Vikipedi

Mühendishane-i Berrî-i Hümâyûn: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Değişiklik özeti yok
yazım düzeltmeleri
12. satır:
|-
|}
'''Mühendishane-i BerrBerrî-i Hümâyûn''', [[İstanbul]]'da 1795 yılında kurulan; [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]] ordusu için topçu ve istihkam subayı yetiştiren askerî okul.
 
[[Gemi inşaatı ve gemi makineleri mühendisliği|Gemi inşaatı]], [[inşaat mühendisliği]] ve [[balistik]] öğretimi yapan bir okuldu. Osmanlı Devleti'nde öğrencilerin sıralara oturarak ders gördüğü, yabancı dil öğrendiği, batılı anlamda öğretim yapan ilk eğitim kurumu olan Mühendishane,<ref name=itu>{{Web kaynağı |url=http://www.arsiv.itu.edu.tr/tarihce/1823.htm |başlık=İTÜ Arşiv Müdürlüğü |erişimtarihi=17 Şubat 2009 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20161024212947/http://www.arsiv.itu.edu.tr/tarihce/1823.htm |arşivtarihi=24 Ekim 2016 |ölüurl=yes }}</ref> [[III. Selim]] devrinde orduda gerçekleştirilen [[Nizâm-ı Cedîd|yeniden yapılanmanın]] en önemli kurumlarından birisidir.
 
Sivil mühendisler de yetiştirmek üzere 1883'te Mühendishane'ye bağlı olarak "[[Hendese-i Mülkiye|Hendese-i Mülkiye Mektebi]]" adıyla sivil bir okul kurulmuştur; bu okul günümüzde ''[[İstanbul Teknik Üniversitesi]]'' adıyla eğitime devam etmektedir. Mühendishane-i BerrBerrî-i Hümâyûn, bir mühendis okulu olarak İstanbul Teknik Üniversitesi'nin ve humbaracı ve lağımcı ocaklarına eğitim veren bir askerî okul olarak [[Kara Harp Okulu]]'nun başlangıcını oluşturur.
[[Dosya:Mühendishane-i berr-i hümayun atış talimi.jpg|thumb|Okul bahçesinde atış talimi. ''"Hazır ol cenke eğer istersen sulh ve salah" Mühendishane-i BerrBerrî-i HümayunHümâyûn'da memduh bir faaliyet. Mühendishane şakirdanının endaht talimi'' (1910)]]
== Geçmişi ==
;Kuruluşu
[[Kasımpaşa]] semtinin [[Hasköy, Beyoğlu|Hasköy]] sahilinde yer alan okulun başlangıcı, [[III. Selim]] devrinde [[Eyüp]]'teki Bahriye Yazlığı’nda açılan ''Mühendishane-i Sultani'' idi.<ref name="msb">{{web kaynağı |soyadı1=Yazıcı |ad1=Alâettin |başlık=Türkiye'de Askeri Yüksekokullar Tarihçesi |url=https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/942/197002243.pdf?sequence=1&isAllowed=y |yayıncı=Milli Savunma Bakanlığı Araştırma Ve Geliştirme Başkanlığı, 1963 |erişimtarihi=14 Nisan 2020}}</ref> Burada öğrencilere daha çok temel eğitim niteliğinde kuramsal dersler verilmekte idi.<ref name=emo>{{web kaynağı |soyadı1=Acar |ad1=Şinasi |yazar2=Bir, Atilla |yazar3=Kaçar, Mustafa |başlık=Osmanlı’da sivil mühendis yetiştirmek üzere açılan Hendese-i Mülkiye Mektebi |url=http://www.emo.org.tr/ekler/7877287cd4a8ad7_ek.pdf?dergi=1109 |yayıncı=Osmanlı Bilimi Araştırmaları, Sayı 17, Yıl 2016 |erişimtarihi=15 Nisan 2020}}</ref> 1793 yılında Hasköy'de Humbaracı Kışlası arazisi üzerinde bu okul için yeni bir binanın temeli atıldı. İnşa edilen okul binası, Osmanlı Devletinin klasik medrese eğitimi dışında bilime yönelik eğitim hareketinde ilk inşa edilen yapılardandı. Bina 1794 yılında büyük ölçüde tamamlandı ve Mühendishane-i Sultani bu binaya taşındı.
 
