* [[Sosyolojik savaş]]
* [[Sömürge savaşı]]
* [[Ticaret savaşı]]
* [[Topyekûn savaş]]
* [[Vekâlet savaşı]]
* [[Yıpratma savaşı]]
* [[Zırhlı savaş]]<ref name="Çağlayan">{{Kitap kaynağı | başlık = Sosyolojik Savaş: Jeokültür, Jeopolitik, Jeogüvenlik | url = https://books.google.com.tr/books?id=paBjDwAAQBAJ&pg=PT30&dq=savaş+türleri&hl=tr&sa=X&ved=0ahUKEwj009X23djeAhWtPOwKHaAPCb8Q6AEIKTAA#v=onepage&q=türleri | ad = Yusuf | soyadı = Çağlayan | yayıncı = Timaş Yayınları | bölüm = 3, 6 | tarih = 31 Ara 2016 | isbn = 978-605-08245-7-5 | sayfa = 30 | erişimtarihi = 16 Kasım 2018 | alıntı = [https://books.google.com.tr/books?hl=tr&id=paBjDwAAQBAJ&dq=savaş+türleri&q="sosyolojik+savaş"#v=onepage&q="sosyolojik%20savaşta%20hedef%20topluma%20uzun%20yıllar%20sonra" Sosyolojik savaşta, hedef topluma, uzun yıllar sonra geri dönüşü olacak operasyonlar yapılır]. }}</ref>
{{Div sütunu bitiş}}
 
== Savaşın ilan edilmesi ==
{{Ana madde|Savaş ilanı}}
Savaş ilanı, bir [[devlet]] ya da [[millet]]in diğerine karşı savaşı öngören irade beyanını gösteren resmî bir eylemdir. Bu ilan, iki veya daha fazla devlet arasında savaş hali yaratmak için ulusal bir hükûmetin yetkili organı veya yetkili kişisi tarafından irade beyanını sunan bir konuşma eylemi veya bir belgenin imzalanması sonucu tamamlanabilir.
 
== Savaşan taraf statüsü ==
{{Ana madde|Savaşan taraf}}
[[Savaşan taraf]], [[uluslararası hukuk]]ta, iki veya daha fazla (genellikle) egemen devletin, bir savaşa girme durumunu göstermek için kullanılan bir terimdir. Savaşlar, 51. maddesi uyarınca ([[Birleşik Krallık]]'ın [[Falkland Savaşı]]'nın başlangıcından (1982) önce yaptığı gibi<ref name="Gibran">{{kitap kaynağı | başlık = The Falklands War: Britain Versus the Past in the South Atlantic | ad = Daniel K. | soyadı = Gibran | yıl = 1998 | yayıncı = McFarland | url = https://books.google.com/books?id=8Y63V3TfO6QC&pg=PA86&lpg=PA86&source=web&ots=oG7a6YJeb7&sig=4aTLo9ewO1HAenTX96sPwAh9AX8&hl=en&sa=X&oi=book_result&resnum=6&ct=result | sayfalar = 86 | isbn = 978-078-64040-6-3 | dil = İngilizce | erişimtarihi = 24 Kasım 2018 }}</ref>) [[Birleşmiş Milletler Antlaşması]]'nın<ref name="United_Nations">{{Web kaynağı | başlık = Chapter VII — Action with respect to Threats to the Peace, Breaches of the Peace, and Acts of Aggression | url = http://legal.un.org/repertory/art51.shtml | tarih = 23 Ağustos 2016 | yayıncı = [[Birleşmiş Milletler]] web sitesi | erişimtarihi = 24 Kasım 2018 | dil = İngilizce | arşivurl = https://web.archive.org/web/20181101035655/http://legal.un.org/repertory/art51.shtml | arşivtarihi = 1 Kasım 2018 | ölüurl = no }}</ref> veya [[Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi]] kararının himayesinde (Körfez Savaşı için yasal yetki veren 678 sayılı Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi Çözümü gibi) kendiliğinden savunma hakkını ihlal eden bir çatışmaya karşı bir veya birden çok tarafla çatışarak gerçekleşir.
 
