Kelkit Çayı: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
InternetArchiveBot (mesaj | katkılar)
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0
Acar54 (mesaj | katkılar)
madde genişletme+kaynak eklendi
1. satır:
{{Nehir bilgi kutusu
[[Dosya:Niksar 1.jpg|thumb|Kelkit Çayı [[Niksar]]'da]]
| adı = Kelkit Çayı
'''Kelkit Çayı''', [[Yeşilırmak]]'ın kollarından biridir ve uzunluğu 320 km'dir. [[Gümüşhane (il)|Gümüşhane]]'nin [[Çimen Dağları]]'ndan kaynaklanıp [[Yeşilırmak]]'a katılıp [[Karadeniz]]'e dökülmektedir.
| resim = Niksar 1.jpg
| başlık = Kelkit Çayı [[Niksar]]'da
| kaynak = [[Çimen Dağları ]]
| ağız = [[Yeşilırmak]]→[[Karadeniz]]
| havza =
| uzunluk = 320 km
| irtifa = 1460 m
| ağız_irtifa = 188 m
| debi = 70 m<sup>3</sup>/sn
| havza_alan = 11. 455 km<sup>2</sup>
| harita =
| harita_başlık =
| harita_boyut =
}}
'''Kelkit Çayı''', [[Yeşilırmak]]'ın kollarından biridir ve uzunluğu 320&nbsp;km'dir<ref name=hamdiaydın>{{web kaynağı |soyadı1=AYDIN |ad1=Hamdi |başlık=Gümüşhane İli Su Kaynakları ve Su Ürünleri Sektörünün Mevcut Durumu |url=https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/84048 |yayıncı=dergipark.org.tr |erişimtarihi=29 Mart 2020}}</ref>. [[Gümüşhane (il)|Gümüşhane]]'nin [[Çimen Dağları]]'ndan kaynaklanıp [[Yeşilırmak]]'a katılıp [[Karadeniz]]'e dökülmektedir.
 
== Fiziki özellikleri ==
[[Gümüşhane]] topraklarından doğan Kelkit Çayı [[Suşehri]] yakınlarında [[Sivas]] il sınırlarına girer. Kelkit Çayı'nın Sivas il sınırlarındaki kesimi 50&nbsp;km dir. Daha sonra [[Tokat (il)|Tokat]] il sınırlarına giren çay [[Reşadiye, Tokat|Reşadiye]], [[Niksar]], [[Erbaa]] şehirlerinden geçer. Özellikle [[Niksar Ovası]]'nda genişleyerek ovayı sular ve ovanın veriminin artmasında büyük önem taşımaktadır. Buradan [[Erbaa Ovası|Erbaa Ovası'nı]] da sulayarak [[Erbaa]] -[[Taşova]] sınırındaki Boğazkesen denilen mevkide Yeşilırmak ile buluşurak [[Samsun]] il sınırlarına giren çay [[Çarşamba, Samsun|Çarşamba]]'dan [[Karadeniz]]'e dökülmektedir.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Samsun Coğrafi Yapı | url = http://www.samsun.gov.tr/samsun-sehri.asp?ContentId=21 | yayıncı = samsun.gov.tr | erişimtarihi = 3 Aralık 2013 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20140315070659/http://samsun.gov.tr/samsun-sehri.asp?ContentId=21 | arşivtarihi = 15 Mart 2014 | ölüurl = no }}</ref><ref>http://www.vadininsesi.com/modules/news/article.php?storyid=353</ref>
Kelkit Çayı uzunluğu 245.5 km, [[havza]] alanı 11. 455 km<sup>2</sup>, Çimen Dağları'ndaki kaynak rakımı 1460 m<ref name="vedat&erdal&adem">{{web kaynağı |soyadı1=KARADENİZ |ad1=Vedat |soyadı2=AKPINAR |ad2=Erdal |soyadı3=BAŞIBÜYÜK |ad3=Adem |başlık=NEHİR TİPİ HİDROELEKTRİK SANTRALLER ve ÇEVRESEL ETKİLERİ (REŞADİYE HİDROELEKTRİK SANTRALLERİ ÖRNEĞİ) |url=https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/26968 |yayıncı=Doğu Coğrafya Dergisi |erişimtarihi=29 Mart 2020 |tarih=2011}}</ref>, [[debi]]si
[[Gümüşhane]] topraklarından doğan Kelkit Çayı Hoşmasat Deresi, Dayısı Deresi ve Balahor Deresi'nin birleşiminden oluşur<ref name=hamdiaydın/>. [[Suşehri]] yakınlarında [[Sivas]] il sınırlarına girer. Kelkit Çayı'nın Sivas il sınırlarındaki kesimi 50&nbsp;km dir. Daha sonra [[Tokat (il)|Tokat]] il sınırlarına giren çay [[Reşadiye, Tokat|Reşadiye]], [[Niksar]], [[Erbaa]] şehirlerinden geçer. Özellikle [[Niksar Ovası]]'nda genişleyerek ovayı sular ve ovanın veriminin artmasında büyük önem taşımaktadır. Buradan [[Erbaa Ovası|Erbaa Ovası'nı]] da sulayarak [[Erbaa]] -[[Taşova]] sınırındaki Boğazkesen denilen mevkide Yeşilırmak'a iledökülür. buluşurakYeşilırmak [[Samsun]] il sınırlarına giren çaygirer, [[Çarşamba, Samsun|Çarşamba]]'dan [[Karadeniz]]'e dökülmektedir.dökülür<ref>{{Web kaynağı | başlık = Samsun Coğrafi Yapı | url = http://www.samsun.gov.tr/samsun-sehri.asp?ContentId=21 | yayıncı = samsun.gov.tr | erişimtarihi = 3 Aralık 2013 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20140315070659/http://samsun.gov.tr/samsun-sehri.asp?ContentId=21 | arşivtarihi = 15 Mart 2014 | ölüurl = no }}</ref><ref>http://www.vadininsesi.com/modules/news/article.php?storyid=353</ref>.
 