Okulun "''Mühendishane-i BerrBerrî-i Hümâyûn''" adıyla açılışı 10 Mayıs 1795 tarihinde gerçekleşti.<ref name=msb/> Okula Eski Humbarahane ve Mühendishane mensuplarının çocukları ile Enderun-i Hümayun Ağaları'nın gençleri kabul edildi.<ref name=msb/> Dört yıllık okulun ders programı Fransız askeri okullarınınkiyle aynı idi. O dönemde riyaziye (matematik) öğreten tek okul idi.<Ref name=msb/> Mühendishane'de teorik derslerden başka uygulamalı dersler verilmekte; haftanın belirli günleri öğrencilere arazi üzerinde tatbikat yaptırılmaktaydı.<ref name=itu/> Uzun yıllar okulun idareciliğini ve baş hocalığını geometri ve cebir hocası [[Müderris Abdurrahman Efendi]] üstlendi. Eğitim, dört mühendis hoca (Hüseyin Rıfkı, İbrâhim Kâmi, Hâfız Seyyid İbrâhim Edhem, Elhac Hâfız Abdullah) tarafından sürdürüldü. 1801’de mühendis Selim'in (Bailey) kadroya alınmasıyla hoca sayısı beşe yükseldi.<ref name="tdv">{{web kaynağı |soyadı1=Beydilli |ad1=Kemal |başlık=Mühendishâne-i Berrî-i Hümâyun |url=https://islamansiklopedisi.org.tr/muhendishane-i-berri-i-humayun |yayıncı=Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 31, Yıl 2006 |erişimtarihi=15 Nisan 2020}}</ref>
[[Dosya:Teaching staff of the Ottoman Imperial School of Military Engineering.jpg|thumb|Öğrenim elemanları]]
Mühendishane'nin kütüphanesi için ilk kitaplar ve gerekli aletler Enderûn-ı Hümâyun Hazinesi’nden tahsis edildi.<ref name=tdv/> Padişah III. Selim, sarayda Mühendishane'nin işine yarayacak kitap ve aletlerin hepsini oraya devretti.<ref name=itu/> Kütüphane özellikle 1799 yılında ölen [[Ebubekir Ratip Efendi]]’nin terekesinden alınan çok sayıdaki kitap, harita, teknik alet ve edevatla zenginleşti.<ref name=tdv/> 1780'de tamamlanan otuz beş ciltlik ünlü [[Encyclopédie|Fransız Ansiklopedisi]] de kütüphane de yer alan kitaplardandı.<ref name=tdv/> Binası ve aletleri çok iyi olduğundan [[Mühendishane-i Bahrî-i Hümâyûn]]'un öğrencileri de haftanın iki günü oraya gelerek bazı dersleri Mühendishane-i BerrBerrî-i Hümâyûn öğrencileri beraber görürlerdi.<ref name=emo/> Mühendishane'nin kitap ye aletlerinin bir bölümü halen İstanbul Teknik Üniversitesi'nde Bilim ve Teknoloji Tarihi Araştırma Merkezi'ndedir.<ref name=itu/>
 
Ders kitaplarının çeşitli çizelgeler ve geometrik şekiller içermesinden ötürü bunların hatasız çoğaltılması amacıyla 1796 yılında Mühendishane'nin zemin katında bir matbaa kuruldu.<ref name=tdv/> Müderris Abdurrahman Efendi matbaa müdürü oldu. Bu matbaada basılan ilk kitapbınkitabın, [[Mahmud Raif Efendi]]'nin yazdığı Fransızca kitap olması muhtemeldir.<ref name=itu/>
;Gelişimi
III. Selim’in tahttan indirilmesi ve Nizâm-ı Cedîd faaliyetlerine son verilmesi ile Mühendishane'nin ve matbaanın faaliyetleri zarar gördü. 1826'da [[Vaka-i Hayriye|yeniçeriliğin kaldırılması]]na kadar mühendislik eğitim ihmale uğradı; okul gelişme kaydedemedi.<ref name=tdv/>
 