İç silahlı çatışma durumunda, bu çatışmanın tarafı olan devlet dışı aktörlerin hukuki açıdan değerlendirilmesi, o silahlı çatışmaya uygulanacak uluslararası hukuk kurallarını da belirlemektedir. Zira tarafların ve aynı zamanda çatışmanın niteliğine göre iç silahlı çatışmanın gerçekleşmesi olasılığı olduğu gibi, iç silahlı çatışmanın uluslararası nitelik kazanması olasılığı da bulunmaktadır. Başkaldırı, iç silahlı çatışmaların başlangıç aşaması olarak değerlendirilir. Başkaldıran gruplara asi ya da savaşan taraf statüleri tanınabilir. Savaşan statüsünün tanınması, iç silahlı çatışmaların uluslararasılaşması sonucunu doğuran aşama olarak değerlendirilebilir. Başkaldırı, tek başına uluslararası silahlı çatışmalara uygulanan insancıl hukuk kurallarının uygulanması için yeterli bir durum değildir. Hatta yalnız iç silahlı çatışmalara ilişkin düzenlemelerin uygulanması bile, bu grupların gerçekleştirdikleri eylemin belirli bir eşiği geçmesine bağlıdır.<ref name="Akkutay">{{Dergi kaynağı | başlık = Silahlı Çatışmalar Hukukunda İç Silahlı Çatışmaların Ulusarasılaşması | soyadı = Akkutay | ad = Ali İbrahim | url = http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/38/2080/21543.pdf | dergi = [[Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi|Ankara Ün. Hukuk Fakültesi]] Dergisi | yıl = 2016 | yayıncı = [[Ankara Üniversitesi]] | sayı = 65 | sayfa = 18 | erişimtarihi = 30 Kasım 2018 | dil = Türkçe }}</ref><ref>{{Kitap kaynağı | başlık = Towards the Unification of International Humanitarian Law | url = https://books.google.com.tr/books?id=Sh970fnT4O4C&pg=PA108#v=onepage&q&f=false | soyadı = Moir | ad = Lindsay | editör1 = Richard Burchill | editör2 = Nigel D. White | editör3 = Justin Morris | çalışma = International Conflict and Security Law: Essays in Memory of Hilaire McCoubrey | tarih = 23 Haziran 2005 | yayıncı = [[Cambridge Üniversitesi]] Yayınları | yer = [[Cambridge]]/[[New York]] | sayfa = 108-9 | isbn = 978-113-94461-3-6 | erişimtarihi = 30 Kasım 2018 | dil = İngilizce }}</ref>
 
Kendilerini, bir iç silahlı çatışmanın taraflarına nazaran daha özel konumda gören ulusal bağımsızlık hareketleri, uluslararası hukuk bakımından da farklı değerlendirilirler. Bu tür gruplarla savaşan taraf ve asiler arasındaki fark, belirli bir bölgede ülkesel kontrol sağlamasalar ya da statüleri tanınmasa da, uluslararası taleplerde bulunma ve yükümlülükler üstlenme açısından ortaya çıkar.<ref>{{Kitap kaynağı | soyadı = Clapham | ad = Andrew | yıl = 2006 | başlık = Human Rights Obligations of Non-State Actors | yer = [[Oxford]]/[[New York]] | yayıncı = OUP ([[Oxford Üniversitesi]] Yayınları) | sayfa = 274 | erişimtarihi = 30 Kasım 2018 | dil = İngilizce }}</ref> Yani Cenevre Sözleşmelerinin ilgili Ek I. Protokol 1. maddesinin uygulanabilmesi için ulusal bağımsızlık hareketlerinin resmen tanınması gerekir.<ref>{{Kitap kaynağı | başlık = Handbook of International Humanitarian Law | soyadı = Fleck | ad = Dieter | yıl = 29 Ağustos 2013 | çalışma = The Law of Non-International Armed Conflicts | editör = Michael Bothe | yer = [[Oxford]]/[[New York]] | yayıncı = OUP ([[Oxford Üniversitesi]] Yayınları) | sayfa = 606 | isbn = 978-01996-588-0-0 | erişimtarihi = 30 Kasım 2018 | dil = İngilizce }}</ref> Bununla beraber tanıma olmaksızın bu tür hareketlerin, olağan bir iç silahlı çatışma olarak adlandırılması durumunda nasıl bir hukuki sonuç getireceği açık değildir. Dolayısıyla uluslararası düzeyde tanıma işlemleri, her ne kadar resmi bir ön koşul olmasa bile, uygulamada fiilen bir gereklilik olarak kabul edilir.<ref name="Akkutay"/>
 
