Ruzi Nazar: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
k Kafa karışıklığı yaratabilicek sözcükleri ve yazım yanlışlarını düzelttim
Etiketler: Görsel Düzenleyici Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği
Gerekçe: + nedensiz içerik silinmesi
32. satır:
}}
 
'''Ruzi Nazar''' (1917-2015<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.yenicaggazetesi.com.tr/ruzi-nazar-vefat-etti-113641h.htm | başlık = Ruzi Nazar vefat etti | erişimtarihi = 2 Mayıs 2015 | tarih = 2 Mayıs 2015 | yayıncı = Yeniçağ Gazetesi | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160304194632/http://www.yenicaggazetesi.com.tr/ruzi-nazar-vefat-etti-113641h.htm | arşivtarihi = 4 Mart 2016 | ölüurl = no }}</ref>), [[Özbekler|ÖzbekTürkistan]] asıllı [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] vatandaşı, [[CIA]] ajanı. Yaşamının büyük kısmını CIA ajanı olarak [[Sovyetler Birliği|SSCB]]'ye karşı mücadeleye adadı. [[Rus Devrimi]] sırasında Sovyet [[Orta Asya]]'sında dünyaya geldi. Hayatının çoğu, doğduğu yerlerden uzakta geçirdi. [[II. Dünya Savaşı]] sırasında [[Almanya]]'da, sonrasında da [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] ve [[Türkiye]]'de yaşadı. 1950'li yılların başından itibaren CIA görevlisi olarak çalıştı. Görev süresinin 11 yılı ABD'nin [[Ankara]]'daki [[ABD'nin Türkiye Büyükelçisi|Büyükelçiliği'nde]], sonraki 10 yılı da [[Bonn]]'da geçti. 1979'da [[Tahran]]'da, 1980'li yılların başında da [[Afganistan]]'da ABD adına gizli görevlerde bulundu.<ref>Altaylı, E., Ruzi Nazar: CIA’nın Türk Casusu, İstanbul 2013, ISBN No: 9786050911183</ref>
 
== Çocukluk ve gençliği==
1917 yılında, bugünsonraları [[Özbekistan]] sınırları içinde yerkalacak alanolan, [[Fergana Vadisi|Fergana Vadisi']]<nowiki/>ndeki'de yer alan [[Margilan]] şehrinde dünyaya geldi. Nazar’ın babası Cemşid Umirzakoğlu, yüz yıllardır Margilan'da [[ipek]] ticareti ile uğraşan bir aileden geliyordu ve o da aynı mesleği sürdürüyordu. Annesi Tacünnisa [[Hokand Hanlığı]]'nın ileri gelen ailelerinden birinin kızıydı ve Rus işgalinden önce milliyetçi fikirlere sempatisi vardı. Tacünnisa 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında Türk topraklarında ortaya çıkan [[cedidizm]] akımından etkilenmiş, Rus istilasına karşı direnebilmek için modernleşmenin gereğine inanan bir kadındı. Oğluna [[Arapça]], [[Farsça]], [[Rusça]] dillerinin yanı sıra bu dillerdeki edebi eserleri de öğretti.
 
Nazar 10 yaşında iken ağabeyi Yoldaş Kari, milliyetçi direniş hareketine karıştığı gerekçe gösterilerek [[Sovyetler Birliği|Sovyet]] yönetim tarafından idam edildi. Bu olaydan sonra, babası Nazar'ın modern eğitim alması gerektiğine karar verdi. İlk olarak Margilan'da lise eğitimi tamamladı ve akabinde [[Taşkent]]'te Ekonomi Enstitüsü'nü bitirdi. Bir yandan da gece okuluna gidip, [[kimya]] dersleri aldı. [[Özbekistan Komünist Partisi]]'nin gençlik kollarına katılan Nazar, milliyetçi gruplarla ilişkide olduğu iddia edilerek, geçici olarak partiden uzaklaştırıldı. [[Moskova]]'ya yaptığı seyahat esnasında cezasının kaldırılması için başvuruda bulundu ve uzaklaştırma cezası alan diğer arkadaşlarıyla birlikte tekrar parti üyeliğine alındı. Bu çok önemliydi, zira parti üyesi olmak, Sovyetler Birliği'nde kariyer sahibi olabilmek için elzemdi.
 