1834'te padişah [[II. Mahmud]]'un emri ile [[Mekteb-i Harbiye]] kurulunca gerek yeni açılan Mektebi-i Harbiye'ye gerekse Mühendishane'ye hoca, askerî fabrikalara teknik eleman yetiştirmek üzere Türk eğitim tarihinde ilk defa Mühendishane-i BerriBerrî-i HumayunHümâyûn'un iki öğrencisi ve on öğrencisi İngiltere'ye gönderildi.<ref name=msb/><ref name=emo/> Bu öğrenciler eğitimlerini tamamlayıp döndüklerinde ülkede [[Tanzimat Devri]] denen yeni bir dönem başlamıştı ve eğitim alanında yenilikler yapılmaktaydı. Yeni dönemde okulda da önemli değişiklikler oldu. 1847'de çıkarılan nizamname ile Mühendishane, bir idadi sayıldı ve binaya ilaveler yapılarak öğrenim süreleri dörder yıl olan, bir topçu ve mimari yani istihkâm sınıfları açıldı. Okulun adı ''Topçu ve Mimar Mektebi'' oldu. Arazi ölçümü, analitik geometri, astronomi, fizik, balistik, harp tarihi, topçuluk gibi dersleri vermek üzere Avrupa'dan bir çok uzman getirildi. O vakte kadar okula mühendislik, kalfalık yapmış değişik yaş gruplarından öğrenciler kabul edilmekte iken 1847'de seçilen gençlerden ayrı bir Harbiye sınıfı oluşturuldu.
 
1871'de okulun harbiye sınıfları Harbiye'ye, topçu idadîsi sınıfları Maçka'daki kışlaya nakledildi. Hasköy'deki boşalan bina [[93 Harbi]]'nde hastane olarak kullanıldı. Savaştan sonra [[Hüseyin Tevfik Paşa]] okulun idarecisi oldu, binası tamir edilip genişletildi. Harbiye Mektebi’ndeki topçu ve istihkâm kısımları idâdîidadi sınıfı talebeleri getirilerek eğitime burada devam edildi. Bu dönemde okulun tedrisatında değişiklikler oldu, süresi altı yıla çıkarıldı.
 
1883 yılında Mühendishane'nin yanına yeni bir inşa edildi ve burada Mühendishane Nezareti'ne bağlı bir ''"Hendese-i Mülkiye Mektebi''" kurularak sivil mühendisler yetiştirilmeye başladı. Hendese-i Mülkiye 1909'da [[Mühendis Mekteb-i Âlîsi]] adını alarak ülkenin altyapı inşaatlarında görev alan kadroları yetiştirdi. Mühendislik ve mimarlık öğretimi, 1928 yılından itibaren [[Yüksek Mühendis Mektebi]]'nde, 1944 yılından sonra da [[İstanbul Teknik Üniversitesi]]'nde sürdürüldü.
 
Askerî okul olan Mühendishane-i BerrBerrî-i HümayunHümâyûn, [[I. Dünya Savaşı]] sırasında öğrencileri cepheye gönderilince kapandı. [[Mondros Mütarekesi]]'nin imzalanmasından sonra yeniden açıldı. [[İstanbul'un işgali|İstanbul işgal edilince]] bir kaç defa yer değiştirmek zorunda kaldı. [[Türk Kurtuluş Savaşı|Milli Mücadele]] yıllarında Konya'da bir Topçu Talimgâhı kuruldu. Topçuluk eğitimi, [[cumhuriyetin ilanı]]ndan sonra [[Ankara]]'daki Harp Okulu'nda devam etti. 1941'de [[Polatlı, Ankara|Polatlı'da]] Topçu ve Topçu Atış Okulu kuruldu; okulun adı 1946'da Topçu Okulu oldu.<ref name=msb/>
 
Hasköy'deki Mühendishane binası günümüze gelememiştir.<ref name="ta">{{web kaynağı |başlık=Hasköy Mühendishane-i Berri Hümayun |url=http://www.turanakinci.com/portfolio-view/haskoy-muhendishane-i-berri-humayun/ |yayıncı=Turanakinci.com sitesi |erişimtarihi=15 Nisan 2020}}</ref>
51. satır:
* [http://www.itu.edu.tr/ İstanbul Teknik Üniversitesi], Ana sayfa
* [http://www.itu.edu.tr/?itu-hakkinda/tarihce İTÜ Tarihçe]
* [https://web.archive.org/web/20161024212947/http://www.arsiv.itu.edu.tr/tarihce/1823.htm İTÜ Arşivi], Mühendishane-i BerrBerrî-i Hümâyûn
 
{{Osmanlı Askerî Teşkilatı}}
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Mühendishane-i_Berrî-i_Hümâyûn" sayfasından alınmıştır