Sema (tasavvuf): Revizyonlar arasındaki fark

[[Arapça]]'da "''işitmek''" anlamındaki "semi" kelimesinden gelir ve mecazi olarak "''şarkı, nağme, musiki, raks''" anlamlarındadır.<ref name=tdvia>{{Web kaynağı | soyadı1 = Ceyhan | ad1 = Semih | başlık = Semâ | url = http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c36/c360301.pdf | website = http://www.islamansiklopedisi.info | yayıncı = Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, yıl: 2009, cilt: 36 | erişimtarihi = 24 Şubat 2018 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20180225064730/http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c36/c360301.pdf | arşivtarihi = 25 Şubat 2018 | ölüurl = no }}</ref> Zamanla sufilerin cezbe halinde şiir ve [[ilahi]] dinlemeleri ve bu dinleme sırasında vecde gelip ayakta zikir yapmalarına isim olmuştur.<ref name=kerimkara>{{Web kaynağı | soyadı1 = Kara | ad1 = Kerim | başlık = Tasavvufta Sema | url = http://www.kerimkara.com/tasavvufta-sema-devran.html | website = http://www.kerimkara.com | yayıncı = Kerimkara.com sitesi, 25 Aralık 2008 | erişimtarihi = 24 Şubat 2018 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20180303174455/http://www.kerimkara.com/tasavvufta-sema-devran.html | arşivtarihi = 3 Mart 2018 | ölüurl = no }}</ref> Sema sırasında genellikle dervişler döne döne raks ettikleri için semaya "''devir ve deveran''" (dönmek) da denilmiştir.<ref name=zuhur/> Tasavvuf anlayışına göre sema sırasında evrenin tüm gerçekleri işitilir ve sema edenler daha sonra bu gerçeklerin gerektirdiği şekilde davranıp yaşamaya çalışır.<ref name=mentes>{{Web kaynağı | soyadı1 = Menteş | ad1 = Melih Ümt | başlık = Sema Ayini: Semboller ve Anlamlar | url = https://books.google.com.tr/books?id=hn4lBgAAQBAJ&pg=PA25&lpg=PA25&dq=sema+sesi+ve+anlam%C4%B1+i%C5%9Fitme&source=bl&ots=5W4tIkv7O3&sig=4FlX9_YqMa1dwdZzP1Ul3F2xa64&hl=tr&sa=X&ved=0ahUKEwir1Kzynb7ZAhVGLVAKHYGMAtsQ6AEIOjAD#v=onepage&q=sema%20sesi%20ve%20anlam%C4%B1%20i%C5%9Fitme&f=false | yayıncı = Cinius Yayınları, Şubat 2011 | erişimtarihi = 24 Şubat 2018 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20180224173426/https://books.google.com.tr/books?id=hn4lBgAAQBAJ&pg=PA25&lpg=PA25&dq=sema+sesi+ve+anlam%C4%B1+i%C5%9Fitme&source=bl&ots=5W4tIkv7O3&sig=4FlX9_YqMa1dwdZzP1Ul3F2xa64&hl=tr&sa=X&ved=0ahUKEwir1Kzynb7ZAhVGLVAKHYGMAtsQ6AEIOjAD#v=onepage&q=sema%20sesi%20ve%20anlam%C4%B1%20i%C5%9Fitme&f=false | arşivtarihi = 24 Şubat 2018 | ölüurl = no }}</ref>

Sufiler, İslam'ın ilk devirlerinden itibaren semayı, vecdi, musiki ve şiir dinlerken kalkıp hareket etmeyi, dönmeyi kabul etmişlerdi. Ortaya çıkışından itibaren semanın İslam dini ile bağdaşıp-bağdaşmayacağı çok tartışılmış; sufilere göre helal; tarikatla ilgisi olmayan din bilginlerine göre ise haram kabul edilmiştir.<ref name=kerimkara/>

Mevlana çağından az önce yaşayan ve onunla çağdaş bulunan sufiler semayı ehline helal görmekte ve sema etmekteydiler.<ref name=turan>{{Web kaynağı | soyadı1 = Turan | ad1 = Namık Sinan | başlık = 17. Yüzyılda Osmanlı Tasavvuf Ritüelinde Semâ, Deveran ve Müziğin Püritanizmle İmtihan | url = https://www.academia.edu/30926672/17._Y%C3%BCzy%C4%B1lda_Osmanl%C4%B1_Tasavvuf_Rit%C3%BCelinde_Sem%C3%A2_Deveran_ve_M%C3%BCzi%C4%9Fin_P%C3%BCritanizmle_%C4%B0mtihan%C4%B1 | website = https://www.academia.edu/ | yayıncı = Akademik Porte, Tarih: Bahar 2016, Sayı:13 | erişimtarihi = 24 Şubat 2018 | arşivengelli = evet}}</ref> Sufiler sohbet ve zikir için bir araya geldiklerinde sohbet edilir, yapılan nasihatler dinlenir, bu arada konusu Allah sevgisi ve aşkı olan şiirler ve ilahiler okunurdu. ''Kavval'' ve ''goyende'' denilen güzel sesli kişiler tarafından söylenen şiirleri ve ilahileri dinleyen dervişler duygulanır, heyecanlanır, coşarak yerlerinden fırlar dönmeye başlarlardı. Dönme, derviş sakinleşinceye kadar sürerdi. Dervişlerin ferdî olarak da toplu olarak da döndükleri olurdu.<ref name=zuhur>{{Web kaynağı | soyadı1 = Uludağ | ad1 = Süleyman | başlık = Tasavvufta Sema | url = http://www.zuhurdergisi.com/yazi_290_Tasavvufta-Sem%C3%A2_29.html | website = http://www.zuhurdergisi.com | yayıncı = Zuhur Dergisi, 11 Ağustos 2012 | erişimtarihi = 24 Şubat 2018 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170828142032/http://www.zuhurdergisi.com/yazi_290_Tasavvufta-Sem%C3%A2_29.html | arşivtarihi = 28 Ağustos 2017 | ölüurl = no }}</ref> Mevlâna'nın yaptığı sema, bu geleneğin devamı idi.

Daha önce sema ile ilgilenmeyen Mevlana, [[Şems-i Tebrizî]] ile tanışıp onun etkisine girdikten sonra çeşitli vesilelerle coşmaya ve bazen vecde gelerek döne döne semaya başlamıştı. Mevlana'nın "''doyumsuz bir aşk şarabına''" benzettiği sema,<ref name=turan/> zamanla [[Mevlevilik|Mevlevîliğin]] ayin yöntemlerinden biri olarak kabul edilmiş; asırlar geçtikçe büsbütün sanatsal bir hal almıştır.<ref name=kerimkara/>