Kuş: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Khutuck Bot (mesaj | katkılar) k Kaynak düzenleme |
iskelet sistemi |
||
457. satır:
Kuşların [[bilimsel sınıflandırma]]sı tartışmalı bir konudur. [[Charles Sibley|Sibley]] ve [[Jon Ahlquist|Ahlquist]]'in 1990'da yayımlanan ''Phylogeny and Classification of Birds'' (Kuşların Filojenisi ve Sınıflandırması) adlı eseri <ref>{{Kitap kaynağı |soyadı1=Sibley |ad1=Charles |yazarbağı1=Charles Sibley |ad2=Jon Edward| soyadı2=Ahlquist |yıl=1990 |başlık=Phylogeny and classification of birds |yer=New Haven |yayıncı=Yale University Press |isbn=0-300-04085-7|yazarbağı2=Jon Edward Ahlquist }}</ref> bu konuda çığır açan bir eser olsa da sıklıkla üzerinde tartışılmakta ve sürekli olarak yeniden düzenlenmektedir. Kanıtların çoğu takımların sınıflandırılmasını doğru olduğunu göstermekte<ref>{{Kitap kaynağı| soyadı1=Mayr |ad1=Ernst |yazarbağı1=Ernst W. Mayr |soyadı2=Short| ad2=Lester L.|başlık=Species Taxa of North American Birds: A Contribution to Comparative Systematics |seri=Publications of the Nuttall Ornithological Club, no. 9 |yıl=1970 |yayıncı=Nuttall Ornithological Club|yer=Cambridge, MA |oclc=517185}}</ref> ancak biliminsanları takımların kendi aralarındaki ilişkiler konusunda fikir ayrılığına düşmektedirler; günümüz kuşlarının anatomisinden, fosillerden ve DNA'dan kaynaklanan tüm kanıtlar sorunu çözmek için bir araya getirilmiş olsa da büyük bir görüşbirliği ortaya çıkmamıştır. Son zamanlarda yeni fosil ve moleküler kanıtlar günümüz kuş takımlarının evrimi hakkında giderej daha açık bir tablo ortaya koymakta yardımcı olmaktadır.<ref name=Jarvis2014>{{Dergi kaynağı | soyadı1 = Jarvis | ad1 = E.D. | yazarları-göster = etal | yıl = 2014 | başlık = Whole-genome analyses resolve early branches in the tree of life of modern birds | dergi = Science | cilt = 346 | sayı = 6215| sayfalar = 1320–1331 | doi=10.1126/science.1253451 | pmid=25504713 | pmc=4405904| bibcode = 2014Sci...346.1320J }}</ref><ref name=Prum2015/>
==
{{Ayrıca bakınız|Bölgelerine göre kuşlar listesi|Popülasyona göre kuşlar listesi}}
[[Dosya:House sparrow04.jpg|thumb|left|İnsan aktiviteleri nedeniyle [[bayağı serçe]]nin yaşam alanı oldukça önemli oranda genişlemiştir.<ref>{{Kitap kaynağı|soyadı=Newton |ad=Ian|yıl=2003 |başlık=The Speciation and Biogeography of Birds |yer=Amsterdam |yayıncı=Academic Press |isbn=0-12-517375-X|sayfa=463}}</ref>]]
465. satır:
Çok sayıda kuş türü insanlar tarafından [[sokulmuş türler|sokuldukları]] bölgelerde üreme popülasyonları oluşturmuştur. Bu sokulmaların bazıları av hayvanı olarak sokulan [[bayağı sülün]] örneğinde olduğu gibi isteyerek yapılmıştır.<ref>{{Kitap kaynağı|soyadı1=Hill |ad1=David |ad2=Peter| soyadı2=Robertson |yıl=1988 |başlık=The Pheasant: Ecology, Management, and Conservation |yer=Oxford |yayıncı=BSP Professional |isbn=0-632-02011-3|sayfalar=}}</ref> Bazıları ise esaret altında yaşayan ''[[Myiopsitta monachus]]'' türü kuşların kaçarak Kuzey Amerika'nın bazı şehirlerine yerleşmesi gibi kaza sonucu gerçekleşmiştir.<ref>{{Dergi kaynağı|soyadı1=Spreyer |ad1=Mark F.|ad2=Enrique H.| soyadı2=Bucher|yıl=1998|başlık=Monk Parakeet (Myiopsitta monachus)|dergi=The Birds of North America|yayıncı=Cornell Lab of Ornithology|url=http://bna.birds.cornell.edu/bna/species/322 |doi=10.2173/bna.322 |erişimtarihi=13 Aralık 2015}}</ref> Aralarında [[sığır balıkçılı]],<ref>{{Dergi kaynağı|soyadı=Arendt |ad=Wayne J. |tarih=1 Ocak 1988|başlık=Range Expansion of the Cattle Egret, (''Bubulcus ibis'') in the Greater Caribbean Basin |dergi=Colonial Waterbirds |cilt=11 |sayı=2 |sayfalar=252–262 |doi=10.2307/1521007 |jstor=1521007}}</ref> ''[[Milvago chimachima]]'',<ref>{{Kitap kaynağı|soyadı=Bierregaard |ad=R.O. |yıl=1994 |bölüm=Yellow-headed Caracara |editör1=Josep del Hoyo |editör2=Andrew Elliott |editör3=Jordi Sargatal |başlık=Handbook of the Birds of the World. Volume 2; New World Vultures to Guineafowl |yer=Barselona |yayıncı=Lynx Edicions |isbn=84-87334-15-6}}</ref> ve [[galah]]<ref>{{Kitap kaynağı|soyadı1=Juniper |ad1=Tony |ad2=Mike| soyadı2=Parr |yıl=1998 |başlık=Parrots: A Guide to the Parrots of the World |yer=Londra |yayıncı=Christopher Helm |isbn=0-7136-6933-0}}</ref> türlerinin de bulunduğu bazı türler tarımsal uygulamaların yeni uygun habitatlar yaratması sayesinde özgün yaşam alanlarının çok daha ötesine yayılabilmişlerdir.
