Türk edebiyatında destan: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
düzeltme AWB ile
Tourangarim (mesaj | katkılar)
k Wikipedia plartforumunda olmayan heralde gözden kaçan bir destanın konusunu oluşturdum,katkıları muhakkak bekliyorum,Ve destanlar kısmına ekledim.Keyifli Çalışmalar.
3. satır:
 
== Destanlar ==
 
;İslâmiyet öncesi destanlar:
* ''[[Uygur Destanı]]'':
 
* ''[[Yaratılış Destanı]]'': Dünya'nın yaratılışı hakkında Türkler'in inanışını ortaya koymaktadır.
[[İlce Han Destanı]]:İlk Türk Devletini kuran ve Türkler arasında ilk Türk Birliğini sağlayan İlce Han'ın bahadırlıklarını anlatmaktadır.
* ''[[Alp Er Tunga|Alp Er Tonga Destanı]]'': Orta Tien Şan'da kurulan ve milattan önce IV. yüzyıla kadar devam eden Saka Devleti'nin hükümdarıdır. ''Divân-ı Lügati't-Türk''’te bu destandan bazı parçalar bulunmaktadır.
 
* [[Şu Destanı|''Şu'']]: Saka Türkleri'nin ve Hükümdar Şu'nun yaptıklarından bahsedilmektedir.
* ''[[Uygur Destanı]]'':
* ''[[Oğuz Kağan Destanı]]'': Bu destan ile kahramanı hakkında çeşitli görüşler mevcuttur. [[Bahaeddin Ögel]] yazdığı ''Türk Mitolojisi'' adlı eserinde [[Oğuz Kağan]] olduğu sanılan [[Hunlar|Hun]] Hükümdarı [[Mete]]'den önce [[Orta Asya]]'da yaşadığını belirtirken [[M. Fuad Köprülü]] ise ''Türk Edebiyatı Tarihi'' eserinde destanın ''Alp Er Tunga''’dan sonra en eski Türk destanı olduğunu belirtmiştir.
* ''[[Yaratılış Destanı]]'': Dünya'nın yaratılışı hakkında Türkler'in inanışını ortaya koymaktadır.
* ''[[Atilla Destanı]]'': [[Batı Hun İmparatorluğu|Batı Hun Hükümdarı]] [[Atilla]]'nın hayatını ve kahramanlıklarını anlatan destandır.
* ''[[Alp Er Tunga|Alp Er Tonga Destanı]]'': Orta Tien Şan'da kurulan ve milattan önce IV. yüzyıla kadar devam eden Saka Devleti'nin hükümdarıdır. ''Divân-ı Lügati't-Türk''’te bu destandan bazı parçalar bulunmaktadır.
* ''[[Bozkurt Destanı]]'': Bu hikâye aslında [[Aşina]]'nın yaratılışını anlatır.
* [[Şu Destanı|''Şu'']]: Saka Türkleri'nin ve Hükümdar Şu'nun yaptıklarından bahsedilmektedir.
* ''[[Türeyiş Destanı|Kurttan Türeyiş Destanı]]'': Bu destanın Çin vakayinamelerinden ''Vey Kitabı''<ref>''Vey Kitabı'', [[:zh:s:魏書/卷103|Cilt 103]]</ref> ve ''Kuzey Hanedanlar Tarihi''<ref>''Kuzey Hanedanlar Tarihi'', [[:zh:s:北史/卷098|Cilt 98]]</ref> kitaplarında yer almaktadır.
* ''[[Oğuz Kağan Destanı]]'': Bu destan ile kahramanı hakkında çeşitli görüşler mevcuttur. [[Bahaeddin Ögel]] yazdığı ''Türk Mitolojisi'' adlı eserinde [[Oğuz Kağan]] olduğu sanılan [[Hunlar|Hun]] Hükümdarı [[Mete]]'den önce [[Orta Asya]]'da yaşadığını belirtirken [[M. Fuad Köprülü]] ise ''Türk Edebiyatı Tarihi'' eserinde destanın ''Alp Er Tunga''’dan sonra en eski Türk destanı olduğunu belirtmiştir.