[[Dosya:Bundesarchiv Bild 183-V01057-3, Nürnberger Prozess, Angeklagte.jpg|küçükresim|282px|sağ|[[Nürnberg Uluslararası Askerî Ceza Mahkemesi]] sıralarında yargılanan [[Almanya]] savaş suçluları.<br>''Alt sıra, soldan sağa'': [[Hermann Göring|Göring]], [[Rudolf Hess|Hess]], [[Joachim von Ribbentrop|Ribbentrop]], [[Wilhelm Keitel|Keitel]], [[Ernst Kaltenbrunner|Kaltenbrunner]], [[Alfred Rosenberg|Rosenberg]], [[Hans Frank|Frank]], [[Wilhelm Frick|Frick]], [[Julius Streicher|Streicher]], [[Walther Funk|Funk]], [[Hjalmar Schacht|Schacht]], ''üst sıra, soldan sağa'': [[Karl Dönitz|Dönitz]], [[Erich Raeder|Raeder]], [[Baldur von Schirach|Schirach]], [[Fritz Sauckel|Sauckel]], [[Alfred Jodl|Jodl]], [[Franz von Papen|Papen]], [[Arthur Seyss-Inquart|Seyss-Inquart]], [[Albert Speer|Speer]], [[Konstantin von Neurath|Neurath]] ve [[Hans Fritzsche|Fritzsche]].]]
 
