Kuş: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k düzeltmeler ve imla |
Evrimin başlangıcı |
||
36. satır:
| dış_bağlantılar = {{commons-species|Aves}}
}}
'''Kuşlar''' [[tüy]]leri, dişsiz gagaları, [[ovipar|yumurtladıkları]] [[yumurta|sert kabuklu yumurtalar]] yoluyla üreyen, yüksek [[metabolizma|metabolizma hızı]]na sahip, dört odacıklı [[kalp]]leri ve hafif ama güçlü bir [[iskelet]] yapısına sahip, '''Aves''' [[Sınıf (biyoloji)|sınıf]]ını oluşturan [[Sıcakkanlı hayvanlar|sıcakkanlı]] [[omurgalılar|omurgalı]] [[hayvan]]lar grubudur. TÜm dünyada yaygın olarak yaşayan kuşların boyutları [[arı sinek kuşu]]nda 5 cm. ila [[deve kuşu]]nda 2,75 m. arasında değişir. On bin kadar yaşayan kuş [[
Kuşlar [[tüylü dinozor|tüylü]] [[teropod]] [[dinozor]]lardır ve [[Kuşların kökeni|yaşayan tek dinozor grubu]]nu oluştururlar. Ayrıca yaşayan en yakın akrabaları [[timsahlar]]dır. İlk olarak 160 milyon yıl önce Çin'de ortaya çıkan ve aralarında ''[[Archaeopteryx]]''{{'}}in de bulunduğu ilkel uçucuların soyundan gelmektedirler. [[DNA]] kanıtlarına göre günümüz kuşları ('''Neornithes''') Orta ve Geç [[Kretase|Kretase Dönemi]]'nde evrimleşmiş ve 66 milyon yıl önce [[teruzor]]lar ile tüm uçmayan dinozorları öldüren [[Kretase-Tersiyer yok oluşu]] zamanında oldukça önemli oranda [[türleşme|türleşmiş]]lerdir.
135. satır:
İlk bulunan [[geçiş fosili|geçiş fosil]]lerinden biri olduğu için çok iyi tanınan [[Jura Devri|Geç Jura Devri]]nden ''Archaeopteryx'' 19. yüzyılın sonlarında [[evrim teorisi]]ni destekleyen kanıtlardan biri olmuştur. ''Archaeopteryx'' hem dişleri, pençeli parmakları ve uzun kertenkele kuyruna benzer bir kuyruk gibi geleneksel sürüngen özellikleri hem de günümüz kuşlarına benzer uçuş tüyleri olan kanatlar gibi özellikleri bir arada gösteren ilk fosil olmuştur. Her ne kadar kuşların doğrudan atası olarak kabul edilmese de muhtemelen kuşların gerçek atası ile yakın akrabadır.<ref name="mayretal2007">{{Dergi kaynağı | doi = 10.1111/j.1096-3642.2006.00245.x | soyadı1 = Mayr | ad1 = G. | soyadı2 = Pohl | ad2 = B. | soyadı3 = Hartman | ad3 = S. | soyadı4 = Peters | ad4 = D.S. | tarih = Ocak 2007 | başlık = The tenth skeletal specimen of ''Archaeopteryx''| dergi = Zoological Journal of the Linnean Society | cilt = 149 | sayı = 1 | sayfalar = 97–116 }}</ref>
===Evrimin başlangıcı===
{{Ayrıca bakınız|Fosil kuş cinsleri}}
[[Dosya:Confuciusornis male.jpg|thumb|left|alt= White slab of rock left with cracks and impression of bird feathers and bone, including long paired tail feathers|Kretase Döneminde, 125 milyon yıl önce Çin'de yaşamış bir kuş türü olan ''[[Confuciusornis sanctus]]'' gagası olduğu bilinen en enski kuştur.<ref>{{ansiklopedi kaynağı|soyadı1=Ivanov| ad1=M.| soyadı2=Hrdlickova| ad2=S.| soyadı3= Gregorova| ad3=R.| yıl=2001| ansiklopedi=The Complete Encyclopedia of Fossils| yayıncı=Rebo Publishers| yer=Hollanda| sayfa=312}}</ref>]]
{{Cladogram|caption=Cau vd. tarafından 2015 yılında yapılan filogenetik çalışmanın sonuçlarına göre çıkarılmış kladogram.<ref name=cauetal2015/>|clades=
{{clade| style=font-size:75%;line-height:80%
|label1=[[Avialae]]
|1={{clade
|1=†''[[Anchiornis]]''
|2={{clade
|1=†''[[Archaeopteryx]]''
|2={{clade
|1=†''[[Xiaotingia]]''
|2={{clade
|1=†''[[Rahonavis]]''
|2={{clade
|1={{clade
|1=†''[[Jeholornis]]''
|2=†''[[Jixiangornis]]'' }}
|label2=[[Euavialae]]
|2={{clade
|1=†''[[Balaur bondoc|Balaur]]''
|label2=[[Avebrevicauda]]
|2={{clade
|1=†''[[Zhongjianornis]]''