1930'lu yıllar boyunca, tüm öne çıkan Orta AsyalıTürkistanlı yazar ve şairler, hatta daha sonrasında yerel Komünist Parti liderleri, Sovyet yetkililerce dışlandılar. Görevlerinden azledilip, sürgün ve hapis cezalarına çarptırıldılar. Nazar, tüm bu olup bitenleri dikkatle takip ediyordu.
 
== II. Dünya Savaşı ==
Ocak 1941'de askere alındı ve [[Nazi Almanyası]] ile [[Sovyetler Birliği|SSCB]] arasında aynı yılın baharında savaş patlak verince [[Ukrayna]] cephesine gönderildi. Birkaç hafta sonra, [[Kızıl Ordu]] Almanya'ya doğru yürürken, ağır şekilde yaralandı ve birliğinden ayrı düştü. Ukraynalı bir aile tarafından kimliği gizlenerek tedavi edildi. Aynı yılın Ekim ayında, bir Alman çavuşu tarafından, o sırada yeni kurulmuş olan [[Türkistan Lejyonu]]'na davet edildi. Bu birlik, Kızıl Ordu'da savaşmış Orta AsyalıTürkistanlı askerlerden mürekkepti. Bu askerlere göre bu lejyonlarda yer almak, Nazi Almanyası'na hizmet etmekten ziyade, kendi vatan topraklarının özgürlüğü için mücadele anlamına geliyordu.
 
Ruzi, Doğu Cephesi'nde savaşırken ikinci kez yaralandı. Bunun üzerine Nazilernaziler tarafından [[Berlin]]'de örgütlenen milliyetçi Türkistan liderliğine bağlı [[Milli Türkistan Birlik Komitesi]]'nde irtibat görevlisi yapıldı. Sonrasında Orta AsyaTürkistan göçmen politikalarıyla çok yakından alakadar oldu. [[II. Dünya Savaşı]] boyunca, lejyonerlerin ihtiyaçlarıyla ilgilenmenin yanınında, Alman taraftarı General [[Andrey Vlasov]]'un Rus olmayan diğer lejyonların yanı sıra Türkistan Lejyonu'nu, kendi [[Rus Kurtuluş Ordusu]]'na dâhil etme çabalarını da savuşturmak vazifeleri arasındaydı. Bu arada Berlin'de, Orta AsyalıTürkistanlı milliyetçilerle Vlasov'un Rus birliklerini destekleyen [[Himmler]] ve [[SS]] arasında şiddetli çatışmalar yaşanmaktaydı. Nazar, sonraki yıllarda, Ruslar ve sol kanat karşıtları tarafından sıklıkla SS ile işbirliği yapmakla suçlanacaktı. Bu tamamen yanlış bir iddia olmamakla birlikte, o ve [[Milli Türkistan Birlik Komitesi]]'ndeki diğer arkadaşları, SS'in Rus göçmen ve sığınmacı grupları destekleme yönündeki tutumlarına şiddetle muhalefet ediyorlardı.
 
1945 baharında, Türkistan Lejyonu Doğu Cephesi'nden çekildi ve kalan birlikler [[İtalya]]'da [[Bolzano]] yakınlarına yerleştirildi. Nazar, bizzat Alman Silahlı Kuvvetleri Yüksek Komutanlığı Başkanı [[Wilhelm Keitel]] tarafından bu birliklerin yeniden yapılandırılması için görevlendirildi. Nazar, [[Müttefikler]]in [[Yalta Konferansı|Yalta]]'da, tüm Almanya'da kalamış olan tüm Kızıl Ordu mensuplarının ve Rus vatandaşlarının, vatanlarına iade edilmesi yönünde bir karar aldıklarından haberdar oldu. Bunu, arkadaşlarının ve hemşerilerinin mutlak bir infazdan kurtulmaları için bir fırsat olarak değerlendirdi fakat Nisan 1945'te Amerikan Ordusu İtalya içlerine kadar ilerlemişti ve Alman işgal yönetimi nerdeyse tamamen dağalmıştı. Böyle olunca, beraberindekileri SSCB'ye geri gönderme planları suya düştü ve Almanya'ya dönmek zorunda kaldı.
53. satır:
Barış tesis edilip, Rosenheim Amerikan işgali altına girince, saklanmaktan vazgeçti. Bavyera'nın önde gelenlerinden, bir anti-Nazi [[Katolik]] yargıçın kızı olan Emelinde Roth ile tanıştı. 1946 yılının sonunda dünyaevine girdiler. Ertesi yıl ağustos ayında, ilk çocukları Sylvia dünyaya geldi.
 