== Savaş suçu ==
[[Dosya:Execution of Poles by German Einsatzkommando Oktober 1939.jpg|küçükresim|200px|sol|[[SS]] Einsatzkommando askerleri tarafından [[Polonyalılar]]ın [[Leszno]]'da gerçekleştirilen infazı, savaş suçlarına bir örnektir. (Ekim 1939)]]
{{Ana madde|Savaş suçu}}
[[Dosya:My Lai massacre.jpg|küçükresim|284px|sağ|[[Amerika Birleşik Devletleri Ordusu]] fotoğrafçısı [[:en:Ronald L. Haeberle|Ronald L. Haeberle]] tarafından çekilen ve 200'den fazla sivilin öldürüldüğü [[My Lai Katliamı]]'nın ardından çoğu kadın ve çocuk olan ölüleri yol kenarında gösteren fotoğraf, ABD'nin savaş suçları arasında yargılaması yapılıp mahkûm olduğu örneklerden birine aittir. (16 Mart 1968)<ref>{{Kitap kaynağı | başlık = Report of the Department of Army review of the preliminary investigations into the My Lai incident | url = http://www.loc.gov/rr/frd/Military_Law/pdf/RDAR-Vol-IIIBook6.pdf | cilt = III | çalışma = Exhibits, Book 6 — Photographs | tarih = 14 Mart 1970 | yayıncı = Kongre Kütüphanesi (Military Legal Resources) | erişimtarihi = 30 Kasım 2018 | dil = İngilizce }}</ref><ref>{{Web kaynağı | başlık = Summary of Peers Report | url = http://www.law.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/mylai/summary_rpt.html | ölüurl = evet | yayımcı = UMKC Missouri-Kansas City Üniversitesi | arşivtarihi = 25 Ocak 2000 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20000125220322/http://www.law.umkc.edu/faculty/projects/ftrials/mylai/summary_rpt.html | erişimtarihi = 30 Kasım 2018 | dil = İngilizce }}</ref> Daha sonra [[Amerika Birleşik Devletleri genelkurmay başkanı|Genelkurmay Başkanlığı]] yapıp siyasete de atılan ve [[Amerika Birleşik Devletleri dışişleri bakanı|dışişleri bakanlığı]] yapan [[Colin Powell]], olayı örtmeye çalışanlar arasında olmuştu.<ref>{{Web kaynağı | başlık = The Acts of the Democracies Vietnam: My Lai Massacre | url = http://www.krysstal.com/democracy_vietnam_mylai.html | soyadı = Tal | ad = Kryss | yayımcı = Krysstal.com | erişimtarihi = 30 Kasım 2018 | dil = İngilizce | arşivurl = https://web.archive.org/web/20180324142238/http://www.krysstal.com/democracy_vietnam_mylai.html | arşivtarihi = 24 Mart 2018 | ölüurl = no }}</ref>]]
Savaş suçu, askerî veya sivil, kişi veya kişilerin, [[savaş hukuku|savaş kanunları]] ihlâli için [[uluslararası ceza hukuku]] çerçevesinde cezalandırılabileceği suçtur. Bunlar özellikle, sivil halkın öldürülmesi, kötü muameleye tabi tutulması veya zorla çalıştırılması, savaş esirlerinin öldürülmesi ya da kötü muameleye tabi tutulması, rehinelerin öldürülmesi, kamu ve özel kişilerin mallarının yağmalanması, gereksiz yere şehirlerin yakılıp yıkılması gibi eylemleri kapsamaktadır.<ref>{{Dergi kaynağı | başlık = Savaş Hukukunun Temel Prensipleri | soyadı = Aslan | ad = M. Yasin | url = http://portal.ubap.org.tr/App_Themes/Dergi/2008-79-470.pdf | dergi = TBB Dergisi | yıl = 2008 | yayıncı = [[Türkiye Barolar Birliği]] | sayı = 79 | sayfa = 274 | erişimtarihi = 30 Kasım 2018 | dil = Türkçe }}</ref>
 
Devletler arası çatışmalarda savaş kanunlarının her ihlâli bir savaş suçu sayılmaktadır, ama devlet içi çatışmalarda yer alan ihlâller savaş suçu sayılmayabilir.
 
== Savaş ekonomisi ==
{{Ana madde|Savaş ekonomisi}}
{{Başlık genişlet}}
Devletler ekonomik pozisyonlarını savaş zamanında canlı tutmak ve kriz yaşamamak için [[savaş ekonomisi]] kapsamında, üretim, paylaşım ve tasarruf üzerinde çeşitli düzenlemelere gitmekte ve döneme özel önlemler almaktadırlar.
 
== Tarih ==
{{Ana madde|Askerî tarih}}
{{Başlık genişlet}}
İnsanlık tarihi boyunca çatışma kategorisine girmiş birçok olay gerçekleşmiştir. Bunlar iki kabile arasındaki küçük çaplı dövüşmelerden, düzenli ordular arasında geçen ve yeryüzündeki insan nüfusunun çoğunluğunu etkileyen dünya savaşlarına kadar sıralanırlar.
 
