Kürt edebiyatı: Revizyonlar arasındaki fark

Sovyetler Birliği'nde yaşayan Kürt yazarlar ise 1930 yılında Erivan'da SSCB hükümetinin desteği ile latin alfabesinde yayınlanan [[Riya Teze]] adında bir gazete çıkardılar.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.dirok.org/riya-teze-gazetesi.html | başlık = Riya Teze Gazetesi | tarih = 2 Mayıs 2009 | yayıncı = Dirok.org | arşivurl = https://web.archive.org/web/20120530002147/http://www.dirok.org:80/riya-teze-gazetesi.html | arşivtarihi = 30 Mayıs 2012 | erişimtarihi = 8 Haziran 2012 | ölüurl = no }}</ref> Bu listeye Emînê Evdal, [[Erebê Şemo]] ve Hecîyê Cindî'nin kitaplarını da dahil etmek gerekir. Kürt edebiyatı 1960'larda Fêrîkê Ûsiv, Emerîkê Serdar, Wezîrê Eşo, Sîma Semend, Tosnê Reşîd, Ahmedê Hepo ve Ezîzê Îsko gibi yazarlarla en yüksek noktasına ulaşmıştır.{{olgu}}

Kürtlerin büyük çoğunluğunun yaşadığı Türkiye'de, onyıllar boyunca süren sınırlamalar ve yasaklar Kürt edebiyatına damga vurdu. Bu yüzden Kürt yazarlar ancak yurtdışında Kürtçe yazabildiler.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Kurdish Voices in Diaspora: An Overview on Kurdish Diasporic Literature | url = http://allegralaboratory.net/kurdish-voices-in-diaspora-an-overview-on-kurdish-diasporic-literature/ | tarih = 24 Ekim 2014 | yayıncı = Allegra Lab | erişimtarihi = 22 Ağustos 2018 | arşivurl = httphttps://web.archive.org/web/20160623005516/http://allegralaboratory.net/kurdish-voices-in-diaspora-an-overview-on-kurdish-diasporic-literature/ | arşivtarihi = 23 Haziran 2016 | ölüurl = no }}</ref> Fakat Türkiye'nin [[Avrupa Birliği]]'ne yakınlaşmasıyla birlikte bu durum belirgin şekilde değişti ve rahatladı. Buna rağmen Türkiye'deki Kürt edebiyatı hala Irak'taki kadar gelişmiş değildir.

[[Kürt tarihi]]ne ilişkin en önemli kaynaklardan [[Şeref Han|Bitlisli Şeref Han]]'ın [[Şerefname]] adlı eserinde hiçbir Kürt şairine rastlanmaz. 17. yüzyılda yaşamış olan tanınmış Kürt şairi [[Ahmed-i Hani]] ise eserlerinde [[Ali Hariri]] (1009-1080), [[Molla Ahmed-i Cezirî]] (1570-1640) ve [[Faki Tayran]]'dan (1590-1660) bahseder. Sufi olan Ahmed Cezirî ismini memleketi olan Cizre'den almaktadır; nitekim yıllarca Cizre'deki [[Kızıl Medrese]]'de (Medresa Sor) ders vermiştir.<ref name="martin" /> Divanı, Dîwanî Melayê Cezîrî, bugün hâlâ okunmaktadır ve 100'den fazla şiir, birkaç tane de rubai barındırır. Bugüne ulaşmış tek eseri olan divanı, yoğun Sufi imgeler taşır ve oldukça metafiziksel bir şiir örneği sunar ki şiirleri bu tür (metafiziksel konulu) yazında ünlü olan İranlı şair Hafız'ın eserleriyle karşılaştırılmıştır.<ref name="martin">Kürtlük, Türklük, Alevilik / Etnik ve Dinsel Kimlik Mücadeleleri; Martin van Bruinessen; 2000 İletişim Yayınları ISBN 975-470-798-7</ref> Ahmed-i Hani'nin zikrettiği bir diğer isim olan Faki Tayran Ahmed Cezirî ile aynı dönemde yaşamıştır ki bu iki şairin birbirleriyle tanıştığı bilinmekte, Hakkarili olan Faki Tayran'ın Cizre'de Ahmed Cezirî'den ders aldığı düşünülmektedir.<ref name="kl">{{Web kaynağı | url = http://www.kurdishacademy.org/?q=node/51 | başlık = Kurdish Literature | yayımcı = Kurdish Academy of Language | erişimtarihi = 31 Aralık 2008 | arşivurl = httphttps://web.archive.org/web/20160116214556/http://kurdishacademy.org/?q=node/51%2F51 | arşivtarihi = 16 Ocak 2016 | ölüurl = no }}</ref> Eserlerinde özellikle Kürt [[folklor]]ünden öğeler ağırlıkta olan Faki Tayran'ın ''Qewlê Hespê Reş'' (Siyah Atın Ölümü), ''Şêxê Senan'' (Senan Şeyhi) ve ''Qiseya Bersiyayî'' (Bersiyay'ın Öyküsü) adındaki eserleri en önemli yapıtlarıdır.<ref name="kp">{{Web kaynağı | url = http://www.kurdistan-post.org/Niviskar-op-printpage-artid-809.html | son = Ağın | ilk = Ömer | başlık = Kürt dili uydurma mıdır? | yayımcı = Kurdistan-Post.com | erişimtarihi = 31 Aralık 2008 | arşivurl = httphttps://web.archive.org/web/20150925112450/http://www.kurdistan-post.org/Niviskar-op-printpage-artid-809.html | arşivtarihi = 25 Eylül 2015 | ölüurl = no }}</ref> Faki Tayran'ın 17. yüzyılda Kürtler ile Safeviler arasında gerçekleşmiş olan Dimdim Savaşı'na dair eseri ise birçoğuna göre bu savaşın ilk edebî anlatısıdır ve bugün hâlen okunan epik bir eserdir.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.iranica.com/articles/v7/v7f4/v7f446.html | son = Hassanpour | ilk = Amir | başlık = Dimdim | yayımcı = Iranica | erişimtarihi = 31 Aralık 2008 | arşivurl = httphttps://web.archive.org/web/20120121143631/http://www.iranica.com/articles/v7/v7f4/v7f446.html | arşivtarihi = 21 Ocak 2012 | ölüurl = yes }}</ref> Hanî, Hariri, Cezirî ve Tayran gibi isimleri, Kürt edebiyatının en ünlü eserlerinden olan,<ref>{{Haber kaynağı|url=http://www.yenisafak.com.tr/arsiv/2004/OCAK/10/kultur.html |son=Kemaloğlu|ilk= Selah|başlık=Söz ile Yazı Arasında Bir Edebiyat|gazete=Yeni Şafak|erişimtarihi= 31 Aralık 2008}}</ref> ''[[Mem ü Zîn]]'' ("Mem ve Zin") isimli klasik, [[epik]] şiirinin önsözünde zikreden Ahmed-i Hani veya ''Ehmedê Xanî'', Kürt edebiyatı açısından çok önemli bir rol oynamış ve genel kanıya göre eserlerinde Kürt bağımsızlığından bahseden ilk Kürt şairi olmuştur.<ref name="blau2">''Ağa, Şeyh, Devlet''; Martin van Bruinessen; 2003 İletişim Yayınları ISBN 975-470-941-6</ref> Şairin ünlü eseri Mem ü Zîn, Mem ile Zîn isimlerindeki iki aşığı konu eden bir [[mesnevi]]dir ki Sufi öğeler de taşır.