* ''[[Ergenekon Destanı]]'': 14. yüzyılda [[Reşidüddin Hamedani]]'nin kaleme aldığı ''[[Cami’üt-Tevarih]]'' adlı eserinin "Mujallad-i Awwal" (Birinci Kitabı: Moğol tarihi) in "Bāb-i Awwal" (Birinci Bölüm: Türk ve Moğol kabilelerinin tarihinde) [[Moğollar]]ın yaratılış destanı olarak anlatılan efsane,<ref>Jiexian Chen, Guoli Taiwan daxue, ''Proceedings of the Fifth East Asian Altaistic Conference'', December 26, 1979-January 2, 1980, Taipei, China, National Taiwan University, 1980. ''According to Reshideddin's record orijinal Mongols, historically, were divided in two parts. They are: 1. Those branches descended from the Original Mongol Tribes, which had been inارکننه قون Ergenekon... Those tribes are: The origin of Mongols were descendants from these two persons, Nekuz and Qiyan and their wifes who escaped to Ergenekon.'' {{İng}}</ref><ref name="Türk Mitolojisi">Bahaeddin Ögel, ''Türk Mitolojisi'' Vol. I, Milli Eğitim basımevi, İstanbul, 1971., ''Türk Mitolojisi I: 'Kaynakları ve Açıklamaları İle Destanlar'', Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1989, s. 14-15.</ref><ref name="Ergenekon Destanı">Dursun Yıldırım, "Ergenekon Destanı", ''Türkler'', Vol. 3, Yeni Türkiye, Ankara, 2002, ISBN 975-6782-36-6, s. 527-543.</ref> 17. yüzyılda [[Şiban]]'ın torunlarından ve [[Hiva Hanlığı]]’nın hanı olan [[Ebu'l Gazi Bahadır Han|Ebu'l Gazi Bahadır]]'ın kaleme aldığı ''[[Şecere-i Türkî]]'' adlı eserde de Moğolların yaratılış destanı olarak anlatılır, bazı kaynaklara göre ise bir Türk destanıdır.<ref name="Türk Mitolojisi"/><ref name="Ergenekon Destanı"/>
* ''[[Atilla Destanı]]'': [[Batı Hun İmparatorluğu|Batı Hun Hükümdarı]] [[Atilla]]'nın hayatını ve kahramanlıklarını anlatan destandır.
* ''[[Göç Destanı]]'': [[Uygur Türkleri]]nin ulusal birliğini koruyan tılsım bozulunca yurtlarını bırakarak pgüney batıya doğru nasıl [[İnsan göçleri|göç]] ettiklerini anlatır.
* ''[[Bozkurt Destanı]]'': Bu hikâye aslında [[Aşina]]'nın yaratılışını anlatır.
* ''[[Manas Destanı]]'': En eski Türk destanı ve mitolojisinden derin izler taşımakla beraber müstakil bir yapıya sahip olup tamamı 500.000 mısradan fazla olan manzum eserde [[Kırgızlar]]ın iç ve dış düş­manları [[Kalmuklar]], [[Çinliler]], yer yer de [[Uygurlar]] ve diğer Orta Asya Türk kabileleriyle yaptıkları hürriyet mücadelesini derin bir vatan ve millet sevgisi içinde dile getirir; ayrıca Kırgızların etnografyası, âdet ve inançları hakkında da bilgiler verir. Destanda bütün [[Türk boyları]] için büyük değer taşıyan dil, edebiyat ve tarih malzemeleri de önemli bir yer tutmaktadır.<ref name=İslâmAnsiklopedisi />
* ''[[Türeyiş Destanı|Kurttan Türeyiş Destanı]]'': Bu destanın Çin vakayinamelerinden ''Vey Kitabı''<ref>''Vey Kitabı'', [[:zh:s:魏書/卷103|Cilt 103]]</ref> ve ''Kuzey Hanedanlar Tarihi''<ref>''Kuzey Hanedanlar Tarihi'', [[:zh:s:北史/卷098|Cilt 98]]</ref> kitaplarında yer almaktadır.
* ''[[Cengizname]]'': [[Cengiz Han]] ile atalarının efsanevî hayatlarını hikâye eder. Eserin elde mevcut en eski yazması XVI. yüzyıla aittir ve 1819'da [[Kazan Üniversitesi|Kazan Üniversitesi Doğu Bilimleri Fakültesi]] mensuplarından Halfin tarafından yayımlanmıştır.<ref name=İslâmAnsiklopedisi />
