Şahin Giray: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Kekibec (mesaj | katkılar)
Değişiklik özeti yok
Kekibec (mesaj | katkılar)
55. satır:
===Kalgaylık dönemi ve St. Petersburg yılları===
Ruslar'ın Kırım'a girmesinden sonra Kırım Hanı III. Selim Giray bir gemiye binerek İstanbul'a kaçtı. Ruslar, Şahin Giray'ın abisi [[II. Sahib Giray]]'ı han ilan etti. II. Sahib Giray, han olunca kardeşi Şahin Giray da [[Kalgay]] oldu. [[Giray Hanedanı]]nda Han'dan sonra tahta geçecek veliaht Kalgay unvanına sahipti. Kanun-ı Cengizî’ye (töre, yasa) göre kalgaylığa hanın kardeşi getirilirdi. Kalgaylar da ikinci veliaht makamında olan Nûreddin adı verilen Kalgay adayları arasından seçilirdi. Mevcut handan sonra hükümdarlığı üstlenecek Kalgay'ın kim olacağı ise Kırım'da [[Mirza]] adı verilen diğer soylu ailelerin temsilcileri tarafından seçilirdi. Mirzalar adı verilen bu ailelerin mensubu beyler, Kırım'daki iktidarın Hanla birlikte diğer unsurlarıydı.<ref name="dal">{{Web kaynağı | url = http://www.dallog.net/hanliklar/kirim.htm | başlık = Kırım Hanlığı, Dallog | erişimtarihi = 19 Eylül 2007 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150616024149/http://www.dallog.net/hanliklar/kirim.htm | arşivtarihi = 16 Haziran 2015 | ölüurl = no }}</ref><ref>Документы Крымского ханства из собрания Хусейна Фейзханова / сост. и транслит. Р. Р. Абдужемилев; науч. ред. И. Миргалеев. – Симферополь: ООО «Константа». – 2017. – 816 с. ISBN 978-5-906952-38-7</ref><ref>Сагит Фаизов. Письма ханов Ислам-Гирея III и Мухаммед-Гирея IV к царю Алексею Михайловичу и королю Яну Казимиру, 1654-1658: крымскотатар. дипломатика в полит. контексте постпереяслав. времени - Москва : Гуманитарий, 2003. - 166 с. ISBN 5-89221-075-8</ref>
Şahin Giray da büyük bir Tatar kuvvetiyle Kırım Seraskeri İbrahim Paşa'nın yanına gelerek Osmanlı askerinin derhal Kırım'dan çekilmesini bildirdi. Osmanlı kuvvetleri kayıklara binerek, Kefe valisi Mehmed Paşa da bir gemi ile Kefe'yi terk etti. Şahin Giray'ın Ruslar ile olan bu işbirliğine hayrete düşen Kırım Seraskeri İbrahim Paşa ise Kefe'yi terk etmeyerek direnme kararı aldı ancak [[Taman Yarımadası]] tarafından gelen Ruslar'a esir düştü. [[Ruslar]], [[Kırım]]'da Osmanlı Devleti'nin elinde bulunan [[Kerç Boğazı]]'nın her iki tarafındaki [[Yenikale]] ve Kerç kaleleri ile [[Sudak]] ve [[Kefe]] limanı başta olmak üzere tüm stratejik noktaları ellerine geçirdiler.
 