== Debisi ==
Kelkit Çayı'nın geçtiği [[Reşadiye, Tokat|Reşadiye]] bölgelerinde [[rafting]] sporu yapılmaktadır.<ref>http://www.haberler.com/kelkit-cayi-nda-rafting-heyecani-haberi/</ref>
Kelkit Çayı yıllık ortalama debisi 70 m<sup>3</sup>/sn'dir<ref>{{web kaynağı |soyadı1=Karaman |ad1=Sedat |başlık=Tokat İli Toprak ve Su Kaynaklarının Tarımsal Açıdan Değerlendirilmesi |url=http://ziraatdergi.gop.edu.tr/Makaleler/868076398_37-44.pdf |yayıncı=GOÜ. Ziraat Fakültesi Dergisi |erişimtarihi=29 Mart 2020 |tarih=2006}}</ref>. Nisan ayında en fazla su taşıyan akarsu, en az suyu ekim ayında taşımaktadır. Bu açıdan yıllık akım açısından ''yağmurlu-karlı karmaşık rejim''e sahiptir.
 
==Kullanım ==
Kelkit Çayı'nın geçtiği [[Reşadiye, Tokat|Reşadiye]] bölgelerinde [[rafting]] sporu yapılmaktadır.<ref>http{{web kaynağı |başlık=Kelkit Çayı'nda Rafting Heyecanı |url=https://www.haberler.com/kelkit-cayi-nda-rafting-heyecani-haberi/ |yayıncı=haberler.com |erişimtarihi=29 Mart 2020 |tarih=3 Mayıs 2008}}</ref>.
 
Kelkit Çayı'nda 570 MW kurulu güce sahip 10 [[Hes]]in ortalama yıllık üretimleri ülke hes üretiminin %2,5'ine karşılık gelen 1.818,68 GWh'dır. Akarsu üzerinde yapılmış olan barajlar ve kurulu güçleri şöyledir<ref>{{web kaynağı |başlık=Kelkit Çayı |url=https://www.enerjiatlasi.com/akarsular/kelkit-cayi.html |yayıncı=enerjiatlasi.com |erişimtarihi=29 Mart 2020}}</ref>: Kılıçkaya Barajı 120 MW, Akıncı HES 99 MW, Tepekışla Barajı 70 MW, Reşadiye Barajı 64 MW, Koyulhisar Barajı 63 MW, Niksar HES 40 MW, Muratlı HES 38 MW, Çamlıgöze Barajı 32 MW, Koçak HES 25 MW, Yakınca HES 19 MW.
 
== Sorunlar ==
Kelkit çayını derin ve çizgisel vadisi kütle hareketleri açısından etkin bir alan oluşturmaktadır. [[Sugözü, Koyulhisar|Sugözü köyü]] [[heyelan]]ı 2005 yılında olmuş, 15 kişinin ölmesine yol açmıştır. 12,5 milyon m<sup>3</sup> toprağın hareket ettiği olayda, 21 ev cami yıkılmış, 375 hayvan ölmüştür<ref>{{web kaynağı |soyadı1=DUMAN |ad1=Dr. Tamer Y. vd. |başlık=17/03/2005 KUZULU (SİVAS – KOYULHİSAR) HEYELANI |url=https://www.mta.gov.tr/v3.0/sayfalar/bilgi-merkezi/deprem/pdf/sugozu_heyelani.pdf |yayıncı=mta.gov.tr |erişimtarihi=29 Mart 2020 |tarih=2005}}</ref>. Bölgede 1970-2008 arasında 11 köy önemli heyelanlar yaşamıştır.
 
Kelkit Çayı fazla miktarda can kaybına yol açmaktadır. Özellikle sulama kanallarına yüzme veya akarsuya araç düşmesi şeklinde fazla miktarda ölümlü kaza olmuştur. 2006'da İstanbul-Van otobüsünün çaya devrilmesiyle 29 ölüm gerçekleşmiştir. 2007'de İstanbul-İran otobüsü çaya devrilmiş 4 kişi ölmüş, 28 kişi yaralanmıştır<ref>{{web kaynağı |başlık=Kelkit Çayı Aldığı Canları Kolay Geri Vermiyor |url=https://www.milliyet.com.tr/yerel-haberler/tokat/kelkit-cayi-aldigi-canlari-kolay-geri-vermiyor-12868969 |yayıncı=milliyet.com.tr |erişimtarihi=29 Mart 2020 |tarih=19 Haziran 2018}}</ref>.
 
Kelkit Çayı'nın taşıdığı katı madde miktarı açısından Türkiye birincisidir ve değeri 692 ton/km<sup>2</sup>/yıl'dır<ref>{{web kaynağı |soyadı1=Gedik |ad1=Dr. N. |başlık=7. BARAJLAR |url=http://insaat.balikesir.edu.tr/dokumanlar/suyapilari/barajlar.pdf |yayıncı=balikesir.edu.tr |erişimtarihi=29 Mart 2020}}</ref>. Barajların ekonomik ömrü açısından akarsuyun taşıdığı katı yük miktarı önemlidir.
 
== Kollar ==
* [[Çobanlı Çayı]]
* [[Avutmuş Çayı]]
 
== Barajlar ==
* [[Kılıçkaya Barajı]]
* [[ÇamlıcaÇamlıgöze Barajı]]
 
==Kaynakça==
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Kelkit_Çayı" sayfasından alınmıştır