* ''[[Ergenekon Destanı]]'': 14. yüzyılda [[Reşidüddin Hamedani]]'nin kaleme aldığı ''[[Cami’üt-Tevarih]]'' adlı eserinin "Mujallad-i Awwal" (Birinci Kitabı: Moğol tarihi) in "Bāb-i Awwal" (Birinci Bölüm: Türk ve Moğol kabilelerinin tarihinde) [[Moğollar]]ın yaratılış destanı olarak anlatılan efsane,<ref>Jiexian Chen, Guoli Taiwan daxue, ''Proceedings of the Fifth East Asian Altaistic Conference'', December 26, 1979-January 2, 1980, Taipei, China, National Taiwan University, 1980. ''According to Reshideddin's record orijinal Mongols, historically, were divided in two parts. They are: 1. Those branches descended from the Original Mongol Tribes, which had been inارکننه قون Ergenekon... Those tribes are: The origin of Mongols were descendants from these two persons, Nekuz and Qiyan and their wifes who escaped to Ergenekon.'' {{İng}}</ref><ref name="Türk Mitolojisi">Bahaeddin Ögel, ''Türk Mitolojisi'' Vol. I, Milli Eğitim basımevi, İstanbul, 1971., ''Türk Mitolojisi I: 'Kaynakları ve Açıklamaları İle Destanlar'', Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1989, s. 14-15.</ref><ref name="Ergenekon Destanı">Dursun Yıldırım, "Ergenekon Destanı", ''Türkler'', Vol. 3, Yeni Türkiye, Ankara, 2002, ISBN 975-6782-36-6, s. 527-543.</ref> 17. yüzyılda [[Şiban]]'ın torunlarından ve [[Hiva Hanlığı]]’nın hanı olan [[Ebu'l Gazi Bahadır Han|Ebu'l Gazi Bahadır]]'ın kaleme aldığı ''[[Şecere-i Türkî]]'' adlı eserde de Moğolların yaratılış destanı olarak anlatılır, bazı kaynaklara göre ise bir Türk destanıdır.<ref name="Türk Mitolojisi" /><ref name="Ergenekon Destanı" />
* ''[[Göç Destanı]]'': [[Uygur Türkleri]]nin ulusal birliğini koruyan tılsım bozulunca yurtlarını bırakarak pgüney batıya doğru nasıl [[İnsan göçleri|göç]] ettiklerini anlatır.
* ''[[Manas Destanı]]'': En eski Türk destanı ve mitolojisinden derin izler taşımakla beraber müstakil bir yapıya sahip olup tamamı 500.000 mısradan fazla olan manzum eserde [[Kırgızlar]]ın iç ve dış düş­manları [[Kalmuklar]], [[Çinliler]], yer yer de [[Uygurlar]] ve diğer Orta Asya Türk kabileleriyle yaptıkları hürriyet mücadelesini derin bir vatan ve millet sevgisi içinde dile getirir; ayrıca Kırgızların etnografyası, âdet ve inançları hakkında da bilgiler verir. Destanda bütün [[Türk boyları]] için büyük değer taşıyan dil, edebiyat ve tarih malzemeleri de önemli bir yer tutmaktadır.<ref name="İslâmAnsiklopedisi" />
* ''[[Cengizname]]'': [[Cengiz Han]] ile atalarının efsanevî hayatlarını hikâye eder. Eserin elde mevcut en eski yazması XVI. yüzyıla aittir ve 1819'da [[Kazan Üniversitesi|Kazan Üniversitesi Doğu Bilimleri Fakültesi]] mensuplarından Halfin tarafından yayımlanmıştır.<ref name="İslâmAnsiklopedisi" />
 
;İslâmiyet’in kabulü sırasında ve sonrası destanlar:
* ''[[Satuk Buğra Han Destanı]]'': [[Karahanlılar]] dönemine aittir. Karahanlı hükümdarı [[Satuk Buğra Han|Abdülkerim Satuk Buğra Han]]'ın kişiliğini, İslâm dinini kabulünü ve yaymasını ele almaktadır.