|2={{clade
|1=†''[[Sapeornis]]''
|label2=[[Pygostylia]]
|2={{clade
|1={{extinct}}[[Confuciusornithiformes]]
|2={{clade
|1={{clade
|1=†''[[Protopteryx]]''
|2=†''[[Pengornis]]'' }}
|2=[[Ornithothoraces]] }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }}
Bilinen en eski Avialae fosilleri [[Jura Devri|Geç Jura Devri]]ne, yaklaşık 160 milyon yıl önceye ait olan kalıntıların bulunduğu Çin'deki [[Tiaojishan Oluşumu]]nda bulunmuştur. Bu devre ait Avialae türleri arasında ''[[Anchiornis huxleyi]]'', ''[[Xiaotingia zhengi]]'' ve ''[[Aurornis xui]]'' türleri bulunur.<ref name=Nature/>
Çok iyi tanınan Avialae grubundan ''Archaeopteryx'' [[Almanya]]'da Jura Devrinin biraz daha sonlarına, yaklaşık 155 milyon yıl öncesine aittir. Bu ilk Avialae grubu üyeleri günümüz kuşlarının atası sayılabilecek ama evrim sırasında kaybolmuş sıradışı anatomik özellikler paylaşmaktadır. Bu özelliklerin arasında ikinci arka ayak parmağında büyümüş pençeler, uzun tüyler ve arka ayaklar ile bacakları da örten ve havada manevra yapmak için kullanıldığı düşünülen "arka kanatlar" bulunur.<ref name=zhengetal2013>{{Dergi kaynağı | soyadı1 = Zheng | ad1 = X. | soyadı2 = Zhou | ad2 = Z. | soyadı3 = Wang | ad3 = X. | soyadı4 = Zhang | ad4 = F. | soyadı5 = Zhang | ad5 = X. | soyadı6 = Wang | ad6 = Y. | soyadı7 = Wei | ad7 = G. | soyadı8 = Wang | ad8 = S. | soyadı9 = Xu | ad9 = X. | tarih = 15 Mart 2013 | başlık = Hind Wings in Basal Birds and the Evolution of Leg Feathers | dergi = Science | cilt = 339 | sayı = 6125| sayfalar = 1309–1312 | doi = 10.1126/science.1228753 | pmid=23493711| citeseerx = 10.1.1.1031.5732 | bibcode = 2013Sci...339.1309Z }}</ref>
Availae grubu [[Kretase]] boyunca çok geniş bir yelpazede [[türleşme|türleşti]].<ref name="chiappe2007">{{Kitap kaynağı|soyadı=Chiappe |ad=Luis M. |yıl=2007 |başlık=Glorified Dinosaurs: The Origin and Early Evolution of Birds |yer=Sydney |yayıncı=University of New South Wales Press |isbn=978-0-86840-413-4}}</ref> Birçok grup pençeli kanatlar ve günümüz kuşları (Aves) de dahil olmak üzere birçok Avilae grubunda birbirinden bağımsız olarak kaybolan dişler gibi [[Plesiomorfi and simplesiomorfi|ilkel fiziksel özellikler]]i korudu; örneğin ''Archaeopteryx'' ve ''[[Jeholornis]]'' atalarının uzun kemikli kuyruklarına sahiplerken<ref name="chiappe2007"/> daha gelişmiş Avialae türlerinin kuyrukları [[Pygostylia]] grubunda [[pigostil]] kemiğinin ortaya çıkmasıyla kısaldı. Kretase'nin sonlarına doğru yaklaşık 100 milyon yıl önce günümüz kuşlarının ataları gövde boyutlarına göre daha büyük yumurta yumurtlamalarına izin verecek şekilde daha açık bir [[pelvis]]e sahip olacak şekilde evrildiler.<ref>{{Dergi kaynağı|url=http://www.nature.com/articles/d41586-018-03447-3|başlık=Early birds may have been too hefty to sit on their eggs|ad=John|soyadı=Pickrell|tarih=22 Mart 2018|dergi=Nature|doi=10.1038/d41586-018-03447-3}}</ref>
Yaklaşık 95 milyon yıl önce daha iyi bir koku duyusu geliştirdiler.<ref>{{Web kaynağı | url=http://archive.cosmosmagazine.com/news/birds-survived-dino-extinction-with-keen-senses/ | başlık=Birds survived dino extinction with keen senses | erişimtarihi=11 Haziran 2012 | yazar=Agency France-Presse | tarih=Nisan 2011 | yayıncı=Cosmos Magazine | url-status=dead | arşivurl=https://web.archive.org/web/20150402124421/http://archive.cosmosmagazine.com/news/birds-survived-dino-extinction-with-keen-senses/ | arşivtarihi=2 Nisan 2015 | df=dmy-all }}</ref>
== Anatomileri ==
| |||