Abdullah Tukay: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok
Değişiklik özeti yok
75. satır:
'''Mehmet Arif oğlu Abdullah Tukay''' ([[Tatarca]]: '''Möxämmätğärif ulı Ğabdulla Tuqay''') veya bilenen adıyla '''Abdullah Tukay''' ([[Tatarca]]: '''Ğabdulla Tuqay''') (d. [[26 Nisan]] [[1886]] - ö. [[15 Nisan]] [[1913]]), [[Tatar]] halk şairi, [[yazar]] ve yayımcı.
 
Modern İdil Tatar edebiyatı ve dilinin kurucularındandır. Şiirleri bir çok dile çevrilmiştir. Şiirlerininİki ciltte toplann şiirlerinin yanını sıra siyasî makale ve fıkralar kaleme almış; çocuk edebiyatı alanındanalanında da önemli eserler vermiştir.<ref>{{dergi kaynağı |ad1=L.İ |soyadı1=Minhaciyeva |yazar2=M. Yasin Kaya (Aktaran) |başlık=XX. Yüzyıl Başı Çocuk Edebiyatının Gelişim Sürecinde Abdullah Tukay'ın Hizmetleri |url=http://tdk.gov.tr/wp-content/uploads/2014/09/2011-32-minhac%C4%B1yeva-%C3%A7ocukedebiyat%C4%B1.pdf}}</ref>
 
== Yaşamı ==
[[26 Nisan]] [[1886]]'da [[Kazan, Tataristan|Kazan]] bölgesi ''Kışlavıç'' adlı kentinde doğdu.<ref name=yurt/> Babası iyi bir medrese öğrenimi görmüş olan köy imamı Muhammet Arif, annesi Üçili kasabasından Ziynetullah Bey'in kızı Memdude Hanım'dır. Babasını henüz bebekken, annesini ise 4 yaşında iken kaybetti. Akrabaları tarafından büyütüldü ve çok zor bir çocukluk geçirdi. Farklı köylerdeki ailelerin yanına evlatlık verildi. Öğrenimine Kırlay'daki mahalle mektebinde başladı. 1895 yılında [[Uralsk|Cayık]]'taki halasının yanına geldi ve Buhara usulü eğitim veren Mutiillah medresesinde ve medresenin hemen yanındaki Rus sınıfında eğitimine devam etti.
 
EniştesininEniştesi ölümündeAli Asgar Osmanoğlu'nun ölümünden sonra medresede kalmaya, küçük çocuklara ders vererek, matbaalarda mürettiplik yaparak hayatını kazanmaya başladı. Medresedeki öğrenimi sırasında Tatar edebiyatı ile halk edebiyatını incelikleriyle öğrendi, [[Arapça]], [[Farsça]], [[Rusça]], [[Başkurtça]], [[Türkçe]] gibi ve diğer halkların edebiyatları, Şark felsefesi ile aruz teorisini hocasının oğlu olan ve o dönemde medresede ders veren Kamil Muti'den öğrendi. Kamil Mutii hayatını doğrudan etkiledi; köye onun getirdiği Türkçe ve Arapça gazete ve yayınları takip etti.<ref name=toy/> [[İstanbul]]'dan gelerek medreseye devam eden Türk [[Ceditçilik|ceditçisi]] Abdülveli onu Türkçe ve Fransız edebiyatları ile tanıştırdı.<ref name=yurt>{{web kaynağı |soyadı1=Özkan |ad1=Fatma |başlık=Abdullah Tukay’ın Şiir Dünyası |url=https://www.turkyurdu.com.tr/yazar-yazi.php?id=1538 |yayıncı=Türk Yurdu Dergisi; Sayı 287, Temmuz 2011 - |erişimtarihi=29 Mart 2020}}</ref>
 