== Tarihteki en çok kayıp getiren savaşlar ==
[[Dosya:Wars-Long-Run-military-civilian-fatalities.png|280px|sağ|küçükresim|1400 yılından bu yana yaşanan çatışmalardaki ölümler.<ref>{{Web kaynağı | başlık = War and Peace | url = https://ourworldindata.org/war-and-peace | soyadı = Roser | ad = Max | tarih = 15 Kasım 2017 | yayıncı = Our World in Data | erişimtarihi = 19 Ekim 2018 | dil = İngilizce | arşivurl = https://web.archive.org/web/20181203194130/https://ourworldindata.org/war-and-peace | arşivtarihi = 3 Aralık 2018 | ölüurl = no }}</ref>]]
[[Dosya:War West 1600 2000 Intensity Frequency.PNG|280px|sağ|küçükresim|1600-1945 yılları arasındaki savaşlardaki ölümlerin yoğunluğu.<br>[[Fransız Devrim Savaşları]] (1792-1802) ve [[Napolyon Savaşları]] (1800-1815) ile [[I. Dünya Savaşı|I.]] ve [[II. Dünya Savaşı|II. Dünya Savaşları]] en yüksek yoğunluklara ulaşıyor.]]
 
Tarihteki en ölümcül savaş, toplam kümülatif ölüm sayısı bakımından, 1939'dan 1945'e kadar, 60-85 milyon ölüm ile [[II. Dünya Savaşı]] olmuştur. Ardından da 60 milyon civarındaki ölüm sayısı ile Moğol istilaları ​​gelmektedir.<ref>{{kitap kaynağı | başlık = The Cambridge History of China: Volume 6, Alien Regimes and Border States, 907-1368 | ad1 = Denis C. | soyadı1 = Twitchett | ad2 = Herbert | soyadı2 = Franke | ad3 = John King | soyadı3 = Fairbank | tarih = 25 Kasım 1994 | yayıncı = Cambridge University Press | çalışma = The Great Big Book of Horrible Things: The Definitive Chronicle of History's 100 Worst Atrocities | url = https://books.google.com.tr/books?id=iN9Tdfdap5MC&pg=PA616&dq=Chinese+Society+under+Mongol+Rule&hl=tr&sa=X&ved=0ahUKEwj7r-fxiazeAhUksqQKHdlFBwYQ6AEIKzAA#v=onepage&q=Chinese%20Society%20under%20Mongol%20Rule | sayfalar = 622 | isbn = 978-0-5212433-1-5 | dil = İngilizce | erişimtarihi = 29 Ekim 2018 }}</ref>
 