Şahin Giray, 1771’de Kırım'a giren ve buranın bağımsız bir hanlık olması yolunda propaganda yapan General Dolgorukij’in beyannamesini görüşmek üzere kurulan heyetin başında elli altmış kadar mirzayla beraber 1771 Kasımında gittiği [[Saint Petersburg|St. Petersburg]]’da bir taraftan anlaşmayla ilgili müzakerelere katılırken diğer taraftan Çariçe [[II. Katerina]] ve Rus ileri gelenleriyle tanışma fırsatı buldu. 4 Aralık 1771’de Çariçe II. Katerina, Şahin Giray'ı resmen kabul etti ve büyük bir ayrıcalık olarak yanında oturttu. Bu diplomatik görevi Şahin Giray'ın hayatının dönüm noktası oldu. St. Petersburg’da Rus kültürünü tanıdı, tiyatroları, eğlence yerlerini, müzeleri, kütüphaneleri gezdi. Bu sıralarda Rus üniforması giyip çariçenin yaverleri arasında yer aldığı da belirtilir. Batı kültürüne olan yakınlığı sebebiyle Çariçe II. Katerina’nın takdirini kazandı. Çariçe II. Katerina, Fransız yazar [[Voltaire]]’e yazdığı mektupta Şahin Giray'dan çok zeki, kültürlü, yakışıklı ve sevimli bir Tatar genci diye söz etmiştir. Şahin Giray, Çariçeden sadece Rus menfaatlerine uygun hareket etmesi sebebiyle değil bu yönleriyle de büyük destek aldı. Çariçe, St. Petersburg’da hayli isim yapan ve bu arada epeyce borçlandığı anlaşılan Şahin Giray’a 10.000 ruble tahsis etti ve ayrıca 12.000 rubleyi bulan borçlarını da ödedi. 1773 yılında Kırım hanlığı için Ruslar’ın kuvvetli bir adayı olarak Kırım’a döndü. Kalgay olarak [[Simferopol|Akmescid]]’de oturdu. Şahin Giray, Akmescid'te bulunduğu bu dönemde Ruslar’la sürekli irtibat halindeydi. Bu sırada Rusya’da patlak veren Pugaçev isyanı II. Katerina’nın Kırım’a olan ilgisini bir süre için geri plana attı ve Şahin Giray’ı yeterince destekleyemediğinden onu [[Poltava]]’ya getirterek kendisine 1000 ruble tahsisat ayırdı.<ref>[http://www.runivers.ru/lib/book4555/54880/ А. А. Гирс. Россия и Ближний Восток. Материалы по истории наших сношений с Турцией. стр. 3]</ref>.
 
Osmanlı-Rus savaşının sonunda 1774’te iki taraf arasında imzalanan [[Küçük Kaynarca Antlaşması]]'nın üçüncü maddesi ile Osmanlı Devleti, kendisine ait olan ve savaş enasında Rusların eline geçen [[Kerç Boğazı]]'nın her iki tarafındaki [[Yenikale]] ve Kerç kaleleri ile [[Kefe]]'nin Ruslar'a ait olduğunu Kırım Hanlığının ise bağımsız olduğunu kabul etmek zorunda kaldı. Küçük Kaynarca Antlaşması, Kırım Hanlığını bağımsız hale getirmişti ve artık kendi hanlarını kendileri seçeceklerdi. Fakat dini meselelerde Hilâfet makamına tabi olmaya devam edeceklerdi. Ancak antlaşmanın imzalanmasından sonra Kırım uleması ile Kırım mirzaları ve ileri gelenlerinden bazıları heyet halinde İstanbul'a gelerek asırlardır süren beraberlikten sonra yine Osmanlı Devleti tarafından himayelerini ve hanların padişah tarafından tayinini, hutbe ve sikkelerin padişah adına olmasını ve Kırım Hanına hanlık menşuru gönderilmesini rica ettiler. Kırım'ın yine eskisi gibi Osmanlı Devletine bağlı kalması isteği ile tekrar harekete geçerek Han olmak isteyen [[IV. Devlet Giray]], mirzaları kendi tarafına çekerek hanlığı ele geçirdi. Şahin Giray'ın abisi II. Sahib Giray tahtı bırakarak İstanbul'a kaçtı. Yeni Kırım Han'ı IV. Devlet Giray tarafından İstanbul'a gönderilen ikinci bir heyet yine eskisi gibi Osmanlı Devletine taabi olmak istediklerini bildirdi. İstanbul'dan IV. Devlet Giray'a hanlık menşuru ve berat gönderildi.<ref name="öztürk">{{Web kaynağı | url = http://www.ozturkler.com/data/0003/0003_05_22.htm | başlık = Kırım Hanlığı, Öztürkler | erişimtarihi = 19 Eylül 2007 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20090130010652/http://www.ozturkler.com/data/0003/0003_05_22.htm | arşivtarihi = 30 Ocak 2009 | ölüurl = no }}</ref>
 
===Hanlık dönemi===
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Şahin_Giray" sayfasından alınmıştır