1951 yılına kadar, oldukça zorlu bir yaşam sürdürdü. Bir yandan geçimini temin etmeye çalışırken, diğer taraftan Ukraynalı ve Orta Asyalı bir grup milliyetçi ile birlikte, [[Münih]]'te kurulmuş [[Anti-Bolshevik Nationalists Organisation]] (Bolşevik Karşıtı Milliyetçiler Örgütü)'nde SSCBSSSCB'ye karşı mücadele ediyordu. Bu örgüt Nazar'ın arkadaşları olan [[Stepan Bandera]] ve [[Yaroslav Stetsko]] tarafından kurulmuş, Rus olmayan milletlerin özgürlüğü için mücadele eden bir örgüttü.
 
== CIA kariyeri ==
Yeteneklerinin Amerikalılar tarafından keşfedilmesi uzun sürmedi. Tabi bunda, Orta AsyalıTürkistanlı göçmenlerin arasına sızmış bir Sovyet casusunu ortaya çıkarmasının da etkisi vardı. Nazar 1951 yılında, ABD eski başkanlarından [[Theodore Roosevelt]]'in oğlu [[Archibald Roosevelt]] tarafından, [[Columbia Üniversitesi]] Orta Asya Enstitüsü'nde çalışmak üzere ABD'ye davet edildi. İlk olarak [[Voice of America]]'nın [[Özbekçe]] departmanının yayınlarında çalıştı. Archibald’ın ablası [[Ethel Roosevelt Derby|Ethel Roosevelt]] aracılığıyla 1954 yılında resmen CIA görevlisi oldu (Bu aileden [[Kermit Roosevelt, Jr.|Kim Roosevelt]], CIA’nın Ortadoğu ve Güney Asya şubelerinin başında yer almıştı.)<ref name="Sözcü Gazetesi">{{Web kaynağı | url = http://www.sozcu.com.tr/2015/yazarlar/soner-yalcin/oyun-masasi-741905/ | başlık = Oyun Masası | yazar = Soner Yalçın | tarih = 13 Şubat 2015 | erişimtarihi = 17 Şubat 2015 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150729093850/http://www.sozcu.com.tr/2015/yazarlar/soner-yalcin/oyun-masasi-741905/ | arşivtarihi = 29 Temmuz 2015 | ölüurl = no }}</ref> ve [[Washington, DC|Washington]]'a taşındı. Nisan 1955'te, [[Bağlantısızlar Hareketi|Bağlantısız]] ülkelerin [[Endenozya]]'da toplanan [[Bandung Konferansı]]'na yeni işvereni adına katıldı. Konferans sırasında [[Çin]] ve [[Sovyetler Birliği|Rusya]]'da diğer etnik kökenli halkların sömürge durumuna dikkat çekti. 1955 yılının Eylül ayında da, [[Kahire Bağlantısızlar Konferansı]]'na katıldı. 1959 yılının Temmuz ve Ağustos aylarında ise, [[Viyana]]'da düzenlenen Yedinci [[Dünya Öğrenci ve Gençlik Festivali]]'ne katıldı. Burada ülkesinden sürülen komünist şair [[Nâzım Hikmet]] ile tanıştı. Nazar, anılarında Nazım Hikmet'in kendisine politikadan ve politikacılardan uzak durmasını tavsiye ettiğini hatırladığını ifade ediyordu. Bu tip toplantılardaki görevinin, [[Sovyetler Birliği|Rusya]]'da diğer etnik kökenli halkların sömürge durumuna dikkat çekmenin yanı sıra, Sovyet ajanlarını ve köstebeklerini tespit edilmesi olduğu anlaşılmaktadır.
 