==Anatomi ve fizyoloji==
{{Ana|
Diğer omurgalılarla kıyaslandığında kuşların [[vücut planı]]nda, çoğunlukla [[Kuşlarda uçma|uçuş]]u kolaylaştımak için oluşmuş birçok sıra dışı [[adaptasyon]] görülür.
===İskelet sistemi===
İskelet çok hafif kemiklerden oluşur. Kemiklerde pnömatik kavite denilen ve [[solunum sistemi]] ile bağlantılı büyük ve hava dolu boşluklar bulunur.<ref>{{Web kaynağı|soyadı1=Ehrlich |ad1=Paul R. |ad2=David S.| soyadı2=Dobkin|ad3=Darryl |soyadı3=Wheye |başlık=Adaptations for Flight |url=http://www.stanford.edu/group/stanfordbirds/text/essays/Adaptations.html |yıl=1988 |eser=Birds of Stanford |yayıncı=Stanford University |erişimtarihi=13 Aralık 2007}} The Birder's Handbook'tan alıntı (Paul Ehrlich, David Dobkin ve Darryl Wheye. 1988. Simon and Schuster, New York.)</ref> Erişkinlerin kafatasında kemikler birbirine kaynamıştır ve ek yeri görünmez.<ref name = "Gill">{{Kitap kaynağı|soyadı=Gill |ad=Frank |yıl=1995 |başlık=Ornithology |yayıncı=WH Freeman and Co |yer=New York |isbn=0-7167-2415-4}}</ref> [[Göz çukuru|Göz çukurları]] büyüktür ve kemiksi bir [[septum]] ile ayrılmıştır. [[Omurga]] servikal, torasik, lumbar ve kaudal bölgelere ayrılır; servikal omurlar (boyun bölgesi) türler arasında değişkenlik gösterir ve oldukça esnektirler ancak ön torasik omurlarda hareket azalmıştır ve sonraki omurlarda ise yoktur.<ref>{{Haber kaynağı|başlık=The Avian Skeleton |url=http://www.paulnoll.com/Oregon/Birds/Avian-Skeleton.html |eser=paulnoll.com | soyadı=Noll | ad=Paul |erişimtarihi=13 Aralık 2007}}</ref> Son birkaç omur [[pelvis]] ile birleşerek [[sinsakrum]]u oluşturur.<ref name = "Gill"/> Kaburga kemikleri yassılaşmıştır ve uçamayan kuş takımları dışında kalanlarda uçma kaslarının bağlanabilmesi için [[sternum]] [[salma|karina]] şeklini almıştır. Ön üyeler kanatlara dönüşmüştür.<ref>{{Haber kaynağı|başlık=Skeleton of a typical bird |url=http://fsc.fernbank.edu/Birding/skeleton.htm |eser=Fernbank Science Center's Ornithology Web |erişimtarihi=13 Aralık 2007}}</ref> Kanatlar türlere göre az ya da çok gelişmiştir; kanatlarını kaybettiği bilinen tek gruplar [[soy tükenmesi|soyları tükenmiş]] [[moa]] ve [[fil kuşu|fil kuşları]]dır.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.nationalgeographic.com/science/phenomena/2014/05/22/the-surprising-closest-relative-of-the-huge-elephant-birds/|başlık=The Surprising Closest Relative of the Huge Elephant Birds|tarih=22 Mayıs 2014|websitesi=Science & Innovation|erişim-tarihi=6 Mart 2019}}</ref>
== Davranışları ==
Kuşlarda, beyinin gelişmiş olmasına bağlı olarak, davranış şekilleri karmaşıklaşmıştır. Özellikle sesle iletişim kurulması gelişmiştir. İnsan dışında başka bir canlının sesini taklit etme özelliği sadece kuşlarda bulunur. Ses analizleri tür ayrımlarında bir kriter olarak kullanılır. Beslenme- kur yapma, saldırma ve korunma ile ilgili davranışlar türden türe farklılık gösterir.
Satır 478 ⟶ 480:
=== Göç ===
{{Ana|Kuşlarda göç}}
Kuşlarda göç, yılın belli bir dönemini, kuluçkaya yattığı yerden uzak olarak geçirmek anlamına gelir. Gezici kuşlar, kuluçka yerinden değişik yönlere doğru kısmen ayrılan kuşlardır. Yerli kuşlar ise, sürekli kuluçka bölgesinde kalan kuşlardır. Her üç grubunda arasında geçiş formu gruplar bulunmaktadır. Göç davranışı, kuluçka bölgesinde geçici olarak besinin azalması ile ortaya çıkabilir. Kuzeydeki kuşların soğuk mevsimle ve bitkilerin yapraklarını dökmesiyle göç ettikleri bilinir. Örneğin su kuşlarının yaşadıkları yerde suların buz tutmasıyla ya da güneyde yaşayanlarda kuraklık nedeniyle yazın kuzeye de göç davranışı başlar. Çoğu kuşta, kışlama ve kuluçkaya yatma bölgeleri kalıtsal bir birlik olarak saptanmıştır. İlkbaharda ya da yazın iç, kısmen dış etkilerle göç başlatılır.
| |||