Zerzevan Kalesi: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
şablon eklendi |
Değişiklik özeti yok |
||
1. satır:
[[Dosya:Zerzevan Kalesi (havadan, 2016).jpg|küçükresim|Zerzevan Kalesi'nin havadan görünümü]]
'''Zerzevan Kalesi''', [[Diyarbakır]] ile [[Mardin]] arasında, [[Çınar, Diyarbakır|Çınar]] ilçesine bağlı [[Demirölçek]] mahallesi sınırları içinde yer
== Geçmişi ==
İlk inşa edildiği dönem kesin olmamakla birlikte Zerzevan'da [[Asur]] döneminde ''Kinabu'' olarak adlandırılan bir kalenin varlığı ileri sürülmektedir. Bu kalenin [[Persler|Pers]] döneminde de kullanıldığı düşünülür.<ref name=aytac/> Zerzevan Kalesi’nin antik ismi büyük ihtimalle ''Samachi''<nowiki/>'dir.<ref name=aytac/>
Mevcut mimari kalıntılar ve kazı çalışmalarında ele geçen buluntular, alanın M.S. 3. yy’da kullanıldığını; 639'da İslam ordularının gelişine kadar önemini koruduğunu gösterir. <ref name="aytac">{{web kaynağı |soyadı1=Coşkun |ad1=Aytaç |başlık=Zerzevan Kalesi |url=https://www.academia.edu/35468966/Co%C5%9Fkun_A._Zerzevan_Kalesi_-_Roma_n%C4%B1n_S%C4%B1n%C4%B1r_Garnizonu_Zerzevan_Castle_-_Roman_Border_Garrison_Diyarbak%C4%B1r_Valili%C4%9Fi_2017 |yayıncı=Diyarbakır Valiliği Kültür Sanat Yayınları : 19 |erişimtarihi=18 Nisan 2020}}</ref> Yerleşimin surları ve yapıları büyük olasılıkla [[I. Anastasios]] ve [[I. Justinianos]] dönemlerinde onarılmış, bazı yapılar ise yeniden inşa edilerek mevcut son haline getirilmiştir.<ref name="birgun">{{web kaynağı |başlık=Diyarbakır'da bulunan Zerzevan Kalesi için UNESCO süreci başladı 15 |url=https://www.birgun.net/haber/diyarbakir-da-bulunan-zerzevan-kalesi-icin-unesco-sureci-basladi-283353 |yayıncı=Bir Gün gazetesi, 9 Ocak 2020 |erişimtarihi=18 Nisan 2020}}</ref>
Su bakımından zengin vadide yerleşik ve tarımla uğraşan insanların sığınacağı bir yer konumunda olduğundan kaledeki yerleşimin sadece askerlerin kaldığı bir yer değil, aynı zamanda sivillerin yaşadığı bir yer olduğu düşünülmektedir.<ref name=aytac/> Bütün vadiye hakim, antik ticaret yolu üzerinde stratejik bir Roma sınır garnizonu olarak bir çok [[Roma İmparatorluğu|Roma]]- [[Sasaniler|Sasani]] mücadelesine tanıklık etmiştir. İslam orduları tarafından fethinden sonra Zerzevan'ın bulunduğu alan jeopolitik önemini kaybetmiş; 1890'lı yıllara kadar geçici barınaklar dışında alan kullanılmamıştır.<ref name=aytac/>
Kaleye 1890’lı yıllarda bir aile yerleşmiş; su sıkıntısı ve ulaşım zorluğu gibi nedenlerle 1967'de 30 hanelik bir topluluk halinde kaleden aşağıya inip bir kilometre mesafede Zerzevan Köyü adıyla yeni bir köy (bugünkü ismi [[Demirölçek, Çınar|Demirölçek]]) kurmuşlardır.<ref name="atlas">{{web kaynağı |soyadı1=Kaya |ad1=Selim |başlık=Zerzevan Kalesi |url=http://www.atlasdergisi.com/gundem/zerzevan-kalesi.html |yayıncı=Atlas dergisi Sayı:261 Aralık 2014 |erişimtarihi=18 Nisan 2020}}</ref> Zerzevan ismi Kürtçe'deki altın kelimesinden türetilmiş, yerleşime köy burada bulunurken verilmiş olmalıdır.<ref name=aytac/>
Kalede kazılar ilk olarak Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü'nün izni ile 2014 yılında başladı. Kazılardan önce bilinmeyen yerleşimde kazılarda ortaya çıkarılan gözetleme-savunma kulesi, surlar, Mithraeum, yeraltı sığınağı, kilise, askeri-sivil konutlar, yeraltı ibadethanesi, sunaklar, kaya mezarları, su kanalları gibi yapılar ulusal ve uluslararası alanda ilgi uyanıdrmış ve turistlerin ziyaret ettiği bir ören yeri haline gelmiştir. <ref name=aytac/>
== Yapılar ve Surlar ==
Savunma amaçlı inşa edilen askeri yerleşimin güneyinde kamu yapıtlarının (gözetleme ve savunma kulesi, kilise, yönetim binası, arsenal, kaya sunağı) kalıntıları yer alır; kuzeyinde ise cadde-sokaklar ve konutların izleri görülür. Konutların bulunduğu alanda su sarnıçları, yeraltı ibadethanesi, yeraltı sığınağı ve işlevi bilinmeyen bazı yapılar vardır.
Yerleşim, 12-15 m. yüksekliğinde, 2,1 - 3,2 m. kalınlığındaki surlarla çevrelenmiştir. 1,2 km. uzunluğundaki sur duvarına belirli aralıklarla yerleştirilmiş 10 adet burç ve 2 kule mevcuttur. Yerleşimin güneyindeki üç katlı büyük kulenin 19.2 m.’ye kadar olan kısmı korunmuş, orijinal yüksekliğinin ise 21 m. olduğu tespit edilmiştir.<ref name=aytac/>
Surların dışında ise su kanalları, sunu çanakları ve taş ocakları ile nekropol bulunmaktadır.
==Kaynakça==
| |||