Kürt edebiyatı: Revizyonlar arasındaki fark

[[Kürt tarihi]]ne ilişkin en önemli kaynaklardan [[Şeref Han|Bitlisli Şeref Han]]'ın [[Şerefname]] adlı eserinde hiçbir Kürt şairine rastlanmaz. 17. yüzyılda yaşamış olan tanınmış Kürt şairi [[Ahmed-i Hani]] ise eserlerinde [[Ali Hariri]] (1009-1080), [[Molla Ahmed-i Cezirî]] (1570-1640) ve [[Faki Tayran]]'dan (1590-1660) bahseder. Sufi olan Ahmed Cezirî ismini memleketi olan Cizre'den almaktadır; nitekim yıllarca Cizre'deki [[Kızıl Medrese]]'de (Medresa Sor) ders vermiştir.<ref name="martin" /> Divanı, Dîwanî Melayê Cezîrî, bugün hâlâ okunmaktadır ve 100'den fazla şiir, birkaç tane de rubai barındırır. Bugüne ulaşmış tek eseri olan divanı, yoğun Sufi imgeler taşır ve oldukça metafiziksel bir şiir örneği sunar ki şiirleri bu tür (metafiziksel konulu) yazında ünlü olan İranlı şair Hafız'ın eserleriyle karşılaştırılmıştır.<ref name="martin">Kürtlük, Türklük, Alevilik / Etnik ve Dinsel Kimlik Mücadeleleri; Martin van Bruinessen; 2000 İletişim Yayınları ISBN 975-470-798-7</ref> Ahmed-i Hani'nin zikrettiği bir diğer isim olan Faki Tayran Ahmed Cezirî ile aynı dönemde yaşamıştır ki bu iki şairin birbirleriyle tanıştığı bilinmekte, Hakkarili olan Faki Tayran'ın Cizre'de Ahmed Cezirî'den ders aldığı düşünülmektedir.<ref name="kl">{{Web kaynağı | url = http://www.kurdishacademy.org/?q=node/51 | başlık = Kurdish Literature | yayımcı = Kurdish Academy of Language | erişimtarihi = 31 Aralık 2008 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160116214556/http://kurdishacademy.org/?q=node%2F51 | arşivtarihi = 16 Ocak 2016 | ölüurl = no }}</ref> Eserlerinde özellikle Kürt [[folklor]]ünden öğeler ağırlıkta olan Faki Tayran'ın ''Qewlê Hespê Reş'' (Siyah Atın Ölümü), ''Şêxê Senan'' (Senan Şeyhi) ve ''Qiseya Bersiyayî'' (Bersiyay'ın Öyküsü) adındaki eserleri en önemli yapıtlarıdır.<ref name="kp">{{Web kaynağı | url = http://www.kurdistan-post.org/Niviskar-op-printpage-artid-809.html | son = Ağın | ilk = Ömer | başlık = Kürt dili uydurma mıdır? | yayımcı = Kurdistan-Post.com | erişimtarihi = 31 Aralık 2008 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150925112450/http://www.kurdistan-post.org/Niviskar-op-printpage-artid-809.html | arşivtarihi = 25 Eylül 2015 | ölüurl = noyes }}</ref> Faki Tayran'ın 17. yüzyılda Kürtler ile Safeviler arasında gerçekleşmiş olan Dimdim Savaşı'na dair eseri ise birçoğuna göre bu savaşın ilk edebî anlatısıdır ve bugün hâlen okunan epik bir eserdir.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.iranica.com/articles/v7/v7f4/v7f446.html | son = Hassanpour | ilk = Amir | başlık = Dimdim | yayımcı = Iranica | erişimtarihi = 31 Aralık 2008 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20120121143631/http://www.iranica.com/articles/v7/v7f4/v7f446.html | arşivtarihi = 21 Ocak 2012 | ölüurl = yes }}</ref> Hanî, Hariri, Cezirî ve Tayran gibi isimleri, Kürt edebiyatının en ünlü eserlerinden olan,<ref>{{Haber kaynağı|url=http://www.yenisafak.com.tr/arsiv/2004/OCAK/10/kultur.html |son=Kemaloğlu|ilk= Selah|başlık=Söz ile Yazı Arasında Bir Edebiyat|gazete=Yeni Şafak|erişimtarihi= 31 Aralık 2008}}</ref> ''[[Mem ü Zîn]]'' ("Mem ve Zin") isimli klasik, [[epik]] şiirinin önsözünde zikreden Ahmed-i Hani veya ''Ehmedê Xanî'', Kürt edebiyatı açısından çok önemli bir rol oynamış ve genel kanıya göre eserlerinde Kürt bağımsızlığından bahseden ilk Kürt şairi olmuştur.<ref name="blau2">''Ağa, Şeyh, Devlet''; Martin van Bruinessen; 2003 İletişim Yayınları ISBN 975-470-941-6</ref> Şairin ünlü eseri Mem ü Zîn, Mem ile Zîn isimlerindeki iki aşığı konu eden bir [[mesnevi]]dir ki Sufi öğeler de taşır.