== Türkiye yılları ==
67. satır:
Nazar'ın annesi ve kız kardeşinin Taşkent Radyosu aracılığıyla, 1965 yılında Türkiye'de iken, ona seslenmeleri, Ruzi Nazar'ın hayatındaki dramatik anlardan birisiydi. Bu anons, ailesiyle çeyrek asırdır irtibatı olmamasına rağmen, ailesinin onun yaşadığından haberdar oldukları anlamına geliyordu. Kız kardeşi, eline verilen yazılı metine sadık kalarak onun ülkesine dönmesini istediyse de, annesi metin dışına çıkarak, nerede mutlu olacağına inanıyorsa orada yaşamasını söyledi.
 
Nazar, Türkiye'de çalıştığı 11 yıl boyunca çok önemli ilişkiler kurdu. 1962 ve 1963'teki Talat Aydemir ayaklanmalarına yakından tanıklık etti. Yeni MİT Yasası’ndan, [[Komünizmle Mücadele Dernekleri]]'nin kurulmasına kadar çok alanda faaliyet gösterdi.<ref name="Sözcü Gazetesi"/> [[Millî İstihbarat Teşkilatı|MİT]] [[Müsteşar|Müsteşarı]] [[Mehmet Fuat Doğu]] ile yakın dostluk kurdu.
1971 yılına kadar Ankara'da çalıştıktan sonra, kariyerinin kalanında Washington ve [[Bonn]] şehirlerinde çalıştı. [[Zbigniew Brzezinski]]'nin [[kapitalizm|kapitalist sistem]] ile Sovyet komünist sisteminin farklılıklarını ortaya koyan yayınlarının çıkartılmasında ona yakından yardım etti. CIA içinde ve ABD yönetim kadroları arasında, SSCB'nin icindeki milliyetçi akımların güçlü olduğuna inanan ve SSCB'nin ekonomik zayıflığı yüzünden kısa sürede çökeceğine inanan azınlık grubuna dâhil kişilerden biriydi.
 
== 1979-İran gizli operasyonları ==
1979 yılında, Afgan kökenli Alman bir halı satıcısı kılığında, ABD Tahran Büyükelçiliği'ndeki [[İran rehine krizi|rehinelerin]] kurtarılması için yapılacak bir operasyonun değerlendirmesini yapmak üzere, gizlice İran'a girdi. [[İran Devrimi]] gerçekleştiğinden bu yana, İran'a giren ilk ABD görevlisiydi. CIA'nın [[Argo Operasyonu|Argo]] isimli (bu operasyon [[Operasyon: Argo|Argo]] isimli 2012 yapımı filme konu olmuş, ancak senaryoda Nazar'dan hiç bahsedilmemiştir.), ABD Elçiliği işgali sırasında, elçilik dışında mahsur kalan altı elçilik personelini kurtarmak için yürütülen gizli operasyonunda yer aldı.
 
== Afganistan ==
78. satır:
 
== SSCB dağıldıktan sonra ==
Ekim 1991'de SSCB dağılıp, Özbekistan bağımsızlığını kazandıktan sonra, yani elli yıllık bir aradan sonra Nazar anavatanına döndü. Mayıs 1992'de Taşkent ve Margilan'ı ziyaret edip,etti ve ailesinden hayatta kalanlarla buluştu. Başkan [[İslam Kerimov]] onu, eve dönen bir kahramankahramanlar gibi ağırladı.
 
== Ailesi ==
84. satır:
 
== Ölümü ==
Gazeteci [[Soner Yalçın]], [[Sözcü Gazetesi]]'ndeki bir makalesinde, Ruzi Nazar'ın 19 Nisan 2015 tarihinde, oğlu Erkin Nazar tarafından [[Fethiye]] BelediyesineBelediyesi'ne ait huzurevine getirildiğini ve Nazar'ın bu huzurevinde hayatını kaybettiğini iddia etmiştirbelirtmektedir. YalçınYazar, ölüm belgesine de ulaştığını söyleyerek, Ruzi Nazar'ın gizlice Foça Mahallesi'nde "Alevi Mezarlığı" olarak bilinen mezarlığa gizlice gömüldüğünü, bunagömüldüğüne dair hiçbir resmi kayıt yadaya da tutanak olmadığınıolmaksızın vegizlice defnedildiğini iddia ederek, bu gizliliğe kendisinin de anlam veremediğini yazmıştır.<ref name="Alevi Mezarlığı'ndaki CIA Ajanı"/>
== Kaynakça ==
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Ruzi_Nazar" sayfasından alınmıştır