[[1905]]Tukay yılınındaha başında Sosyal Demokratlar organı olan ''Uralets'' gazetesine mürettip (dizgici) olarak girdi. Şehirde gerçekleşen ihtilâl hareketlerine de katıldı.sonra Kamil Muti'nin çıkardığı ''Fikir'', ''El Asrü Cedit'' gazetelerinde, ''Uklar'' dergisinde faal olarak çalıştı. Bu organların hem mürettibi, hem musahhihi, hem yazarlarından birisi, hem de redaktörü idi. [[1905]] yılının başında Sosyal Demokratlar organı olan ''Uralets'' gazetesine mürettip (dizgici) olarak girdi. Medreseden ayrılarak eski hayat tarzına fikren tavır aldı.<ref name=murat/>
[[Dosya:Tuqay_in_hospital.jpg|thumb|Tukay hastanede]]
Medresede okurken şiirler yazmaya başlayan Tukay, ilk şiirlerini ''Fikir'' gazetesinde yayımladı.<ref name=toy/> Daha sonraları ise ''El-Asru’l-Cedid'' ve ''Nur'' gazetelerinde şiirler yazdı. Ceditçilik hareketinin ateşli bir destekçisi idi. Daha önce Osmanlı edebiyatına yakın şiirler yazan Tukay, [[1905 Moskova Ayaklanması|1905 İhtilali]]'nden sonra şiirlerini Tatarca yazmaya başladı ve Cayık dışında da geniş halk kitlelerince tanındı. Kazan Türkleri arasındaki batıl inançları, köhnemiş zihniyet ve kurumları, softa din adamlarını eleştiren yazılar ve şiirler kaleme aldı. Eleştiri yazıları, onun şöhretini arttırdı.<ref name="murat">{{web kaynağı |soyadı1=Uzun |ad1=Murat |başlık=Abdullah Tukay’ın Tatarca Üzerindeki Etkiler |url=https://arastirmax.com/en/system/files/1066/108042671_82uzunmurat-edb-1423-1440.pdf |yayıncı=Turkish Studies Cilt 8/4 Bahar 2013 |erişimtarihi=29 Mart 2020}}</ref>
 
Tukay [[1907]] yılının sonbaharında Kazan'a döndü. ''El-İslâhYeşin'' gazetesi(Şimşek) ve ''YeşinYalt-Yult'' (Şimşek)dergilerini çıkardı; ''El-İslâh'' gazetesinde de sık dergisindesık çalıştıyazdı. Konu ve kahramanlarını halk edebiyatından alan eserler verdi. Büyük üne kavuşan Tukay, "''Halk şairi''" unvanını aldı. Ancak hayatı maddi sıkıntı içinde ve sağlık sorunlarıyla uğraşarak geçti. 1911 yılında vereme yakalandı. [[15 Nisan]] [[1913]] tarihinde 26 yaşındayken ölmüştürKılyaçkın Hastanesi'nde öldü.
Medresede okurken şiirler yazmaya başlayan Tukay, ilk şiirlerini ''Fikir'' gazetesinde yayımladı.<ref name=toy/> Daha sonraları ise ''El-Asru’l-Cedid'' ve ''Nur'' gazetelerinde şiirler yazdı. Ceditçilik hareketinin ateşli bir destekçisi idi. Daha önce Osmanlı edebiyatına yakın şiirler yazan Tukay, [[1905 Moskova Ayaklanması|1905 İhtilali]]'nden sonra şiirlerini Tatarca yazmaya başladı ve Cayık dışında da geniş halk kitlelerince tanındı.
 
Tukay [[1907]] yılının sonbaharında Kazan'a döndü. ''El-İslâh'' gazetesi ve ''Yeşin'' (Şimşek) dergisinde çalıştı. Konu ve kahramanlarını halk edebiyatından alan eserler verdi. Büyük üne kavuşan Tukay, "''Halk şairi''" unvanını aldı. Ancak hayatı maddi sıkıntı içinde ve sağlık sorunlarıyla uğraşarak geçti. 1911 yılında vereme yakalandı. [[15 Nisan]] [[1913]] tarihinde 26 yaşındayken ölmüştür.
 
Türkiye'de ismi [[Tarsus]]'ta bulunan bir sokağa ve [[Ankara]]'da [[Anıtkabir]]'in önünde bulunan caddeye verilmiştir.<ref name="toy">{{web kaynağı |soyadı1=Er |ad1=Oğuzhan |başlık=Tatar Halkının Sembol İsmi: Şair Abdullah Tukay |url=https://www.turktoyu.com/tatar-halkinin-sembol-ismi-abdullah-tukay |erişimtarihi=29 Mart 2020}}</ref>
 
 
== Kaynakça ==
{{kaynakça}}
Satır 94 ⟶ 96:
== Dış bağlantılar ==
* [https://www.youtube.com/watch?v=P82oeDpSJlQ Şair Abdullah Tukay'ın Hayatı - Türk Dünyasının Enleri - TRT Avaz]
* [https://dergipark.org.tr/tr/pub/tdded/issue/12724 Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi Tukay Özel Sayısı (Sayı 32, Yıl 2011)]
* [http://millifolklor.com/PdfViewer.aspx?Sayi=93&Sayfa=32 Abdullah Tukay'ın (1886-1913) Yetiştiği Çevre ve Halk Kültürü] - Prof. Dr. Fikret Türkmen, Millî Folklor dergisi
== Ayrıca bakınız ==
*[[Ayaz İshaki]]
*[[Galimcan İbrahimov]]
*[[Fatih Emirhan]]
*[[Derdmend]]
 
 
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Abdullah_Tukay" sayfasından alınmıştır