{| class=wikitable
|-
! Ölüm<br />(milyon)
! Tarih
! Savaş
|-
| 60,7–84,6 || 1939–1945 || [[II. Dünya Savaşı]]<ref name="Wallinsky1996">Wallinsky, David: ''David Wallechinsky's Twentieth Century: History With the Boring Parts Left Out'', Little Brown & Co., 1996, {{ISBN|0-316-92056-8}}, {{ISBN|978-0-316-92056-8}} – [http://necrometrics.com/20c5m.htm#Second White]</ref><ref name="Brzezinski1994">Brzezinski, Zbigniew: ''Out of Control: Global Turmoil on the Eve of the Twenty-first Century'', Prentice Hall & IBD, 1994, [http://necrometrics.com/20c5m.htm#Second White]</ref>
|-
| 60 || 13. yüzyıl || [[Moğol istilaları]]<ref>Ping-ti Ho, "An Estimate of the Total Population of Sung-Chin China", in ''Études Song'', Series 1, No 1, (1970) ss. 33–53.</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://necrometrics.com/pre1700a.htm#Mongol | başlık = Mongol Conquests | yayıncı = Users.erols.com | erişimtarihi = 29 Ekim 2018 | dil = İngilizce | arşivurl = https://web.archive.org/web/20181129163021/http://necrometrics.com/pre1700a.htm#Mongol | arşivtarihi = 29 Kasım 2018 | ölüurl = no }}</ref><ref>{{Haber kaynağı | url = http://www.globalwebpost.com/genocide1971/articles/general/worst_massacres.htm | arşivurl = https://web.archive.org/web/20030517105614/http://www.globalwebpost.com/genocide1971/articles/general/worst_massacres.htm | ölüurl = evet | arşivtarihi = 17 Mayıs 2003 | başlık = The world's worst massacres Whole Earth Review | erişimtarihi = 24 Ocak 2011 | yıl = 1987 | dil = İngilizce }}</ref>
|-
| 40 || 1850–1864 || [[Taiping Ayaklanması]] (<small>ayrıca bkz</small> [[Dungan Ayaklanması]])<ref>{{Ansiklopedi kaynağı | url = https://www.britannica.com/event/Taiping-Rebellion | başlık =Taiping Rebellion – Britannica Concise | ansiklopedi = Britannica | erişimtarihi = 29 Ekim 2018 | dil = İngilizce }}</ref>
|-
| 39 || 1914–1918 ||[[I. Dünya Savaşı]]<ref>{{Web kaynağı | ad = Michael | soyadı = Duffy | url = http://www.firstworldwar.com/features/casualties.htm | başlık = Military Casualties of World War One | yayıncı = Firstworldwar.com | tarih = 22 Ağustos 2009 | erişimtarihi = 29 Ekim 2018 | dil = İngilizce | arşivurl = https://web.archive.org/web/20180628005338/http://www.firstworldwar.com/features/casualties.htm | arşivtarihi = 28 Haziran 2018 | ölüurl = no }}</ref>
|-
| 36 || 755–763 || [[An Luşan İsyanı]] (<small>belirsiz</small>)<ref>{{Web kaynağı | url = http://necrometrics.com/pre1700a.htm#AnLushan | başlık = Selected Death Tolls for Wars, Massacres and Atrocities Before the 20th Century | yayıncı = Users.erols.com | erişimtarihi = 29 Ekim 2018 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20181129163021/http://necrometrics.com/pre1700a.htm#AnLushan | arşivtarihi = 29 Kasım 2018 | ölüurl = no }}</ref>
|-
| 25 || 1616–1662 || [[Ming Hanedanı]]'nın [[Çing Hanedanı]] fethi.<ref>{{Web kaynağı | url = http://necrometrics.com/pre1700a.htm#Manchu17c | başlık = China, fall of the Ming Dynasty | yayıncı = Users.erols.com | erişimtarihi = 29 Ekim 2018 | dil = İngilizce | arşivurl = https://web.archive.org/web/20181129163021/http://necrometrics.com/pre1700a.htm#Manchu17c | arşivtarihi = 29 Kasım 2018 | ölüurl = no }}</ref>
|-
| 20 || 1937–1945 || [[İkinci Çin-Japon Savaşı]]<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.bbc.co.uk/history/worldwars/wwtwo/nuclear_01.shtml | başlık = Nuclear Power: The End of the War Against Japan | yayıncı = BBC News | erişimtarihi = 29 Ekim 2018 | dil = İngilizce | arşivurl = https://web.archive.org/web/20181122031231/http://www.bbc.co.uk/history/worldwars/wwtwo/nuclear_01.shtml | arşivtarihi = 22 Kasım 2018 | ölüurl = no }}</ref><ref>{{Web kaynağı | soyadı = Clodfelter | ad = Michael | başlık = Warfare and Armed Conflicts: A Statistical Reference | cilt = 2 | sayfalar = 956 | dil = İngilizce | arşivengelli = evet}}</ref>
|-
| 20 || 1370–1405 || [[Timur]]'un istilaları<ref>{{Web kaynağı | url = http://necrometrics.com/pre1700a.htm#Timur | başlık = Timur Lenk (1369–1405) | yayıncı = Users.erols.com | erişimtarihi = 29 Ekim 2018 | dil = İngilizce | arşivurl = https://web.archive.org/web/20181129163021/http://necrometrics.com/pre1700a.htm#Timur | arşivtarihi = 29 Kasım 2018 | ölüurl = no }}</ref>
|-
| 16 || 1862–1877 || [[Dungan Ayaklanması]]{{olgu}}
|-
| 5–9 || 1917–1922 || [[Rus İç Savaşı]] ve [[Rus İç Savaşı'nda Müttefiklerin müdahalesi|İç Savaşa Müttefiklerin müdahalesi]]<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.spartacus.schoolnet.co.uk/RUScivilwar.htm | başlık = Russian Civil War | yayıncı = Spartacus.schoolnet.co.uk | erişimtarihi =24 Ocak 2011| ölüurl = evet | arşivurl = https://web.archive.org/web/20101205201225/http://www.spartacus.schoolnet.co.uk/RUScivilwar.htm | arşivtarihi = 5 Aralık 2010 }}</ref>
|}
 
== Ateşkes ==
[[Ateşkes]], savaşın ve çatışmaların geçici bir süreliğine durdurulmasına denir. Savaşan, çarpışan iki düşmanın, yaralılarını, ölülerini kaldırmak ya da barış sağlayıcı görüşmelerde vb. bulunmak üzere anlaşarak, çarpışmaları durdurmasıdır. Eş anlamlısı bırakışma, mütareke olarak da bilinir. Süresi bitince çarpışmalar tekrar başlayacağı gibi her an bu anlaşmanın bozulabilmesi de mümkündür.
 
== Barış ==
[[Barış]] genel anlamda düşmanlığın zıddı olan politik duruma verilen isimdir.Devletler arası diplomasilerde birbirlerine göre durumlarının düşmanlık sıfatıyla tanımlanmadığı durumlarda bu terim kullanılır.Bu durumun oluştuğu taraflar [[müttefik]] devletler olarak adlandırılır.
Sembolü güvercin kuşu olarak bilinir. Çeşitli resim yarışması konularına çok dahil olmuş bir konu olmakla birlikte geniş kapsamlı olduğu da söylenir.
 
== Özel askerî ve güvenlik şirketleri ==
{{Ana madde|Özel askeri şirket}}
Özel askeri şirketler, silahlı veya silahsız mücadelelerde, muharebe destek, güvenlik veya güvenlik danışmanlık hizmetleri veren [[kâr (ekonomi)|kâr amaçlı]] kurumlardır.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.ozelguvenlikdunyasi.com/ozellesen-savas-ortadoguda-ozel-guvenlik-uygulamalari.html | başlık = Özelleşen Savaş (Ortadoğu’da Özel Güvenlik Uygulamaları) | tarih = 5 Haziran 2012 | erişimtarihi = 15 Mart 2016 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20131219121134/http://www.ozelguvenlikdunyasi.com/ozellesen-savas-ortadoguda-ozel-guvenlik-uygulamalari.html | arşivtarihi = 19 Aralık 2013 | ölüurl = no }}</ref> Bu şirketlerin bir kısmı "özel sektör [[Savunma sanayi|silah sanayi]]" içinde de yer almaktadırlar.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.circuit-magazine.com/ | başlık = The Circuit For Security & Protection Specialists | yayımcı = Circuit Magazine | erişimtarihi = 4 Kasım 2018 | ölüurl = hayır | arşivurl = https://web.archive.org/web/20180506015510/https://circuit-magazine.com/ | arşivtarihi = 6 Mayıs 2018 | dil = İngilizce }}</ref><ref>{{Haber kaynağı | başlık = Silah sanayiinde özel sektör | url = https://www.manset24.com/genel/silah-sanayiinde-ozel-sektor-2-h37791.html | yayımcı = Manset 24 | erişimtarihi = 4 Kasım 2018 }}</ref>
 
== Ayrıca bakınız ==
{{Kardeş proje bağlantıları|
commons=Category:Wars|
wikispecies= |
wikt=muharebe |
b= |
s= |
q=Savaş |
n= |
m= |
}}
* [[Din savaşları]]
* [[Casus belli]]
 
==Kaynakça==
{{kaynakça}}
 
[[Kategori:SavaşÇatışma| *]]
[[Kategori:Çatışmalar|*]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Savaş" sayfasından alınmıştır